تأثیر برنامه فلسفه برای کودکان (فبک) بر نگرش اخلاقی دانش‌آموزان و تبیین مؤلفه‌های آن ازمنظر قرآن

عبداله پور, رویا; سرمدی, محمد رضا; پیرانی, ذبیح; سیفی, محمد

تأثیر برنامه فلسفه برای کودکان (فبک) بر نگرش اخلاقی دانش‌آموزان و تبیین مؤلفه‌های آن ازمنظر قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ نویسنده مسئول: دانشجوی دکتری فلسفه تعلیم وتربیت، مدرس دانشگاه آزاد اسلامی اراک و مدرس دانشگاه فرهنگیان پردیس رشت

² استاد گروه علوم تربیتی و روانشناسی پیام نور

³ استادیار گروه روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی اراک

⁴ استادیار گروه علوم تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی اراک

چکیده

هدف پژوهش حاضر، مطالعه تأثیر برنامه فلسفه برای کودکان (فبک) بر نگرش اخلاقی دانش‌آموزان پایه پنجم ابتدایی و تبیین مؤلفه‌های آن ازمنظر قرآن است که مؤلفه‌های نگرش اخلاقی ازجمله: رفتار و گفتار مستدل و منطقی، روحیه احترام به ارزش‌های اخلاقی اجتماعی، احترام به دیگران و عزت‌نفس را مورد مطالعه قرار می‌دهد. پژوهش حاضر ازلحاظ هدف، کاربردی و ازلحاظ روش نیمه‌آزمایشی است که به شیوه آمیخته انجام شده است (بخشی از پژوهش به‌صورت کمّی و بخشی دیگر به‌صورت کیفی به تبیین مؤلفه‌ها ازمنظر قرآن می‌پردازد). جامعه آماری پژوهش 453 نفر شامل دانش‌آموزان پایه پنجم ابتدایی شهرستان رامسر بود که 86 نفر به‌عنوان نمونه پژوهش به روش تصادفی انتخاب شدند. 43 نفر به‌عنوان گروه آزمایش و 43 نفر هم به‌عنوان گروه گواه درنظر گرفته شدند. آزمودنی‌های گروه آزمایش در یک دوره 12 جلسه‌ای در معرض اثر متغیر مستقل قرار گرفتند و پیش‌آزمون و پس‌آزمون به‌عمل آمد. از پرسشنامه محقق‌ساخته به‌عنوان ابزار پژوهش استفاده شد. روایی محتوایی پرسشنامه توسط 10‌نفر از صاحب‌نظران تأیید شد و روایی معیاری 92 درصد و آلفای کرانباخ پرسشنامه 86 درصد بود. فرضیه‌های پژوهش با آزمون کولموگراف- اسمیرنف و تحلیل کواریانس، مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. یافته‌های پژوهش بیانگر این است که برنامه فبک بر نگرش اخلاقی دانش‌آموزان تأثیر داشت و بین میانگین نمرات پیش‌آزمون و پس‌آزمون گروه آزمایش و گروه گواه، تفاوت معنی‌داری وجود داشت و بر رفتار و گفتار مستدل و منطقی، روحیه احترام به ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی، احترام به دیگران و عزت‌نفس دانش‌آموزان، تأثیر داشت. همچنین در آیات متعددی از قرآن به این مؤلفه‌ها اشاره شده و پرورش و تقویت آن در جامعه جهت همگانی‌کردن اخلاق کریمه مورد تأکید قرار گرفته است. باتوجه‌به هماهنگی مؤلفه‌های برنامه فلسفه برای کودکان (فبک) با مفاهیم قرآن درراستای پرورش و نگرش اخلاقی این برنامه به‌عنوان یک الگوی تربیتی و تجربی موفق که به‌صورت کاوشگری اخلاقی اجرا می‌شود، مورد تأکید قرار می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.22516972.1398.27.43.6.8

عنوان مقاله [English]

The Impact of the Philosophy Program for Children (p4c) on students' moral attitudes and their components from the perspective of the Quran

