2024-03-29T11:10:03Z
https://iej.ihu.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=2201200
پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی
2251-6972
2251-6972
1400
29
50
بررسی حقیقت علم در وجودشناسیِ معرفتِ حکمت متعالیه و استنباط مدلولهای تربیتی آن
محمد
شهریاری
سعید
بهشتی
طیبه
ماهروزاده
محسن
ایمانی
هدف پژوهش حاضر، بررسی چیستی حقیقتِ علم در وجودشناسیِ معرفتِ حکمت متعالیه و استنباط مدلولهای تربیتی آن بوده است. در بخش اول پژوهش که به تدوین نظاممند گزارههای هستیشناسی معرفت در حکمت متعالیه درخصوص حقیقت علم، اختصاص داشته است، از روش توصیفِ تحلیلی و در بخش دوم آن، با هدف استنباط مدلولهای تربیتی گزارههای مذکور، از روش استنتاجی (قیاس عملی) بهرهبرداری شده است. در بخش اول، چهار گزارۀ مبنایی از مباحث صدرالمتألهین در هستیشناسی معرفت درخصوص حقیقت علم، استخراج و بهصورت نظاممند ذیل سرفصلهای از سنخ وجودبودنِ علم، تعریفناپذیربودنِ علم و مجرّدبودنِ علم، تبویب و تدوین شده است. پسازآن، مدلولهای تربیتی گزارههای مذکور با رعایت ملاحظات روششناختی، بهتفکیک گزارههای مبنایی هر سرفصل، استنباط شده و دو هدف، هشت اصل تربیتی و دو روش تربیتی، ارائه شده است.
علم
وجودشناسی معرفت
حکمت متعالیه
تعلیموتربیت اسلامی
2021
05
22
5
32
https://iej.ihu.ac.ir/article_206185_f3394d38f59674790990cf318d9961b1.pdf
پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی
2251-6972
2251-6972
1400
29
50
الگوی مفهومی آموزش همزیستی مسالمتآمیز در آیینه قرآن کریم با نظر به تفسیر المیزان
سلمان
رضوان خواه
سوسن
کشاورز
اکبر
صالحی
محسن
فرمهینی فراهانی
امروزه یکی از مهمترین مسئلههای بشر، ایجاد شرایط مناسب برای همزیستی مسالمتآمیز میان افراد است. اسلام میتواند یکی از منابع حل این مسئله باشد. برهمیناساس، قرآن کریم و بهطور خاص تفسیر المیزان مورد توجه این پژوهش قرارگرفته است. ازاینرو، هدف پژوهش حاضر، احصای دلالتهای تربیتی همزیستی مسالمتآمیز در تفسیر المیزان، بهمنظور ارائه یک الگوی مفهومی برای دستیابی به همزیستی مسالمتآمیز است. روش پژوهش بهصورت ترکیبی بوده، بهاینترتیب که برای دستیابی به پاسخ هرکدام از سؤالات اصلی از روشهای متفاوتی استفاده شده است؛ لذا برای پاسخ به سؤال اول پژوهش از روش تحلیل مفهومی استفاده شده و برای پاسخ به سؤالات دوم و سوم از روش استنتاجی بهره گرفته شده است. یافتههای پژوهش حاکی از 6 مبنای انسانشناسی و 6 مبنای ارزششناسی برای همزیستی مسالمتآمیز در تفسیر المیزان هستند. یافتههای پژوهش همچنین به معرفی اصول و روشهای همزیستی مسالمتآمیز، درقالب یک الگوی مفهومی میپردازد. نتایج پژوهش نشان میدهد که در این الگو، 12 مبنا، 7 اصل و 19 روش تربیتیِ همزیستی مسالمتآمیز با یکدیگر مرتبط بوده و مسیر دستیابی به همزیستی مسالمتآمیز را مشخص میکنند.
