جایگاه تفکر انتقادی در تعلیم و تربیت اسلامی مبتنی بر سند برنامه درسی ملی

نویسندگان

1 دانشگاه آزاد اسلامی قم

2 دانشگاه آزاد اسلامی اراک

چکیده

هدف این پژوهش، بررسی نقش تفکر انتقادی در تعلیم و تربیت اسلامی با توجه به سند برنامه درسی ملی (به عنوان یکی از زیر نظام‌های سند تحول بنیادین آموزش و پرورش)، و روش آن، توصیفی از نوع تحلیل اسنادی است. ابزار جمع‌آوری اطلاعات، فیشبرداری از منابع و اسناد مکتوب در تعلیم و تربیت ایران و اسلام در زمینه تفکر انتقادی است. یافته‌های پژوهش نشان داد: 1 ـ مهارتهای تفکر انتقادی، تحلیل، تفسیر، ارزشیابی، استنباط و توضیح مورد توجه و تأکید در سند برنامه درسی ملی است. 2 ـ هدف تربیت در نظام آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران قرب الی‌الله است که تفکر انتقادی یکی از راه‌های دستیابی به آن است. 3 ـ در قرآن کریم توجه به تفکر انتقادی مورد تأکید قرار گرفته است «فبشرعباد الذین یستمعون القول فیتبعون احسنه اولئک الذین هدئهم الله و اؤلئک هم اولواالالباب» (زمر/17): بندگانم را بشارت ده. آنان که چون سخنی بشنوند به نیکوترین وجه عمل‌کنند. آنان هستند که خداوند به لطف خاص خود هدایتشان فرموده است و هم آنان به حقیقت، خردمندان عالمانند. بنابراین در فلسفه تعلیم و تربیت کشور توجه به آن ضروری است. 4 ـ با عنایت به تأکید سند برنامه درسی ملی، تفکر انتقادی یکی از مبانی رشد اجتماعی و عقلانی در تربیت است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

S

چکیده [English]