نویسندگان [English]

roya abdollah pour ¹
mohammad reza sarmadi ²
zabih pirani ³
mohammad seyfi ⁴

¹ Corresponding Author: Ph.D. student of philosophy of education, lecturer of Islamic Azad University of Arak and lecturer

² Professor, Department of Educational Sciences and Psychology, Payam Noor

³ Assistant Professor of Psychology, Islamic Azad University of Arak

⁴ Assistant Professor, Department of Educational Sciences, Islamic Azad University of Arak

چکیده [English]

The purpose of the present study was to study the effect of the philosophy program for children on the ethical attitude of the fifth grade elementary school students and its components from the perspective of the Qur'an. The components of behavioral and logical reasoning, the spirit of respect for ethical social values, self-esteem have been studied. The present study is an applied goal A semi-experimental method (part of the study was done quantitatively and qualitatively). The statistical population of the study consisted of 5 elementary students in Ramsarbod, 43 people as a group of 43 patients. The subjects were included in the control group. The subjects in the experimental group were exposed to my effects. Independent were pretest and post-test was taken. The research findings indicate that there was a significant difference between the pfc program and the students' moral reflection. There was a significant difference between the mean scores of the pre-test and post-test of the experimental group and the control group, and the meaningful and logical reasoning of the moral and social values and the self-esteem of the students was significant. In addition, several verses have been mentioned in the observance of the mentioned elements, its development in society has been emphasized to generalize Crimean ethics. Considering the coordination of the program of philosophy for children with the concepts of the Qur'an, this program is a successful educational and training model for fostering ethical attitudes. Emphasize In the

کلیدواژه‌ها [English]

Philosophy for children
attitude
ethical attitude
quran
students

مراجع

قرآن کریم

آقاحسینی، تقی (1389)، مدرسه هوشمند؛ کاربرد هوش‌های چندگانه سازمانی در مدیریت مدارس، چاپ اول، اصفهان: نشر نوشته.

اسمیت ، الیوت ار. و مکی، دیان ام. (1392)، روان‌شناسی اجتماعی، ترجمه مژگان سپاه‌منصور و مجید صفارنیا، تهران: نشر وانیا.

افلاطون (1381)، جمهوری، ترجمه فواد روحانی، ویرایش هشتم، تهران: انتشارات علمی ـ فرهنگی.

بوربا، ملیکه (2001)، پرورش هوش اخلاقی، ترجمه فیروزه کاوسی، (1390) ، تهران: انتشارات رشد.

پروینیان، مژگان و همکاران (1395)، طرح و بحث برای مدیریت کلاس فلسفه و کودک، تهران: انتشارات بنیاد حکمت ملاصدرا.

جعفری، محمدتقی (1354)، اخلاق و مذهب، قم: انتشارات تشیع.

جوادی آملی، عبدالله (1366)، کرامت در قرآن، قم: مرکز فرهنگی رجا.

جوادی آملی، عبدالله (1392)، تفسیر انسان به انسان، چاپ هفتم، قم: انتشارات اسرا.

حسینی، سیدحسام (1388)، بررسی رویکردهای مختلف در برنامه آموزش فلسفه برای کودکان و نسبت آن با برنامه درسی دوره ابتدائی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد،دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران.

حسینی، سیدحسین (1391)، کتاب ماه فلسفه، شماره63: 34-37.

حسینی‌نسب، سیدداود؛ مصر‌آبادی، جواد و آقاجان‌زاده، ناهید (1389)، بررسی تأثیرآموزش مهارت‌های اجتماعی بر عزت‌نفس دانش‌آموزان دختر پایه سوم مقطع متوسطه، آموزش و ارزشیابی، شماره 11.

دلاور، علی (1385)، مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی، چاپ پنجم: تهران انتشارات رشد.

رشتچی، مژگان (1389)، بررسی نظریۀ ویگوتسکی از دیدگاه روان‌شناسی و ارتباط آن با مبانی نظری آموزش فلسفه به کودکان، فصلنامه تفکر و کودک، سال اول، شمارة اول:20-3.

رمضانی، معصومه (1389)، بررسی برنامۀ درسی فلسفه برای کودکان درراستای توجه به ابعاد مختلف ذهنیت فلسفی، فصلنامه تفکر و کودک، سال اول، شمارة اول: 35-21.