همزیستی مسالمتآمیز
الگوی مفهومی
قرآن کریم
تفسیر المیزان
دلالتهای تربیتی
2021
05
22
33
58
https://iej.ihu.ac.ir/article_206191_4fe9bb668ae1215d8e1d6953a584e1aa.pdf
پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی
2251-6972
2251-6972
1400
29
50
حوزه معنایی تربیت براساس واژ گان جانشین در قرآن کریم
زینب
روستایی
زهرا
ابراهیمی
از مهمترین و ابتدائیترین نیازهای بشر که نقش مهمی در رساندن انسان به سعادت و کمال ایفا میکند، تربیت است؛ بهویژه اگر این تربیت برگرفته از منابع دینی باشد. ازآنجاکه شکل مصدری واژه تربیت در قرآن کریم بهکار نرفته است، این مسئله اهمیت مییابد که قرآن که خود آخرین و کاملترین کتاب تربیت الهی است برای این مفهوم از چه تعابیری استفاده کرده است و این تعابیر چه ارتباطی با مفهوم تربیت دارند؟ برای پاسخ به این پرسش و یافتن واژگان هممفهوم، آیات قرآن کریم مورد بررسی و تبیین قرار گرفت و چهار واژه: تزکیه، اصلاح، رشد و هدایت بهعنوان جانشینهای مفهوم تربیت شناسایی شدند. با بررسی این واژگان در آیات قرآن به روش توصیفی و تحلیلی، این نتیجه حاصل شد که هریک از آنها در لایهای از معنا با تربیت اشتراک دارند. تزکیه و اصلاح، مقدمه و لازمه تربیت هستند و زمینه رشد فرد را فراهم میسازند؛ بنابراین، رشد، مرحله بالاتر تربیت و حرکتی آگاهانه است، ازآنجاکه هدایت نیز مراتبی دارد، گویی تربیت، نخستین مرتبه هدایت است.
قرآن کریم
حوزه معنایی
تربیت
تزکیه
اصلاح
هدایت
رشد
2021
05
22
59
81
https://iej.ihu.ac.ir/article_206183_48440135ddf5c95b133e9de1acef12de.pdf
پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی
2251-6972
2251-6972
1400
29
50
معناشناسی تربیت اسلامی مبتنیبر متن مقاتل در واقعه عاشورا
مریم
محمدی
روح الله
کریمی خویگانی
مهدی
محمودی
هدف این نوشتار، تبیین معنای تربیت اسلامی در متن واقعه عاشوراست. پرداختن به این موضوع میتواند به غنای گفتمان و الگوی تربیت اسلامی کمک کند. این مطالعه، یک تحقیق بنیادی است که بهمنظور گردآوری دادهها از روش اسنادی و فن کتابخانهای بهره برده شده است. مبنای کار، کتب مقاتل نفسالمهموم، محنالابرار، ترجمه لهوف، ابیمخنف، قمقام زخار و صمصام بتار و مقتلالحسین علیهالسلام بوده که برای تحلیل دادهها از روش تحلیل محتوای متن محور استفاده شده است. جامعه آماری این تحقیق کل عباراتی است که واژه تربیت و مرادفات آن در آنها بوده است و نمونه نیز بهطور تمامشمار ملحوظ شده است. پس از اتمام جستجو در مقاتل یادشده تعداد 75 عبارت حاوی واژگان تربیت و مرادفات آن بهدست آمد. یافتهها نشان داد که مبانی تربیت، اهداف تربیت، عوامل تربیت، موانع تربیت، مصادیق تربیت، اضداد تربیت، محتوای تربیت و کارگزاران تربیت از مفاهیم اصلی قابلبهرهبرداری و استنباط و استخراج از متن مقاتل عاشورا مربوط به واژۀ تربیت اسلامی بوده است. بیشترین عامل هم مربوط به خود شخصیت امام حسین(ع) بوده است که از ابعاد گوناگون محور تربیت اسلامی محسوب میشوند.
