واکاوای روش شناسی از منظر صدرالمتألهین و تبیین دلالتهای آن برای برنامه ی درسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه آزاد اصفهان

2 دانشگاه اصفهان

چکیده

روش شناخت حقیقت، به‌عنوان یکی از شاخه‌های مهم فلسفه می‌‎تواند دیدگاه‌های متنوع و گوناگونی را در برابر طراحان برنامه درسی قرار دهد. این پژوهش که با استفاده از روش پژوهش کیفی از نوع تحلیل محتوای کیفی لورنس باردن انجام شده، بر هدف بررسی روش شناخت حقیقت از دیدگاه ملاصدرا و تبیین دلالت‌های آن برای برنامه درسی مبتنی است. طبق نتایج به‌دست‌آمده، در حوزه طبیعت و ماهیت شناخت، ملاصدرا علم را به حضوری و حصولی تقسیم می‌کند. در حوزه قلمرو شناخت، باتوجه‌به انواع عوالم، از سه و به‌تعبیری، چهار نوع ادراک سخن می‌گوید. روش شناخت را نیز از دو جنبه سلبی و ایجابی، مورد مطالعه قرار داده است. منابع و ابزار شناخت را همراهی عقل با شهود حسی و شهود وحیانی قلمداد می‌کند. همچنین طراحی برنامه درسی براساس دیدگاه ملاصدرا مبتنی‌بر مهم‌ترین عناصر برنامه درسی که عبارتند از: هدف (کسب معرفت حصولی به‌منظور تحقق معرفت حضوری)؛ اصول حاکم بر محتوای برنامه درسی (گزینش محتوا براساس سلسله‌مراتب دانش از امور محسوس به سمت امور عقلی ـ شهودی)؛ و اصول حاکم بر روش‌های آموزش و یادگیری (روش برهانی ـ شهودی و رویکرد متعالیه میان‌رشته‌ای)، حاصل این پژوهش بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Methodological Investigation from the Point of View of Sadr-ul-Mutaallehin and Its Implications for Curriculum Designing

نویسندگان [English]

  • Zahra Ghalandari 1
  • Hashem Gulestani 1
  • Reza Ali Nouroozi 2
1 PhD candidate at Azad University of Isfahan
2 Associate professor at Azad University of Isfahan
چکیده [English]

As an important branch of philosophy, the methodology of recognizing the truth can provide curriculum designers with several diverse approaches. Based on the qualitative research method following Lawrence Burdon’s content analysis, this research focuses on studying the methodology of recognizing the truth from the viewpoint of Mulla Sadra and explaining its implications for the curriculum designing. According to the findings, Mulla Sadra divides knowledge into two intuitive and acquired types regarding its nature. According to the types of domains, he speaks of three or four types of perceptions. He studies the methodology of cognition by considering both rejection and confirmation. The sources and means of cognition are accompanied by reasoning with sensual intuition and revelation intuition according to him. According to Mulla Sadra, curriculum designing is based on the most important components of the curriculum, namely: the goal (perception of intuitional knowledge for the realization of acquired knowledge), the principles controling the content of the curriculum (the selection of material on the basis of hierarchy of knowledge from sensual affairs to rational-intuitive issues); and the principles governing teaching and learning methods (rational-intuitional  method and interdisciplinary transcendental approach).

کلیدواژه‌ها [English]