S

  1. اسمیت، فیلیپ جی؛ گوردون، هولفیش (1373). تفکر منطقی روش تعلیم و تربیت. ترجمه علی شریعتمداری. تهران: انتشارات سمت.
  2. اطهری، زینب السادات؛ شریف، مصطفی؛ نعمت بخشی، مهدی؛ بابا محمدی، حسن (1388). ارزیابی مهارت‌های تفکر انتقادی و ارتباط آن با رتبه آزمون سراسری ورود به دانشگاه در دانشجویان علوم پزشکی اصفهان. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی. ش 9: 5 تا 12.
  3. بابامحمدی، حسن؛ خلیلی، حسین (1383). مهارت‌های تفکر انتقادی دانشجویان پرستاری دانشگاه علوم پزشکی سمنان. مجله آموزش در علوم پزشکی. ش 4: 23 تا 31.
  4. بخشی، محمود؛ آهنچیان، محمد رضا (1392). الگوی پیش‌بینی پیشرفت تحصیلی؛ نقش تفکرانتقادی و راهبردهای خود تنظیمی یادگیری. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی. س 2. ش 13: 153 تا 163.
  5. تفنگدار، ملیحه (1386). نقش روش‌های آموزش در تفکر انتقادی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد تاریخ و فلسفه تعلیم و تربیت. دانشگاه تربیت معلم تهران.
  6. تقی‌پور ظهیر، علی (1383). مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی آموزشی و درسی. تهران: انتشارات آگاه.
  7. دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی (1390). سند تحول بنیادین آموزش و پرورش{بروشور منتشر شده}. تهران.
  8. سنه، افسانه (1382). راهبردهای آموزش مهارت‌های تفکرانتقادی. مجله رشد معلم. س 1. ش 177: 21 تا 24.
  9. سیف، علی اکبر (1391). روان‌شناسی پرورشی نوین. تهران: انتشارات دوران.
  10. شریعتمداری، علی (1393). روان‌شناسی تربیتی. تهران: انتشارات امیرکبیر.
  11. شعبانی ورکی، بختیار (1374). تأثیر در سه رهیافت آموزش تفکر. مجموعة مقالات سمبوزیوم نقش آموزش ابتدایی و جایگاه مطلوب آن در جامعه. اصفهان: معاونت آموزش عمومی در ادارة کل آموزش و پرورش استان اصفهان.
  12. شعبانی، حسن (1382). روش تدریس پیشرفته؛ آموزش مهارت‌ها و راهبرهای تفکر. تهران: انتشارات سمت.
  13. عابدی، احمد؛ تاجی، مریز (1385). نقش برنامه‌های درسی پنهان مدارس در شکل‌گیری شخصیت و رفتار دانش‌آموزان. فصلنامة آموزه. ش 9: 10 تا 22.
  14. عارفی، محبوبه؛ رضایی‌زاده، مرتضی (1390). مروری بر نقش و جایگاه برنامه درسی دانشگاهی در رشد تفکر انتقادی دانشجویان. دو فصلنامه مطالعات برنامه درسی آموزش عالی. س 2. ش 3: 42 تا 62.
  15. علی پور، وحیده؛ نادری، عزت الله؛ سیف نراقی، مریم؛ شریعتمداری، علی (1392). تأملی بر موانع تفکر انتقادی در برنامه درسی آموزش متوسطه. مجله پژوهش در برنامه‌ریزی درسی. دوره 10. ش 9: 1 تا 15.
  16. فتحی آذر، اسکندر (1382). روش‌ها و فنون تدریس. تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز.
  17. فتحی واجارگاه، کوروش (1388). اصول و مفاهیم برنامه‌ریزی درسی. تهران: انتشارات بال.
  18. فرخ مهر، حسین (1384). پرورش تفکر درکلاس درس. تهران: انتشارات نوآور.
  19. فریره، پائولو (1368). آموزش شناخت انتقادی. ترجمه منصوره کاویانی. تهران: انتشارات آگاه.
  20. فلاحیان، ناهید؛ آرام، محمدباقر؛ نادری، مریم؛ احمدی، آمنه (1387). راهنمای برنامه درسی مطالعات اجتماعی برای دوره آموزش عمومی. تهران: انتشارات سازمان پژوهش و برنامه ریزی وزارت آموزش و پرورش.
  21. قاضی مرادی، حسن (1391). درآمدی بر تفکرانتقادی. تهران: نشردات.
  22. قرشی، سید علی اکبر (1361). قاموس قرآن. تهران: انتشارات دارالکتب الاسلامیه.
  23. محمودی، ایوب؛ نوروزی، رضاعلی؛ نجفی، محمد (1391). ویژگیها و ثمرات تفکرانتقادی از دیدگاه امام علی(ع). فصلنامه پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت در اسلامی. س 19. ش 13: 93 تا 111.
  24. مظفر، محمد رضا (1382). المنطق. ترجمه علی شیروانی. قم: انتشارات دارالعلم.
  25. میلر، جی. پی (1382). نظریه‌های برنامه درسی. ترجمه محمود مهر محمدی. تهران: انتشارات سمت.
  26. ندافی، راضیه (1393). ضرورت ترویج تفکر انتقادی و خلاق در جامعه امروز. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  27. نیستانی، محمدرضا؛ امام وردی، داوود (1390). بررسی نقش تفکر انتقادی در زندگی اجتماعی. مجله فلسفه و کودک. ش 4: 39 تا 50.
  28. وزارت آموزش و پرورش (1391). دفتر تألیف کتب درسی، برنامه درسی ملی. سازمان پژوهش و برنامه ریزی درسی.
  29. یارمحمدیان، محمدحسین (1393). مبانی و اصول برنامه ریزی درسی. تهران: انتشارات یادوارة کتاب.
  30. Andolina,M.(2001). Critical Thinking for Working Students,Columgia,Delmar Press.
  31. available at http://www.criticalthinking.org/aboutCT/definingCT.shtm
  32. Browne, Neil.(2003). Critical Thinking is Objective. College Student Journal.
  33. Chaffee,John.(2006).Teaching Critical Thinking across the Curriculum, new Directions for Community Colleges, volume 1992 Issue34.
  34. Claudia Schumann.(2012). Boundedness beyond reification:cosmopolitan teacher educationas critique. Ethics & Global Politics,Vol. 5, No. 4, 2012, pp. 217_237
  35. Cottrell's.(2011).Critical Thinking Skills: Developing effective analysis and gument.NY: Palgrave Macmillan.
  36. Demirhan & Koklukaya .(2014). The critical thinking Dispositions of prospective sciences Teachers, Procedia – social and behavioral sciences,Ankara,Turkey.pp. 1551-1555.
  37. education course. Health Educator 2005; 37(1): 8-15.
  38. Lipman,M.(1998).Critical Thinking: what it can be? Educational Leadership,46(1),38-43.
  39. Meyers,Chet.(1986).Teaching Students to thginkin Critically,Sanfrancisco,Jossey-bass publisher.
  40. Nelson,T.o.(2001). Meaning of Critical Thinking. Critical Thinking and Education.Cambridge University Press.
  41. Paul,r.(2005).The state of Critical Thinking today. New directions for community colleges,130,27- 40.
  42. Pinar, w. f .(1996) . understanding curriculum, New York ,Peter lang Publishing, INC.
  43. Puangtong ,Petchtone ,Chaijaroen & Sumalee.(2014). The validation of web – based learning environment model to enhance cognitive skills and critical thinking for undergraduate students,Procedia – social and behavioral sciences,Ankara,Turkey.pp.669-673.
  44. Robitaille.D.F.et al.(1993).Curriclum Framework for mathematics and science Canada IEA.