میزان عمل به هنجارهای اسلامی بین دانش‌آموزان دوره متوسطه: مطالعه‌ای ترکیبی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، تهران

2 دانشیار گروه تعلیم‌و‌تربیت اسلامی، پژوهشگاه مطالعات آموزش‌وپرورش، تهران

چکیده

هدف اصلی این پژوهش، بررسی میزان عمل به هنجارهای اسلامی توسط دانش‌آموزان پسر دوره متوسطه است. باتوجه‌به ماهیت موضوع و اهداف پژوهش، روش پژوهش مورداستفاده، ترکیبی از نوع اکتشافی بود. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانش‌آموزان پسر دوره دوم متوسطه شهر تهران بوده است که براساس جدول مورگان، تعداد 389 نفر از دانش‌آموزان دوره دوم متوسطه با روش نمونه­گیری خوشه­ای به‌عنوان نمونه برای اجرای پژوهش انتخاب شدند. ازآنجاکه این پژوهش ترکیبی بوده، برای مرحله کیفی نمونه­ای به تعداد 16 نفر صاحب­نظر و 15 نفر دانش­آموز برای انجام مصاحبه، به‌روش نمونه­گیری هدفمند (از نوع داوطلبانه) انتخاب شدند. برای جمع­آوری داده­های موردنیاز، از ابزار مصاحبه و پرسشنامه استفاده شد. داده­های حاصله با استفاده از شاخص­های آمار توصیفی و استنباطی مورد تجزیه‌وتحلیل آماری قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد که ازنظر دانش‌آموزان پسر دوره متوسطه، آنها تا اندازه زیادی به هنجارهای اسلامی در ابعاد پوشش و وضع ظاهری و عدم قصور و سهل­انگاری نسبت به وظایف خود عمل نموده­اند، اما در ابعاد رعایت شعائر دینی، رعایت ادب و احترام به مدیر، معلمان و سایر کارکنان مدرسه، رعایت حسن اخلاق و رفتار با سایر دانش‌آموزان، رعایت بهداشت و پاکیزه‌نگهداشتن فضای مدرسه، کم‌تر به هنجارهای اسلامی عمل نموده­اند. باتوجه‌به یافته­های پژوهش نتیجه گرفته می­شود که با ‏به‌کارگیری راهکارهای عملی پیشنهادی و فراهم‌نمودن محیط آموزشی و پرورشی مناسب در مدارس دوره متوسطه،  عمل به هنجارهای اسلامی را ‏بین دانش‌آموزان، می­توان افزایش داد. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The rate of Practicing Islamic Norms among High School Students: a Combined Study

نویسندگان [English]

  • Sayyed Sadegh Nabavi 1
  • M’asoomeh Samadi 2
1 Corresponding author: Assistant professor at the Department of Education, Farhanguian University
2 Associate professor of Islamic Education, Center for Educational Studies, Tehran
چکیده [English]