  • methodology
  • epistemology
  • curriculum
  • philosophy of Sadr-ul-Mutaallehin
آراسته، حمیدرضا (1388)، میان‌رشته‌ای‌ها در آموزش عالی، فصلنامۀ مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، سال اول، شمارۀ 2.
ابوترابی، احمد (1383)، روش‌شناسی حکمت متعالیه، معرفت فلسفی، سال اول، شمارۀ چهارم،  تابستان 1383: 62-27.
اسماعیل‌زاده، مهدی (1390)، بررسی و تبیین نظرات تربیتی صدرالمتألهین شیرازی، پایان‌نامه، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دانشگاه پیام‌نور تهران، 1390،کارشناسی ارشد.
ایمانی، محسن؛ باقری، خسرو؛ صادق زاده، علی‌رضا و محمدی روزبهانی، کیانوش (1390)، تبیین رویکرد میان‌رشته‌ای از دیدگاه معرفت‌شناسی حکمت متعالیه، فلسفه و کلام؛ پژوهش‌های فلسفی، پاییز و زمستان 1390، شمارۀ 9: 68-43.
بابازاده، طاهره و نوروزی، رضاعلی(1392)، تحلیلی بر اهداف و روش‌های تربیتی مبتنی‌بر کمال نفس از دیدگاه ملاصدرا، فصلنامۀ علمی-پژوهشی تربیت اسلامی،س8، ش 16، بهار و تابستان 1392: 56-31.
باردن، لورنس (1375)،تحلیل محتوا، ترجمه ملیحه آشتیانی و محمد یمنی دوزی، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
پناهی آزاد، حسین (1385)، فلسفۀ حکمت متعالیه، فلسفه و کلام: قبسات: بهار و تابستان 1385، شماره 39 و  40(علمی-ترویجی) تربیت مدرس.
حائری یزدی، مهدی (1384)، علم کلی، چاپ پنجم، تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
دهباشی، مهدی (1386)، پژوهش تطبیقی در هستی‌شناسی و شناخت‌شناسی ملاصدرا وایتهد، تهران: علم.
سجادی، سیدمهدی و نورآبادی، سولماز (1389)، تبیین و تحلیل ماهیت و کارکرد میان‌رشته‌ای، فلسفۀ تعلیم‌وتربیت، فصلنامۀ مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، دورۀ دوم، شمارۀ 2، بهار 1389 :41-19.
سروش، عبدالکریم (1372)، حکمت در فرهنگ اسلامی، دانشگاه انقلاب، ش 98 و 99، تابستان و پاییز.
شیروانی، علی (1387)، «تأملی در ویژگی‌های روش‌شناختی مکتب فلسفی صدرالمتألهین»، علوم اجتماعی، روش‌شناسی علوم انسانی، پائیز 1387، شمارۀ 56: 30-9.
صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1367)، اسرارلآیات، ترجمۀ علویه همایونی، تهران: انتشارات همایونی.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1365)، عرفان و عارف‌نمایان، ترجمۀ کسر اصنام الجاهلیه، ترجمۀ محسن بیدارفر، تهران: انتشارات الزهرا.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1371)، مفاتیح‌الغیب، ترجمۀ محمد خواجوی، تهران: انتشارات مولی.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1360)، اسرارالآیات، تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفۀ ایران.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1363)، المشاعر، تهران: کتابخانۀ طهوری.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1368)، الحکمه‌المتعالیه فی‌الاسفار‌العقلیه الاربعه، قم: مصطفوی.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1385)، شواهدالربوبیه، ترجمه و تفسیر جواد مصلح، تهران: سروش.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1410 هـ.ق/1368 هـ.ش)، الحکمه‌المتعالیه فی‌الاسفار‌العقلیه الاربعه، ج 9-1، بیروت: دارالاحیاء التراب العربی.
طباطبائی، محمدحسین و مطهری، مرتضی  (1372)، اصولفلسفهوروشرئالیسم، تهران: صدرا.
عراقیه، علیرضا (1392)، گونه‌شناسی رهیافت‌های میان‌رشته‌ای و دلالت‌های آن در طراحی برنامه‌های درسی چندفرهنگی در آموزش عالی، فصلنامۀ رهیافتی نو در مدیریت آموزشی،  بهار 1392، شمارۀ13.
علمی سولا، محمدکاظم و لعل‌صاحبی، طوبی (1389)، تطابق ذهن و عین در معرفت‌شناسی صدرایی و کانتی، ادیان، مذاهب و عرفان،آینهمعرفت، علمی- پژوهشی، زمستان 1389، شماره 25: 84-53.
فرامرز قراملکی، احد (1385)، روش‌شناسی مطالعات دینی (تحریری نو)، چ 1، مشهد: دانشگاه علوم رضوی.
کاکائی، قاسم و رهبر، حسین (1391)، محدوده و قلمرد معرفت در نظام معرفت‌شناسی حکمت متعالیه و فیلسوفان دکارتی، فلسفه و کلام؛ معرفت فلسفی،  بهار 1391، سال نهم، شمارۀ 35 :100-77.
مرتضایی، اسداله (1392)، بررسی مفهوم علم در معرفت‌شناسی ملاصدرا، پژوهش‌های علوم انسانی دانشگاه اصفهان، سال پنجم، شماره 27 :114-113.
مصلح، جواد (1354)، مبدأ آفرینش از دیدگاه فلاسفۀ اسلام، تهران: دانشگاه تهران.
ـــــــــــــــ (1353)، حکمت متعالیه یا فلسفۀ صدرالمتألهین، ج 2-1، تهران: دانشگاه تهران.
مطهری، مرتضی (1374)، مقالات فلسفی، چاپ دوم، تهران: انتشارات صدرا.
مظاهری، مهدی؛ نوروزی، رضاعلی و بختیار نصرآبادی، حسنعلی (1386)، درآمدی بر معرفت‌شناسی صدرالمتألهین و دلالت‌های تربیتی آن، میان‌رشته‌ای، مجلۀ علوم انسانی (مصباح)، بهمن و اسفند 1386، شمارۀ 73: 88-61.
ناجی اصفهانی، حامد (1388)، گذری بر معرفت‌شناسی حکمت متعالیه، فلسفه و کلام، اندیشۀ دینی، بهار 1388، شمارۀ 30، علمی- پژوهشی: 136-125.
نصر، سیدحسین (1383)، سنت عقلانی- اسلامی در ایران، ترجمه و تحشیه سعید دهقانی، تهران: قصیده‌سرا.
نصرتی هشی، کمال؛ نوروزی، رضاعلی؛ متقی، زهره؛ عباسپور، نفیسه و امینی، مهرنوش (1394)، مبنای ادراک و اقسام آن ازمنظر ابن‌سینا و پیامدهای تربیتی، مجلۀ پژوهش‌های تعلیم‌وتربیت اسلامی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال هفتم، شمارۀ 3، پیاپی11، بهار و تابستان 1394.