2024-03-28T12:16:32Z
https://iej.ihu.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=2201098
پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی
2251-6972
2251-6972
1399
28
47
ظرفیت استعاره متناظر در کشف مبانی تعلیموتربیت اسلامی
رخساره
قصوری درگاهی
طاهره
جاویدی کلاته جعفرآبادی
بختیار
شعبانی ورکی
مجتبی
الهی خراسانی
هدف این مقاله، تبیین نقش استعاره در شکل متناظر و تمایز آن با برداشت صرفاً ادبی و زیباییشناختی و یا صرف الهامبخشی، بهمنظور افزایش دقت علمی در تعلیموتربیت اسلامی است. برایاینمنظور، چنین استدلال شد که استعاره متناظر باتوجهبه تکیه صرف بر متن دینی و نیز غیرانتخابیبودن کلیت و چارچوب آن میتواند بدیل مناسب رویکردهای موجود برای ارائه مبانی و اصول تعلیموتربیت اسلامی باشد. این الگوی استعاری دارای ویژگیهای محوریت علم بهجای تربیت، ذکر جزئیات در مقابل کلیت، پیوند توأمان علم و تربیت بهجای رابطه پیوستاری و نقش مبنایی در مقابل نقش تکمیلی است.
الگوی استعاری
استعاره متناظر
نوعشناسی گزارههای دینی
2020
07
22
5
32
https://iej.ihu.ac.ir/article_205538_905b9b5b69758a61315ec2c0003b7750.pdf
پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی
2251-6972
2251-6972
1399
28
47
مفهوم شناسی محیط در قرآن کریم و نقش تربیتی آن
زهرا
عسکرپور
محمد
نجفی
رضا
علی نوروزی
هر فرد در محیطهای گوناگونی قرار میگیرد و تربیت و شخصیت او از این محیطها اثر میپذیرد. ازاینرو، این پژوهش، به تبیین نقش محیط در تربیت انسان پرداخته است. برای بیان نقش محیط در قرآن، از روش تحلیل محتوای کیفی متن استفاده شده است؛ بهایننحو که پساز مشخصکردن واحدهای تحلیل، انواع محیط تقسیمبندی شدند و مورد تحلیل و تفسیر قرار گرفتند. طبق آیات بهدستآمده، انواع مختلف محیط در دو مقوله اصلی دنیوی و غیردنیوی تقسیمبندی شدند. محیط دنیوی شامل دو مقوله فرعی با عناوین محیط انسانی و محیط غیرانسانی است. محیط فردی و محیط جمعی شامل خانواده و جامعه، ذیل محیط انسانی و محیط مشهود شامل طبیعت و جغرافیا و محیط نامشهود شامل ملائکه و شیطان، ذیل محیط غیرانسانی ارائه شدند. در این پژوهش، محیط غیردنیوی نیز در دو حیطه محیط برزخی و محیط اخروی تبیین شد. محیط فردی، خانواده، جامعه، مشهود و نامشهود میتوانند زمینهساز و آسیبزا باشند؛ اما محیط برزخی و اخروی در این پژوهش، تنها در حیطه محیطهای زمینهساز تربیت معرفی شدند. محیط فردی، محیطی است که فرد هر عملی را نسبت به خود، دیگران و خدا انجام دهد، اثر آن عمل در خودِ او مشخص خواهد شد. در محیط خانواده، پاکی و صالحبودن والدین و بهخصوص مادر و سنخیت میان آن دو، از عوامل اثرگذار بر تربیت، در محیط جامعه نیز، قلمروهای مختلف اعم از اجتماعی، مذهبی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و روابط انسانی و اثر آنها بر تربیت، تبیین شد. محیط مشهود بیان کرد که هر حیطه از زمین، اثر متفاوتی بر انسان دارد. همچنین ملائکه با یاریرساندن به انسانها و دفع ضرر و بلاها از آنها و شیطان با وسوسهکردن انسان و دعوت او بهسوی بدی و زشتی در تربیت انسان نقش دارند. در نتیجه نهایی این بحث، هر محیطی که فرد را به خدا نزدیکتر کند، برای تربیت، مناسبتر است.