The main purpose of this research is to assess the rate of practicing Islamic norms by high school boy students. Due to the nature of the subject and the research goals, combined exploratory method is used for this research. The statistical population of this study includes all second-grade high school boy students in Tehran from whom 389 were selected as the sample through cluster sampling method according to Morgan's table. Since this research is a combined one, a sample of 16 faculty members and 15 students were selected for the purpose of interviewing through purposive (volunteer) sampling at the qualitative stage. Interviews and questionnaires were used for data collection. The obtained data were analyzed using descriptive and inferential statistics. The results indicated that high school boy students strongly adhered Islamic norms in terms of clothing and appearance, and paying attention to their duties. However, in terms of observing the religious rites, courtesy towards the manager, teachers and other school staff, commitment to ethics and good behavior with other students, and hygiene and cleanliness of the school environment, they were weak in fulfilling Islamic norms. The findings of the research makes us conclude that applying the proposed practical strategies and providing appropriate educational environment in high schools, will facilitate the practice of Islamic norms among students.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic norms
  • high school course
  • students
  • moral values
آزادمرزآبادی، اسفندیار (1387). بررسی ارتباط بین نظام ارزشی نوجوانان و هویت‌یابی آنان. فصلنامه مطالعات ملی. ش 34: 132 ـ 113.
آهن­کوب‌نژاد، محمدرضا (1388). مطالعه میزان پایبندی دینی جوانان شهر اهواز. نشریه پژوهش جوانان، فرهنگ و جامعه. ش 3: 45 ـ 33.
الحسینی، سیدرضا (1379). بررسی عوامل مؤثر در تقویت گرایش دانش‌آموزان شرکت­کننده در مسابقات قرآن و نهج‌البلاغه کشوری به فعالیت‌های قرآن و نهج‌البلاغه، گزارش پژوهش، اداره کل آموزش‌وپرورش استان مرکزی.
اورنگی، عبدالمجید (1380). بررسی عوامل مؤثر در کم‌توجهی دانش‌آموزان دبیرستان‌های استان مرکزی نسبت به مسائل مذهبی، گزارش پژوهش، اداره کل آموزش‌وپرورش استان مرکزی.
اورنگی، عبدالمجید (1382)، بررسی عوامل مؤثر در کم‌توجهی دانش‌آموزان دبیرستانی نسبت به مسائل مذهبی. مجموعه مقالات همایش آسیب‌شناسی تربیت دینی در آموزش‌وپرورش. ش 1: 25 ـ 20.
بابایی، الهام (1391). بررسی میزان عمل به ارزش­های اسلامی بین دانش‌آموزان دختر و پسر پایه سوم متوسطه شهر رودهن. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی رودهن.
باقری، خسرو (1386). نگاهی دوباره به تربیت اسلامی. ج دوم. تهران: انتشارات مدرسه.
حمدالله‌زاده، علی (1381). بررسی عوامل موثر بر عملکرد انضباطی دانش‌آموزان پسر دوره متوسطه استان آذربایجان غربی، گزارش پژوهش، اداره کل آموزش‌و‌پرورش استان آذربایجان غربی.
حمیدزاده، بهرام (1382). آسیب‌شناسی تربیت دینی (درون‌داد، فرایند و برون داد). مجموعه مقالات همایش آسیب‌شناسی تربیت دینی در آموزش‌وپرورش. ش 2: 38 ـ 24.
سادئی، علی (1375). عوامل مؤثر در ترغیب دانش‌آموزان به نماز  بین دانش‌آموزان دختر و پسر دوره راهنمایی و متوسطه استان مرکزی. گزارش پژوهش، شورای تحقیقات اداره کل آموزش‌وپرورش استان مرکزی.
سادئی، علی (1386). موانع و راهکارهای مؤثر در تربیت دینی نسل جوان. تهران: انتشارات شلاک.
سعیدی رضوانی، محمود (1386). بررسی وضع موجود تربیت دینی و اخلاقی دانش‌آموزان و ارزیابی آن بر اساس مؤلفه­های اصلی آموزش‌وپرورش. گزارش پژوهش، شورای عالی آموزش‌وپرورش.
شعبانی، زهرا (1389). سلامت معنوی و تربیت اسلامی، چکیده مقالات همایش ملی سلامت معنوی و تعمیق تربیت اسلامی. پژوهشگاه مطالعات آموزش‌وپرورش. ش 1: 65 ـ 58.
عصاره، علیرضا (1382). کارکردهای فعلی آموزش‌وپرورش کشورمان در تربیت دینی. مجموعه مقالات همایش آسیب‌شناسی تربیت دینی در آموزش‌وپرورش. ش 2: 98 ـ 88.
فرهمند، مهناز؛ محمدی، حمید و عالی­نژاد، مهدی (1394). بررسی رابطه مؤلفه­های اجتماعی ـ فرهنگی و آسیب‌پذیری اخلاقی (مطالعه موردی دانش‌آموزان دبیرستان‌های شهر یزد). فصلنامه مطالعات جامعه‌شناختی جوانان. ش 6، (18): 126-99.
کرسول، جان. دبلیو؛ پلانوکلارک، ویکی (2007). روش­های پژوهش ترکیبی. ترجمه علیرضا کیامنش و جاویدسرایی (1390). تهران: انتشارات آییژ.
گلچین، مسعود (1385). انحراف اجتماعی جوانان در آیینه پژوهش­ها. نامه علوم اجتماعی. ش 28: 158 ـ 124.
لطف­آبادی، حسین؛ نوروزی، وحیده (1383). بررسی چگونگی نگرش دانش‌آموزان دبیرستانی و پیش‌دانشگاهی ایران به جهانی‌شدن و تأثیر آن بر ارزش‌ها و هویت دینی و ملی آنان. فصلنامه نوآوری­های آموزشی. ش 9(3): 119 ـ 88. 
معتمدی، عبدالله (1382). روان‌شناسی و مذهب و آسیب‌شناسی مذهبی. مجموعه مقالات همایش تربیت دینی در آموزش‌وپرورش. جلد 1: 153 ـ 145.
مهدوی، محمدصادق و زارعی، امین (1384). عوامل مؤثر در گرایش نوجوانان به ارزش­های اخلاقی. مطالعات جامعه‌شناختی ایران. ش 1(3): 21 ـ 1.