شاخصه‌ها‌ی انسان دانشگاهی متعهد (استاد دانشگاه) ازمنظر تربیت اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه مدیریت و برنامه ریزی آموزشی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران

2 استادیار گروه فلسفه تعلیم وتربیت اسلامی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

این پژوهش با هدف تبیین شاخصه‌ها‌ی انسان دانشگاهی متعهد (استاد دانشگاه) ازمنظر تربیت اسلامی انجام شده است. بدین‌منظور، چهار محور اساسی ماهیت، آفرینش، هدف از زندگی و طبیعت انسان در شکل‌گیری نظام‌ها‌ی مختلف انسان‌شناسی از دیدگاه‌ها‌ی مختلف و خاصه اندیشه و تربیت اسلامی بررسی شده است. در تربیت اسلامی، به‌ازای شایستگی‌ها‌ و برتری‌ها‌ی انسانی، تعهداتی نیز بر ذمه وی خواهد بود. وفای به تعهدات، وظیفه و پاسخی در مقابل تفوق‌ها‌ی نامبرده است. در تربیت اسلامی، انسان متعهد  باید علاوه‌بر دانستن تعهدات، نسبت به آنها با التزامی درونی، عامل باشد . مصادیق تعهد در شاخصه‌ها‌ی رابطه انسان با خدا، خود، خلق و خلقت جلوه‌گر می‌شود. ذیل  هرکدام از روابط یادشده، مؤلفه‌ها‌یی برای انسان متعهد احصا شده است که نشان‌دهنده شاخصه‌ها‌ی انسان دانشگاهی ازمنظر تعلیم‌وتربیت اسلامی است. روش بررسی این مقاله توصیفی ـ تحلیلی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Indicators of Committed Academic Persons (University Professors) in Islamic Training

نویسندگان [English]

  • Javad Poorkarimi 1
  • Maryam Brahman 2
1 Assistant professor at the Department of Educational Management and Planning, Faculty of Psychology and Educational Sciences, University of Tehran. jpkarimi@tu.ac.ir
2 Assistant Professor, Department of Islamic Education Philosophy, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Allameh Tabatabaei University
چکیده [English]

This study aims at identifying the characteristics of a committed academic university professor in the Islamic education. Hence, the role of four main axes of the man’s characteristics, creation, tenacity of living and the nature in shaping different anthropological systems are studied from different perspectives, in particular from the Islamic thought and educational point of view. In the Islamic training, there are obligations for man for his competencies and distinctions. Fulfillment of his accountabilities and duties is regarded as a response to the above superiorities. In Islamic education, it is supposed that a committed person must practice his commitment through feeling internal necessity in addition to their recognition. The indicators of the relationship of man with God, self, and creation are manifested in the relationship of man with God, himself, and the creation. Underlying each of these relationships, the components of the committed man have been identified reflecting the characteristics of an academic person in terms of Islamic education. This study is carried out through descriptive-analytical method.

کلیدواژه‌ها [English]