محیط
تربیت
قرآن
آموزه های قرآنی
2020
07
22
33
62
https://iej.ihu.ac.ir/article_205536_7949cbf502111034f6cfd7eadb506319.pdf
پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی
2251-6972
2251-6972
1399
28
47
ارائه مؤلفه های تفکر انتقادی باتوجهبه تربیت آیهای مستخرج از سوره مبارکه بقره
فاطمه
صحرائی پاریزی
مریم
برهمن
تفکر انتقادی بهمنزله یک مهارت اساسی برای تربیت عاقلانه انسان در جامعه اسلامی شناخته شده است. قرآن کریم بهعنوان منبعی جهت دعوت به تفکر برای همه انسانها حاوی مؤلفههای تفکر انتقادی است. هدف پژوهش حاضر ارائه مؤلفههای تفکر انتقادی باتوجهبه تربیت آیهای مستخرج از سوره مبارکه بقره است. روش پژوهش به شیوه توصیفی ـ تحلیلی انجام شده است. توصیفی به این دلیل که هدف پژوهشگر توصیف عینی، واقعی و منظم موضوع بوده است و ازسویدیگر تحلیلی، به این دلیل که هدف آن تبیین ویژگی تفکر انتفادی حاصل از بررسی آیات سوره مبارکه بقره بود. برای رسیدن به هدف پژوهش، آیات مرتبط بهصورت هدفمند از قرآن کریم انتخاب شده است، سپس ازطریق تحلیل کیفی، با استفاده از تحلیل محتوایی استقرایی ـ قیاسی به شیوه کدگذاری باز دادههای جمعآوریشده تجزیهوتحلیل شده است. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که تفکر انتقادی ازجمله موضوعاتی است که در آموزههای اسلام تصریح و در قرآن مؤلفههایی برای تفکر انتقادی ذکر شده است. درنهایت برای هریک از مؤلفهها مصادیقی از سوره مبارکه بقره استخراج شد. نتایج پژوهش به تبیین مؤلفههایی برای تفکر انتقادی انجامید که عبارتند از: قصهگویی، پرسشگری، داوری با معیار مشخص، تمثیل، استدلال، تحلیل انتقادی، پرهیز از تعصب و اغراض شخصی، عدالتورزی و حقیقتجویی.
تفکر انتقادی
تربیت آیهای
قرآن
سوره بقره
2020
07
22
63
85
https://iej.ihu.ac.ir/article_205535_5f93150f78133d8b57066b8f1cce01b5.pdf
پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی
2251-6972
2251-6972
1399
28
47
تبیین مؤلفههای تمدن نوین اسلامی موردنظر مقام معظم رهبری و تحلیل جایگاه آن در اسناد بالادستی آموزشوپرورش ایران
محسن
دیبایی صابر
حسین
کارآمد
داود
طهماسبزاده شیخلار
پژوهش حاضر با هدف تبیین مؤلفههای تمدن نوین اسلامی موردنظر مقام معظم رهبری و تحلیل جایگاه آن در اسناد بالادستی آموزشوپرورش ایران صورت گرفته است. روش پژوهش، توصیفی از نوع تحلیل اسنادی و تحلیل محتوا و رویکرد آن نیز کاربردی محسوب میشود. جامعه موردمطالعه، شامل متون مرتبط با مولفههای تمدن نوین اسلامی موردنظر مقام معظم رهبری و محتوای چهار سند بالادستی است که باتوجهبه ماهیت موضوع از نمونهگیری صرفنظر کرده، از کل جامعه آماری تحقیق بهعمل آمد. ابزارهای اندازهگیری، فرم فیشبرداری و سیاهه تحلیل محتوای محققساخته بوده و دادههای اسنادی به شیوه کیفی و دادههای تحلیل محتوا با استفاده از شاخصهای توصیفی در فرایند تحلیلی آنتروپی شانون مورد بررسی قرار گرفت. یافتهها نشان میدهد که چارچوب مفهومی مولفههای تمدن نوین اسلامی موردنظر مقام معظم رهبری را میتوان در نه مؤلفه تدوین نمود. همچنین، بین اسناد مورد بررسی، 248 مرتبه به مؤلفههای تمدن نوین اسلامی توجه شده است که میزان تراکم آن در مؤلفه ایمان با 40 فراوانی و 12/16 درصد با درجه زیاد و در مؤلفههای پرهیز از سطحینگری و تقلید با 16 فراوانی و 45/6 درصد با درجه بسیارکم قرار دارد. افزونبراین، ییشترین ضریب اهمیت مربوط به سند تحول بنیادین (611/0) و کمترین ضریب اهمیت مربوط به سند برنامه درسی ملی (283/0) بوده است.