معناشناسی
تربیت اسلامی
مقاتل
عاشورا
2021
05
22
83
108
https://iej.ihu.ac.ir/article_206193_b88afc2f28e8e605e0d445d3fd2938bf.pdf
پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی
2251-6972
2251-6972
1400
29
50
تعیین راهبردهای ارتقای بهرهوری آموزش عمومی قرآن
لیلا
خسروی مراد
زهرا
فیضی
زهرا
نقی زده
مهدی
فیض
ازآنجاکه قرآن کریم، منبع بیبدیلی از راهنمای مسائل تربیتی انسان است، باید در نظام آموزشی مورد توجه ویژهای قرار گیرد؛ همچنانکه این توجه در نظام آموزشی ما جریان داشته است. نگاهی اجمالی به دستاورد این توجه در کشور نشان میدهد که نتایج نه با جایگاه ویژه قرآن در اسلام تناسب دارد و نه با میزان علاقه و اهمیتی که تمام آحاد مردم نسبت به قرآن قائلند. لذا باتوجهبه این مسئله و نیز ضعف مطالعات علمی صورتگرفته در این حوزه، پژوهش حاضر درصدد است تا برای ارتقای بهرهوری در این عرصه در چهار هدف (توانایی و التزام به تدبر، آشنایی با علوم و معارف قرآن، توانایی استفاده از قرآن و تبعیت از قرآن و عترت) به ارائه راهبرد بپردازد. روش پژوهش، کیفی (مطالعه اسنادی، مصاحبه، بارش فکری) است. نمونهگیری بهصورت هدفمند و گلولهبرفی انجام شده است. جامعه آماری در بخش مصاحبه، کارشناسان حوزه علوم قرآنی، در بخش پژوهش اسنادی، تمامی اسناد، مدارک، کتب و پیشینههای موجود شامل مقالات، طرحها و کارهای پژوهشی بوده است. نمونهگیری در بخش اسنادی بهصورت تعمدی بوده است. اطلاعات بهوسیله کدگزاری تحلیل شده است. نتایج بهدستآمده از کدگزاری شامل هشت راهبرد بوده که در جلسات بارش فکری توسط متخصصان علوم قرآنی و آموزش قرآن مورد بررسی، اصلاح، حذف و اضافه قرار گرفت. درنهایت 19راهبرد نهایی شد که به توصیه متخصصان همگی راهبردهای بهدستآمده با سند بالادستی یعنی سند راهبردی آموزش عمومی قرآن مورد انطباق قرار گرفت و موارد جدید مشخص شد.
راهبرد
بهرهوری
آموزش عمومی
تدبر
قرآن
عترت
معارف قرآن
2021
05
22
109
134
https://iej.ihu.ac.ir/article_206197_5cd535400db8cb7850d33d4ce13faa63.pdf
پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی
2251-6972
2251-6972
1400
29
50
ساختار وجودی انسان در قرآن و کاربرد آن در ساحات تربیتی مبتنیبر سند تحول بنیادین آموزشوپرورش
زهرا
کیایی
فریبرز
باقری
خدیجه
ابوالمعالی الحسینی
پژوهش فعلی با هدف کاربردیکردن ساحات تربیتی سند تحول بنیادین آموزشوپرورش با تطبیق بر "نقشه انسان در قرآن" انجام گرفت تا بتوان متربیان را به اهداف نهایی ساحات تربیتی سوق داد. پژوهش با روش تحلیل محتوای کیفی قرآن و ساحات تربیتی در سند تحول بنیادین انجام گرفت. جامعه آماری، قرآن، تفاسیر و مجموعه پژوهشهای مرتبط و سند تحول بنیادین و نمونه آماری 2470 آیه (واحد تحلیل) توصیفکننده وجود انسان از قرآن بود که با نمونهگیری هدفمند استخراج شد و با همین روش واحدهای تحلیلی توصیفگر اهداف ساحات تربیتی از سند تحول استخراج و دادههای هردو به روش استقرایی تحلیل شدند. برایناساس، چهارچوب نظری از نقشه انسان در قرآن به محوریت قلب ارائه شد که واحدهای تحلیل ساحات تربیتی بر آن تطبیق یافت. نتایج نشان داد که دستیابی به اهداف هریک از ساحات تربیتی، وابسته به درنظرگرفتن تعالی، توسعه و رشد متربیان در ساختارهای وجودی مرتبط با آن در نقشه انسان در قرآن است که درقالب الگوهای مجزا ارائه شد و آن نظام معیاری کاربردی را درجهت تحقق حیات طیبه در اختیار مربیان و متربیان قرار میدهد.