سجادی، سیدابراهیم (1390)، قرآن و ارزش اخلاقی عواطف و احساسات، پژوهش‌های قرآنی، شماره 68:42-20.

سیف ، علی‌اکبر (1391)، روان‌شناسی پرورشی نوین: روان‌شناسی یادگیری و آموزش، چاپ ششم، تهران: نشر دوران.

شرفی، م. (1388)، فلسفه تربیتی اسلام با رویکرد تطبیقی، تهران: انتشارات منادی تربیت.

صفایی‌مقدم، مسعود و همکاران (1385)، بررسی تأثیر روش اجتماع‌پژوهشی در برنامه آموزش فلسفه به کودکان بر مهارت‌های استدلالی دانش‌آموزان پسر سوم راهنمایی مدارس نمونه دولتی اهواز، فصلنامه علوم تربیتی دانشگاه اهواز، شماره76: 55-31.

عسکری، مهدیه؛ نوری، ابراهیم و خاک‌پور، حسین (1395)،کارکردهای تربیتی عزت‌نفس و نقش آن در سلامت روان ازمنظر قرآن و روایات، پژوهش‌های اخلاقی، شماره24: 146-131.

فخرایی، الهام ( 1389)، فلسفه برای کودکان؛ گامی به سوی پیوند فلسفه با جامعه، فصلنامه تفکر و کودک، سال اول، شمارة اول: 81-69.

فرمیهنی فراهانی، محسن (1387)، تبیین اهداف آموزش فلسفه به کودکان در کشورهای مختلف، فصلنامه حکمت وفلسفه ، سال چهارم، شماره4: 70-45.

فیشر، رابرت (1943 )، آموزش و تفکر، ترجمۀ فروغ کیانزاده (1385)، اهواز: رسش.

فیشر، رابرت (1996)، داستان‌هایی برای فکر کردن، ترجمه سیدجلیل شاهری لنگرودی (1389)، تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

قائدی، یحیی (1383)، آموزش فلسفه به کودکان، تهران :نشر دواوین.

کاردان، علیمحمد و همکاران ( 1392)، فلسفه تعلیم‌وتربیت، جلداول، چاپ دوازدهم، تهران: انتشارات سمت.

کریمی، یوسف (1390)، روان‌شناسی اجتماعی، چاپ بیست‌وپنجم، تهران: نشر ارسباران.

کیامنش، علی‌رضا (1393)، روش‌های ارزشیابی آموزشی، چاپ ششم، تهران: انتشارات پیام نور.

مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم‌وتربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران (1390).

محمدعلی‌نژاد عمران، روح‌الله و کمالوند، پیمان (1395)، مفهوم‌شناسی تطبیقی عزت‌نفس در قرآن و روان‌شناسی انسان‌گرا، فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی، شماره 27: 32-1.

مرعشی، سیدمنصور و همکاران (1386)، بررسی تأثیر روش اجتماع‌پژوهشی بر پرورش مهارت‌های استدلال دانش‌آموزان دختر؛ مطالعات برنامه درسی، شماره 7: 123-95.

مطهری، مرتضی (1384)، مجموعه آثار، چاپ دوم، تهران: انتشارات صدرا.

موسوی‌نسب، سیدمحمدصادق (1390)، طراحی و تبیین الگوی عمومی تربیت دینی بزرگسالان در قرآن باتأکیدبر وظایف مربی، اسلام و پژوهش‌های تربیتی، سال سوم، پاییز و زمستان ، شماره 2.

نوروزی، رضاعلی و عاطفت‌دوست، حسین (1390)، تربیت اخلاقی بررسی تطبیقی دیدگاه خواجه نصیرالدین طوسی و کلبرگ، معرفت اخلاقی، شماره 6 : 53-68.

هریس، کلمز؛ امینه، کلارک و رینولد، بین (1929)، روش‌های تقویت عزت‌نفس در نوجوانان، ترجمه پروین علی‌پور، مهرنوش هدایتی، (1388)، آموزش فلسفه برای کودکان رایحه تفکر، مجله فرهنگ، شماره 69: 302-277.