مقام معظم رهبری
آموزشوپرورش ایران
اسناد بالادستی آموزشوپرورش
تمدن نوین اسلامی
تمدن نوین اسلامی موردنظر مقام معظم رهبری
2020
07
22
87
105
https://iej.ihu.ac.ir/article_205537_faadbc6598e53d61c07cade8dacb0355.pdf
پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی
2251-6972
2251-6972
1399
28
47
نقش و تأثیر مبانی نظری، فلسفی، دینی و سایر مطلوب ها در استانداردسازی نظام تربیت و آموزش سازمانی
رضا
حسین پور
هدف این پژوهش، تعیین مؤلفههای مؤثر و نقش و تأثیر آنها در استانداردسازی نظام تربیت و آموزش سازمانی و روش آن ازنظر هدف کاربردی و ازنظر روش توصیفی ـ تحلیلی و ازجمله تحقیقات کیفی اکتشافی است. جامعه و نمونه آماری تحقیق در بخش کیفی جهت استخراج مبانی و تعیینکنندههای بنیادین، مستندات طرح "طراحی نظام جامع تربیت و آموزش سازمانی" شامل پروژههای مبانی دینی و فلسفی (انسانشناسی، هستیشناسی، معرفتشناسی، ارزششناسی)، مبانی روانشناختی (جسمانی، شناختی، عاطفی و اجتماعی)، مبانی زیستشناختی و مبانی فنشناختی (فناورانه) و منابع نظری مرتبط از کتب، مقالات و سایر منابع دردسترس بود. برای اعتباریابی یافتههای تحقیق، 10 نفر از خبرگان آموزش سازمانی بهصورت هدفمند بهعنوان نمونه تحقیق انتخاب شدند. یافتهها پس از ارائه در جلسات کارشناسی، با روش اجماعنظر خبرگان، نهایی و پس از تأیید آنها ارائه شده است. یافتهها: در گام اول تعیینکنندههای بنیادین که در استانداردسازی نظام تربیت و آموزش سازمانی، مؤثرند، استخراج و مورد تصویب کارگروه تخصصی (نمونه تحقیق) قرارگرفت. نحوه تأثیر مبانی و تعیینکنندهها در استانداردسازی نظام تربیت و آموزش از مبانی نظری استخراج و پس از اعمال نظر و تأیید کارگروه ارائه شد. درنهایت نوع تأثیر مبانی و تعیینکنندههای بنیادین در استانداردسازی نظام تربیت و آموزش سازمانی درقالب گزارههایی کوتاه تدوین و ارائه شد.نتیجهگیری: همانطورکه یافتههای این تحقیق، مبنایی برای طراحی زیرنظام استانداردسازی نظام تربیت و آموزش سازمانی قرار گرفت، هم روش ارائهشده در این تحقیق و هم یافتهها میتواند در طراحی الگوها و فرایندهای نظام تربیت و آموزش سازمانی، مخصوصا زیرنظام استانداردسازی نظام تربیت و آموزش سازمانی و یا نظامهای تعلیموتربیت کشور (آموزشوپرورش، آموزش عالی،...) مورد استفاده قرار گیرد.
