اصول و روش های تربیتی مسئولیت پذیری در آموزه های اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته رشته تاریخ و فلسفه آموزش و پرورش، دانشگاه مازندران

2 دانشیار گروه علوم تربیتی دانشگاه مازندران

چکیده

مسئولیت‌پذیری از آموزه‌های مهم ادیان الهی به‌ویژه دین اسلام است. دامنه مسئولیت‌پذیری در اسلام حوزه وسیعی را شامل می‌شود. یک انسان مسلمان، در قبال خدا، خود، جامعه و محیط‌زیست مسئول معرفی شده است. برهمین‌اساس، این پژوهش به بررسی حیطه­ها، اصول و روش‌های ترویج مسئولیت‌پذیری در آموزه‌های اسلامی اختصاص یافته است. برای این کار، ابتدا مسئولیت‌پذیری به‌عنوان یک هدف میانی به چهار قلمرو: مسئولیت‌پذیری در برابر خداوند، خود، جامعه و محیط‌زیست بخش گردید و به کمک الگوی فرانکنا- روش قیاسی - اصول و روش‌های تربیتی برای هر قلمرو استنتاج شده است. در این تحقیق از روش تحلیلی و استنتاجی استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش شامل منابع دست‌اول چون قرآن و کتب احادیث بوده است و به فراخور نیاز از منابع دست دوم نیز استفاده شده است. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که تحقق مسئولیت­پذیری در شاگردان، نیازمند وضع اصول و روش­های متناسب با آنهاست. در این تحقیق متاسب با 4 حیطه مسئولیت­پذیری 10 اصل  و متناظر با آن 10روش­تربیتی، پیشنهاد شده است.  

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Educational Principles and Methods of Accountability in Islamic Teachings

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Dadashi 1
  • Hojjat Saffarheidari 2
  • hakime sadat sharifzadeh 2
1 Graduate in history and philosophy of education, Mazandaran University
2 Ph.D. in educational philosophy, associate professor Department of educational sciences, Mazandaran University
چکیده [English]

Accountability is an important instructions of divine religions, specifically of Islam. In Islam, the scope of responsiveness covers a broad area. A Muslim person is responsible for God, himself, society and the environment. Hence, this research is devoted to the fields, principles and methods of promoting accountability in Islamic teachings. Therefore, accountability was first classified into four intermediate goals containing responsibility before God, oneself, society and the environment. Then, using Frankena's model, i.e. the analogical method, the researchers deductively identified the principles and methods of education for each realm. This research follows an analytical and inferential method. The statistical population of the research includes firsthand sources of knowledge, such as the Holy Qur'an and Hadiths. Secondhand sources are also referred to when necessary. Findings of the research indicate that actualization of accountability in students requires the establishment of principles and methods appropriate for them. This research resulted in ten principles as well as ten corresponding methods based on the four fields of accountability.

کلیدواژه‌ها [English]