سند تحول بنیادین
ساختار وجودی انسان
انسانشناسی تجربی
انسانشناسی قرآنی
تعلیموتربیت اسلامی
2021
05
22
135
175
https://iej.ihu.ac.ir/article_206192_1a21a03404fb53ba0015c24d5f0d8a94.pdf
پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی
2251-6972
2251-6972
1400
29
50
تبیین مبانی، اهداف، اصول و روشهای تربیت حماسی در شاهنامه فردوسی (برای نظام تعلیموتربیت رسمی)
محسن
خوشناموند
ایراندخت
فیاض
احمد
سلحشوری
شیرزاد
طایفی
هدف اصلی این پژوهش، تبیین مبانی، اهداف، اصول و روشهای تربیت حماسی در شاهنامۀ فردوسی (برای نظام تعلیموتربیت رسمی) است. روش این پژوهش ازحیث هدف کاربردی و ازلحاظ رویکرد، کیفی است و ازحیث جمعآوری اطلاعات به شیوه تحلیلی و استنباطی نگاشته شده است. جامعۀ پژوهش، شاهنامه فردوسی و آثار وابسته بهآن بوده است. باتوجهبه یافتههای این مقاله، میتوان گفت که تعریف حکیم ابوالقاسم فردوسی از تربیت حماسی، تربیتی است که شجاعت و مبارزه را با عقلانیت و اخلاقمندی توأم کرده و عشق به وطن و دیگر دوستی را جایگزین خود دوستی میکند. با این تعریف، میتوان مبانی تربیت حماسی در اندیشه وی را در گزارههای زیر خلاصه کرد: «انسان حماسی در شرایط سخت ثابتقدم است»؛ «جهاد پایۀ عمل تربیت حماسی است»؛ «نقش رهبر در فرایند تربیت حماسی بارز است»؛ «انسان حماسی در همه حال بهیاد خداست». هدف تربیت حماسی پیش از هر چیز توجه به حق و جلب رضایت او بوده و پس از آن میتوان از عدالتخواهی و ظلمستیزی، شجاعتپروری، خردورزی نام برد. باتوجهبه این مبانی و اهداف، اصول تربیت حماسی عبارتند از: عزتمداری، ایثار و ازخودگذشتگی، هدایت و رهبری، خدامحوری. درنهایت از روشهای تربیت حماسی میتوان بهروش سختکوشی، اهتمام بهامور همنوعان، الگوگیری و توکل و اعتماد بهخداوند اشاره کرد.
شاهنامۀ فردوسی
مبانی تربیت حماسی
اصول تربیت حماسی
روش های تربیت حماسی
اهداف تربیت حماسی
2021
05
22
177
205
https://iej.ihu.ac.ir/article_206186_993e6fd39adb76586c85454af5b64ae8.pdf
پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی
2251-6972
2251-6972
1400
29
50
نقشهای آموزگاران در آموزش دین
مریم
شریفی دروازه
احمد رضا
نصر اصفهانی
سید ابراهیم
میرشاه جعفری
هدف این پژوهش، واکاوی تجارب زیسته آموزگاران و متخصصین علوم دینی و تربیتی درخصوص نقشهای آموزگاران در آموزش دینی در دوره دوم دبستان است. برای دستیابی به این هدف از مصاحبه نیمهساختاریافته با آموزگاران و متخصصین استفاده شد و برای تجزیهوتحلیل اطلاعات از روش کدگذاری و مقولهبندی استفاده شد. پس از تجزیهوتحلیل، دادههای حاصل از مصاحبه درخصوص نقشهای معلم در آموزش دینی، به سه مقوله متخصص و بادرایت، ارتباط عاطفی معلم (دوست و راهنما) و نقش الگویی دستهبندی شد. ایفای هریک از نقشها نیازمند الزامات و تدابیری از جانب معلم است تا اثرگذار باشد. معلم بهعنوان متخصص و مدبر باید دارای قابلیتهای علاقه و تسلط لازم بر موضوعات دینی توانایی تشخیص و عملکرد مناسب در موقعیتهای تربیتی باشد. برقراری ارتباط عاطفی و صمیمی با دانشآموزان نیز، با استفاده از عملکردهای مناسب آموزگار ازقبیل گفتگوی ساده و خودمانی با دانشآموزان، استفاده از روشهای تشویقی متنوع، شوخطبعی و روحیه شاد و فعالیتهای محرک و غیررسمی میسر میشود. ازهمهمهمتر، معلم برای اینکه بهعنوان الگو مورد توجه دانشآموزان قرار گیرد، باید بین گفتار و رفتارش تناسب وجود داشته باشد.