مبانی فلسفی
مبانی دینی
مطلوبها
نظام تربیت و آموزش سازمانی
استانداردسازی آموزشی
2020
07
22
107
140
https://iej.ihu.ac.ir/article_205213_82ef8b4075624f15bd6ac6c99f2a82b5.pdf
پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی
2251-6972
2251-6972
1399
28
47
تبیین مؤلفههای رشد اخلاقی برای دانشآموزان دوره اول متوسطه در چهارچوب فلسفه تعلیموتربیت اسلامی
آذر
عباس زاده
شهرام
رنج دوست
محمد
عظیمی
آموزش مفاهیم اخلاقی، در شکلگیری هویت و ﺑﻬﺒﻮد ارﺗﺒﺎﻃﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ دانشآموزان اهمیت بسیاری دارد. بااینوجود، مطالعات انجامشده نشان میدهد ارزشهای اخلاقی آنچنانکه باید در وجود آنان نهادینه نشده است و دانشآموزان دﭼﺎر ﺑﺤﺮان ﻫﻮﯾﺖ، ﻣﻌﻨﻮﯾﺖ و اﺧﻼق ﺷﺪهاند. ازاینرو، لازم است مؤلفههای رشد اخلاقی که بتواند نیازهای آموزش مفاهیم اخلاقی را در آنان برطرف سازد، تبیین شود. لذا هدف از پژوهش حاضر، تبیین مؤلفههای رشد اخلاقی برای دانشآموزان دوره اول متوسطه، در چهارچوب فلسفه تعلیموتربیت اسلامی است. پژوهش حاضر، با روش توصیفی، کتابخانهای و استنادی صورت گرفت. جامعه موردبررسی در این پژوهش، اسناد مکتوب، تجارب جهانی، مبانی نظری و پیشینههای موجود در ارتباط با رشد اخلاقی و تعلیموتربیت اسلامی بود و روش نمونهگیری بهصورت هدفمند بوده و تا رسیدن به اشباع نظری دادهها ادامه یافت. یافتهها نشان میدهد با بررسی مبانی نظری مربوط به رشد اخلاقی و تعلیموتربیت اسلامی، 388 مؤلفه رشد اخلاقی بهدست آمد و با تحلیل و ادغام این تعداد مؤلفه، 7 مؤلفه اصلی و 14 مؤلفه فرعی رشد اخلاقی استخراج شد. ازجمله: 1. مؤلفه بازشناسی امور خوب از بد و کشاندن بهسوی ارزشها شامل مؤلفههای انتخاب و تصمیمگیری، بایدها و نبایدها و... بود، 2. مؤلفه استدلالگرایی و قضاوت درست شامل رسیدن به بینش، ایجاد درک درست و ... بود. 3. مؤلفه شکفتن قابلیتها شامل تعالی وجود، 4. مؤلفه اصول عام و فراگیر شامل اصول اخلاق قراردادی، 5. مؤلفه خودسازی و خودباوری شامل شهودگرایی و...، 6. مؤلفه حکمت عملی شامل رفتارهای انسانی، و 7. مؤلفه قانونمداری شامل توجه به قوانین و مقررات بود. نتایج بهدستآمده نشان میدهد از میان مؤلفههای فرعی بهدستآمده، مهمترین نیاز، افزایش توجه به مؤلفه" اصول اخلاق قراردادی" است.
رشد اخلاقی
دوره اول متوسطه
دانشآموزان
فلسفه تعلیموتربیت
2020
07
22
141
157
https://iej.ihu.ac.ir/article_205221_9cca35222e1f087365c5ddcb51ee3520.pdf
پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی
2251-6972
2251-6972
1399
28
47
بررسی جایگاه هویت دینی و انقلابی در سند تحول بنیادین آموزشوپرورش
سیروس
محمودی
این پژوهش با هدف تحلیل جایگاه مؤلفههای هویت دینی و انقلابی در سند تحول بنیادین آموزشوپرورش انجام شده است. روش پژوهش توصیفی و از نوع تحلیل محتواست. جامعه پژوهشی شامل متن سند تحول بنیادین آموزشوپرورش است که باتوجهبه ماهیت پژوهش و محدودیت جامعه پژوهشی از نمونهگیری صرفنظر و کل جامعه پژوهشی بررسی شده است. ابزار اندازهگیری، سیاهه تحلیل محتوای محققساخته بوده و شیوه پردازش دادهها براساس روش آنتروپی شانون بوده است. عمدهترین یافتههای پژوهش بیانگر این است که در سند تحول درمجموع 292 مرتبه به مؤلفههای هویت دینی و 140 مرتبه به مؤلفههای هویت انقلابی توجه شده است. در حوزه هویت دینی، به مؤلفههای «سیاسی» و «اعتقادی ـ توحید» بهترتیب با ضریب اهمیت 201/ و 162/، بیشترین توجه شده و به مؤلفههای «تاریخی»و «اعتقادی ـ عدل» هیچ توجهی نشده است. در حوزه هویت انقلابی، به مؤلفههای «تعهد به حفظ نظام جمهوری اسلامی» و«مبارزه با تهاجم فرهنگی و جنگ نرم» و «مبارزه با تحجر و التقاط» بهترتیب با ضریب اهمیت 155/،125/ و 125/ بیشترین توجه و به مؤلفههای «بسیج» با ضریب اهمیت 05/ و «آگاهی به تاریخ انقلاب اسلامی» (بدون مورد)، کمترین توجه شده است. نتایج پژوهش بیانگر این است که در سند تحول بنیادین آموزشوپرورش توجه متعادل و متوازنی به مؤلفههای هویت دینی و انقلابی نشده است.