  • accountability
  • training
  • principles
  • method
  • Islam
قرآن کریم (1388)، ترجمه محمدمهدی فولادوند، قم: اسوه
نهج‌البلاغه (1391)، ترجمه محمد دشتی، تهران: پیام عدالت.
اسحاقی، حسین (1385)، سلوک علوی، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
اسحاقی، حسین (1386)، ملکوت اخلاق، قم: انتشارات مشعر.
ابن‌شعبه حرانی، حسن‌بن‌علی (1380)، تحف‌العقول عن آل‌الرسول علیهم‌السلام، ترجمه بهراد جعفری، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
انصاریان، حسین (1388)، نهج‌البلاغه، قم: دارالعرفان.
باقری، خسرو (1384)، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، تهران، مؤسسه فرهنگ مدرسه برهان: انتشارات مدرسه.
باقری، خسرو (1389)، رویکردهاوروش‌هایپژوهشدرفلسفۀتعلیم‌تربیت، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
جوادی آملی، عبدالله (1391)، گستره دین، قم: اسراء.
حاجی‌زاده، آورجه (1393)، مسئولیت‌پذیری اجتماعی در قرآن کریم باتأکیدبر دیدگاه علامه طباطبایی در المیزان، قرآن در آیینه پژوهش، سال 1:1،125-15.
حر عاملی، محمدبن‌حسن (1385)، وسایل الشیعه، 23جلدی، اصفهان: نشر قائمیه.
حویزی، عبد علی‌بن‌جمعه (1415)، تفسیر نورالثقلین، مصحح: هاشم رسولی، 5 جلدی، قم: نشر اسماعیلیان.
حیدری، غلامحسین (1379)، نهج الفصاحه، 2جلدی، قم: مؤسسه انصاریان.
خرمشاهی، بهاءالدین (1390)، ترجمه قرآن کریم، پیام پیامبر، تهران: دوستان.
خوانسارى، محمدبن‌حسین (1346)، شرح آقا جمال‌الدین خوانسارى بر غررالحکم و دررالکلم، 7جلدی، تهران: انتشارات دانشگاه.
دهخدا، علی‌اکبر (1373)، لغت‌نامه دهخدا، ج 4، تهران: مؤسسه‌ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
دیلمی، حسن‌بن‌محمد (1366)، اعلام‌الدین فی صفات مؤمنین، قم: آل بیت.
راغب اصفهانی (1375)، مفردات الفاظ قرآن، ترجمه: حسین خداپرست، ذیل واژه "سرف": 425.
رستمیان، علی (1393)، مسئولیت‌پذیریووظیفه‌شناسیازدیدگاهقرآنوروایاتاهلبیت علیهم‌السلام. اصفهان: دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
ساعی ارسی، ایرج (۱۳۹۱)، آموزش مطالعات اجتماعی (در دوره ابتدایی)، چاپ چهارم، ویرایش اول، تهران: بهمن برنا.
سبحانی‌نژاد و نجفی (1393)، تحلیل ابعاد‌شناسانه مسئولیت‌پذیری در سبک زندگی اسلامی. پایان‌نامه ارشد. دانشگاه شاهد تهران.
صاحبی و همکاران (1394)، تئوریانتخاب:رویکردیدرجهتمسئولیت‌پذیریو تعهداجتماعی.
صافی، احمد (1383)، آموزش‌وپرورش ابتدایی راهنمایی تحصیلی و متوسطه، تهران: سمت.
طالبی و بهری‌پور (1393)، بررسی میزان چگونگی جمع‌گرایی در مسئولیت‌پذیری اجتماعی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده علوم اجتماعی و ارتباطات.
طبرسی، فضل‌بن‌حسن (1372)، مجمع‌البیان فی تفسیرالقرآن، چاپ سوم ، تهران: ناصرخسرو.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1417ق)، المیزان فی تفسیرالقرآن، ترجمه سیدمحمدباقر طباطبایی، تهران: انتشارات ناصرخسرو.
طوسی، خواجه نصیرالدین محمدبن‌محمد (1414)، قواعد العقاعد، بیروت: نشردارالغربه.
عارفی‌جو، مهدی (1385)، خودانتقادی ازمنظر روایات، اصفهان: مرکز تحقیقات قائمیه.
فیروز‌آبادی،  محمدبن‌یعقوب (1415)، القاموس المحیط، 4 جلدی، لبنان: دارالکتاب علمیه.
فیض کاشانی، محمدبن شاه‌مرتضی (1372)، المحجة‌البیضاء، ترجمه محمدصادق عارف و محمدرضا عطایی، 8 جلدی، مشهد: آستان قدس رضوی.
قمی، شیخ‌عباس (1380)، مفاتیح‌الجنان، چاپ 3،  قم: باقری.
کلینی، محمدیعقوب (1390)، اصول کافی، ج1، ترجمه و شرح محمدباقر کمره­ای، چاپ دوزادهم، قم: انتشارات اسوه.
کلینی، محمدیعقوب (1344)، اصول  کافی، ترجمه مصطفوی، 4 جلدی، تهران: انتشارات مسجد چهارده معصوم.
کلینی، محمدیعقوب (1385)، اصولکافی، 6 جلدی، تهران: دارالکتب‌الاسلامیه.
لیثی واسطی، علی (1387) محقق، مصحح: بیرجندی، حسین، چاپ سوم،  قم: دار الحدیث.
مجلسی، محمدباقر (1404)، بحارالانوار، 110جلدی، بیروت: مؤسسه الوفا.
محمدی ری‌شهری، محمد (1389)، منتخب میزان‌الحکمه، 14جلدی، قم: دارالحدیث.
مصباح یزدی (1380)، فلسفهاخلاق، تحقیق و نگارش احمدحسین شریفی، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی: نشر بین‌الملل.
مطهری، مرتضی (1359)، جهان‌بینی توحیدی، تهران: صدرا .
معین، محمد (1371)، فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر.
مکارم شیرازی ، ناصر (1366)، تفسیر نمونه، 27 جلدی، تهران: دارالکتب‌الاسلامیه.
ملک‌زاده، محمدشریف (1384)، مدیریت مشارکتی، دانشگاه آزاد اسلامی قزوین.
مهدوی کنی، محمدرضا (1372)، نقطه‌های آغاز در اخلاق عملی، چاپ 2، قم: فرهنگ اسلامی.
واسطی زبیدی، محمدمرتضی (بی تا)، تاج‌العروس من جواهر‌القاموس، 8 جلدی، بیروت: دارالمکتبه‌الحیاه.
هدایتی، فاتحی (1389)، شیوه‌های فرزندپروری و مسئولیت‌پذیری نوجوانان، اصفهان: خانه معرفت.