آموزش دینی
نقشهای معلم
الگو
دوست و راهنما
متخصص و بادرایت
2021
05
22
207
229
https://iej.ihu.ac.ir/article_206184_1201d164bc238d58cc5dbb4518936403.pdf
پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی
2251-6972
2251-6972
1400
29
50
تبیین مؤلفههای تربیت معنوی در آموزههای دینی (قرآن) و غیردینی (سکولاریسم) و مطابقت آن با اسناد بالادستی برنامه درسی
داود
طهماسب زاده شیخلار
مهدیه
جلیل زاده
هدف پژوهش حاضر، شناسایی مؤلفههای تربیت معنوی در آموزههای دینی (قرآن) و غیردینی (باتأکیدبر منابع سکولار) و مطابقت آن با اسناد بالادستی برنامه درسی میباشد. روش پژوهش از نوع تحلیل محتوای کیفی است. جامعه آماری در بخش آموزههای قرآن شامل خود کتاب مقدس قرآن کریم و تفسیر موضوعی راهنمای آیتالله هاشمی رفسنجانی و در بخش آموزههای سکولاریسم شامل کتابها و مقالات موجود در زمینه تربیت معنوی از دیدگاه سکولاریسم و سند تحول بنیادین آموزشوپرورش و سند برنامه درسی ملی است. باتوجهبه ماهیت پژوهش حجم نمونه برابر جامعه میباشد. ابزار گردآوری دادهها نیز، چکلیست بررسی آیات قرآنی، اسناد مرتبط با تربیت معنوی از دیدگاه سکولاریسم و نیز اسناد بالادستی برنامه درسی ایران است. جهت تعیین روایی ابزار چکلیست، از روایی محتوایی با استفاده از دیدگاه استاد راهنما و همچنین اساتید گروه علوم تربیتی دانشگاه تبریز بهره گرفته شد. جهت تعیین پایایی نیز از ضریب توافق لاشه و برای تجزیهوتحلیل دادهها نیز از تحلیل محتوای کمی استفاده شد. واحد تحلیل؛ آیات، جمـلات، عبارات موجود در متن منابع مرتبط بود. در بخش یافتهها، ابتدا مفاهیم دال بر تربیت معنوی درقالب مؤلفههای اعتقادی، اخلاقی و عملی از آموزههای قرآنی و نیز آموزههای سکولاریسم استخراج شد. یافتهها نشان داد که در تحلیل قرآن کریم، در مؤلفه اعتقادی 5 مفهوم (اصول دین)، مؤلفه اخلاقی (فضائل اخلاقی:88 مفهوم و رذایل اخلاقی:82 مفهوم) و مؤلفه عملی 8 مفهوم ( از فروع دین) شناسایی شد و میزان شباهت مؤلفههای شناساییشده قرآنی و سکولاریسم بسیار کم و درمقابل، تفاوت آنها بسیار زیاد ارزیابی شد. همچنین مطابقت مؤلفههای آموزههای قرانی با اسناد بالادستی برنامه درسی بسیار زیاد است و درمقابل، مؤلفههای سکولاریسم مطابقتی با اسناد بالادستی برنامه درسی ایران ندارند. بنابراین، اسناد بالادستی برنامه درسی ایران ضمن مطابقت با آموزههای قرآنی در زمینه تربیت معنوی میتواند منبع مؤثری برای تربیت معنوی ازطریق نظام آموزشی باشد.
تربیت معنوی
آموزههای دینی
آموزههای غیردینی
اسناد بالادستی
2021
05
22
231
277
https://iej.ihu.ac.ir/article_206196_de46a50d902118230bb4521ed4ab9623.pdf
پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی
2251-6972
2251-6972
1400
29
50
تبیین روش تربیت اخلاقی کودک در هفت سال دوم براساس تعالیم اسلامی
اصغر
نیکومنش
مهشید
ایزدی
حجت الله
رفیعی شمس آبادی
نجمه
وکیلی
هدف این مقاله، تبیین روش تربیت اخلاقی کودک در هفت سال دوم براساس تعالیم اسلامی است. اسلام بهترین روشهای تربیتی برای تعالی انسان را دارد که باید شناخته و استفاده شود. این روشها در قرآن و زندگی معصومین(ع) تبلور یافته است. باتوجهبه نیاز فطری انسان به خدا و گمراهیاش از مسیر الهی، ضرورت ایجاب میکند که به تربیت اسلامی توجه ویژه شود. روش تحقیق کیفی تحلیلی بوده و ازطریق فیشبرداری دادهها جمعآوری و تحلیل و بررسی شده است. یافتهها حاکی است که در اسلام روشهای بسیار متنوع و مؤثری برای تربیت افراد وجود دارد و معصومین(ع) تربیت فرزندانشان را از کودکی شروع میکردند. نتایج تحقیق بیان می دارد که تربیت مهمترین عامل تعالی است. دستاندرکاران تربیت ضمن اهمیتدادن به دوره کودکی باید از روشهای اسلامی، متناسب با شرایط کودک در جهت الهیکردن او استفاده کنند. در مقاله حاضر هفت روش دعا، سلامدادن، دعوت عملی، عمل به وعده، ملاطفت، اهمیتدادن به نماز و همنشینی با صالحان که از روشهای اسلامی است، مورد بررسی قرار گرفته است.
تربیت
کودک
هفت سال دوم
تعالیم اسلامی
2021
05
22
279
299
https://iej.ihu.ac.ir/article_206195_14ce91142b5b83acfb4db3ac5904d49c.pdf