هویت دینی
هویت انقلابی
آموزشوپرورش
سند تحول بنیادین
2020
07
22
159
182
https://iej.ihu.ac.ir/article_205539_190126cb731b9320bad96db944ad5f10.pdf
پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی
2251-6972
2251-6972
1399
28
47
بررسی ابعاد تربیت نرم در آموزه های اسلامی
سید ابراهیم
مرتضوی
معصومه
پور اصغری
مجتبی
انصاری مقدم
تربیت نرم، نوعی از تربیت است که تأکید آن، بر انتقال ناهشیار یا نیمههشیارِ مفاهیم به ذهن متربی با هدف ایجاد تغییر نرم و مانا در اوست. این روش تربیتی ـ که مهمترین مزیت آن، مقابله با تهاجم فرهنگی و جنگ نرم است ـ بر دو مبنای بسیار مهم تکیه دارد که عبارتند از: وجود بخش هشیار یا نیمههشیار در ذهن آدمی و تطورپذیری و چندپایانیبودن تربیت. جستار پیش رو که از نوع تحقیقات کتابخانهای است، روش تربیتی نرم را باتأکیدبر منابع روایی شیعی با روشی توصیفی ـ تحلیلی بررسی کرده است و نتیجهای که از این بررسی بهدست آمده چنین است: پیشوایان اسلام در انتقال مفاهیم موردنظر خود به مخاطبان خویش، از هر سه قسمِ "تربیتِ آمرانه"، "تربیت نرم" و روش تلفیقیِ "آمرانه ـ نرم" استفاده میکردند و بهرهگیری از روش نرم در سیره آنان، به حوزه خاصی اختصاص نداشته است، بلکه چه در موضوعات اخلاقی، چه عقائدی و چه احکامی از این شیوه استفاده میکردند؛ گرچه فراوانی استفاده از این روش در گزارههای احکامی بیش از دو گزاره دیگر است. آنان برای تحقق این روش، از هنر و زبان هنری بهره میبردند که روشهای مختلفی چون: تمثیل، انصراف ذهنی، حرکات نمایشی، تصویرسازی، هدیهدادن، عملگرایی، اشکال هندسی و... را در خود جای میدهد.
تربیت نرم
ناهشیار و نیمه هشیار ذهن
هنر و زبان هنری
آموزه های اسلامی
جنگ نرم
2020
07
22
183
202
https://iej.ihu.ac.ir/article_205540_ef38e8ad9eb165195a917f3d01536fda.pdf
پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی
2251-6972
2251-6972
1399
28
47
جایگاه تربیتی و اخلاقی لذت در اندیشه وحیانی
مهدی
طاهریان
هدف اصلی پژوهش کنونی، پاسخ به این سؤال اساسی است که یک فرد مسلمان در برابر مسئله لذت و بهرهمندی از آن، چه موضعی باید داشته باشد؟ آیا باید از همه لذتها بهره بگیرد و یا از همه آنها اعراض کند؛ یا اینکه از بعضی بهرهمند شود و از بعضی دیگر دوری نماید؟ روش تحقیق در این مقاله، روش توصیفی ـ تحلیلی و استنتاجی است. یافتههای تحقیق بیانگر این است که مسئله لذت دارای اقسام و انواع گوناگون میباشد که عبارتند از: لذتهای حسی و بدنی، لذتهای عقلی و ذهنی، لذتهای عرفانی و قدسی. مطابق آیات قرآنی و احادیث مربوطه باید از هریک از لذتهای مذکور بدون افراطوتفریط استفاده کرد و اما از لذتهائی که موجب آزار دیگران یا موجب پشیمانی و رنج روحی خود فرد میشوند، اعراض شود و نیز از لذتهائی که ضرر بدنی و جسمانی دارند و نیز لذتهائی که موجب خرابشدن آخرت انسان میگردند، دوری شود.
اخلاق
ارزشی
اسلام
ایجابی
تربیتی
لذت
سلبی
2020
07
22
203
230
https://iej.ihu.ac.ir/article_205219_6388da5055443bc191d80dfe970d2a0c.pdf