  • committed person
  • committed academic person
  • indicators of committed academic person
  • Islamic education
قرآن کریم، همراه با شرح آیات منتخب، فقیهی رضایی، محمد(1384)، تهران: محراب قلم.
آراسته، حمیدرضا؛ نوه‌ابراهیم، عبدالرحیم و مطلبی­فرد، علی‌رضا (1389)، بررسی وضعیت اخلاق آموزشی اعضای هیئت‌علمی دانشگاه­های دولتی شهر تهران، راهبرد فرهنگ، 8: 219-204.
آمدی، عبدالواحدبن‌محمد (1366)، غررالحکم ودررالکلم، قم: دفترتبلیغات اسلامی.
اصفهانی، راغب (1412)، مفردات الفاظ قرآن، دارالقلم و الدارالشامیه، دمشق و بیروت.
امین خندقی، مقصود و پاک‌مهر، حمیده (1391)، آموزش معیارهای اخلاق پژوهش، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، 4 (7): 12 ـ 1.
ایمانی‌پور، معصومه (1391)، اصول اخلاق حرفه­ای در آموزش، مجله اخلاق و تاریخ پزشکی، 6 (5): 38 ـ 25.
باباصفری، محبوبه؛ مرزوقی، رحمت­اله، فقیه، نظام­الدین،ترک­زاده، جعفر و یوسفی، فریده (1392)، ارزیابی اخلاق حرفه­ای استادان دانشگاه شیراز از دیدگاه دانشجویان کارشناسی ارشد و دلالت­های تربیتی آن در برنامه­ریزی درسی، پژوهش­های برنامه درسی انجمن مطالعات برنامه درسی ایران، 1 (3): 86  ـ 67.
باقری، خسرو (1382)، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، ج 1، تهران: انتشارات مدرسه.
باقری، خسرو (1390)، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، ج 2، تهران: انتشارات مدرسه.
بروجردی، سید حسین (1380)، جامع احادیث الشیعه، قم: المهر.
بوذرجمهری، فتح‌اله؛ منصوریان، مهسا، هرندی، یاسمن و بوذرجمهری، حسین (1392)، ارزیابی اخلاق حرفه­ای اساتید دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد، مجله مرکز مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشکی، 3 (8): 52 ـ 44
بهشتی، سعید (1389) ، تأملات فلسفی در تعلیم‌وتربیت اسلامی، تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
پورکریمی، جواد؛ احتشام، زهرا، قموشی، زهرا و محسنی، زهرا (1395)، اخلاق حرفه­ای مدرسان ازمنظر شهید ثانی: الگویی مفهومی، کنگره بین‌المللی پژوهش­های کاربردی علوم انسانی اسلامی: 24 ـ 1.
پورکریمی، جواد؛ قموشی، زهرا؛ احتشام ، زهرا و محسنی، زهرا (1396)، اخلاق حرفه­ای مدرسان: الگویی مفهومی مبتنی‌بر مطالعات پیشین، مجموعه مقالات همایش دانشگاه اخلاق‌مدار.
جوادی آملی، عبدالله (1377)، فلسفه حقوق بشر، قم: مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1379)، تفسیر موضوعی قرآن کریم، مراحل اخلاق در قرآن، قم: مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1387)، انتظار بشر از دین، قم: مؤسسه تبیان.
جوادی آملی، عبدالله (1390)، تفسیر انسان به انسان، نظریه جدید پیرامون معرفت‌شناسی انسان،  قم: مرکز نشر اسراء.
جوادی، محمدرضا (1378)، شورا و مسئولیت، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی. 
حاج­خزیمه، مجتبی (1394)، بررسی رابطه اخلاق حرفه­ای معلمان و سلامت سازمانی در مدارس ابتدایی پسرانه دولتی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
حسینی، جواد (۱۳۹۳)، بررسی رابطه اخلاق حرفه­ای و کیفیت زندگی کاری اعضای هیأت‌علمی دانشگاه تهران، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
حسینی، نجمه و عباسی، عفت (1391)، راهکارهای نهادینه‌کردن اخلاق حرفه­ای در سازمان‌ها از دیدگاه آموزه­های دینی، اسلام و پژوهش­های مدیریتی، 1 (2): 154 ـ 129.
خامنه‌ای، سید علی (1391)، بیانات در دیدار شرکت‌کنندگان در اجلاس جهانی اساتید دانشگاه‌های جهان اسلام و بیداری اسلامی، قابل دستیابی به آدرس:    http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=21741
خمینی(ره)، روح الله (1377)، صحیفه نور، ج7، تهران: مؤسسه تنظیم و نشرآثار امام خمینی.
دهخدا، علی‌اکبر (بی تا)،  لغتنامه دهخدا، ج 5،تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
رجبی، محمود (1392) انسان‌شناسی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
رحیمی، حمید و آقابابایی، راضیه (1392)، رابطه فرهنگ سازمانی و اخلاق حرفه­ای اعضای هیئت‌علمی، راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، 2 (6): 67 ـ 62.
سارتر، ژان پل (1348)، اگزیستانسیالیسم و اصالت بشر، ترجمه مصطفی رحیمی، تهران: مروارید.
سبحانی­نژاد، مهدی؛ نجفی، حسن؛ جعفری هرندی، رضا و فرمهینی فراهانی، محسن (1393)، مؤلفه­های اخلاق حرفه­ای تدریس از دیدگاه دانشجویان، دانشگاه علوم پزشکی قم، دوماهنامه راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، 6 (7): 403 ـ 400.
سبحانی‌نژاد، مهدی؛ نوروززاده، رضا و افشار، عبداله (1389)، تبیین معیارهای اخلاق کاری ازمنظر امام علی، پژوهشنامه اخلاق در آموزش عالی، 63: 122 ـ 93.
سجادی، سیدابراهیم (1388)، قرآن و بازتاب تربیتی روابط چهارگانه انسان، پژوهش­های قرآنی: 90 ـ 139.
سلاجقه، آزیتا و صفری، ثنا (1394)، رابطه اخلاق حرفه­ای با عملکرد استادان دانشگاه، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، 3 (10): 103 ـ 110.
سلطان­زاده، وحید؛ امراهی، اکبر و اسم‌حسینی، غلامرضا (1393)، وضعیت استاندارهای اخلاق حرفه­ای اعضای هیئت‌علمی از دیدگاه دانشجویان پرستاری، دوماهنامه راهبرد­های آموزش در علوم پزشکی، 1 (7): 23 ـ 20.
شریفی، احمدحسین (1393)، مبانی علوم انسانی اسلامی، تهران: آفتاب توسعه (ناشر آثار مرکز پژوهش‌ها‌ی علوم انسانی صدرا).
صفایی‌مقدم، مسعود؛ رحمانی، بهاءالدین، پاک­سرشت، محمدجعفر و مرعشی، سیدمنصور (1395)، مبانی و اصول اخلاق اسلامی: ارتباط معلم با دانش­آموزان، مجله پژوهشنامه مبانی تعلیم‌وتربیت، 1 (6): 45 ـ 23.
طالبی، محمدحسین (1395)، حقیقت انسان ازمنظر عقل و وحی، دوفصلنامه انسان‌پژوهی دینی، 13(36): 177 ـ 196.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1364)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، تهران: انتشارات صدرا، چاپ دوم.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1371)، المیزان فی تفسیرالقرآن، قم: انتشارات اسماعیلیان، چاپ دوم.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1374)، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی، وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1388)، الانسان فی‌الدنیا، انسان از آغاز تا انجام، ترجمه و تعلیق صادق لاریجانی، به‌کوشش سید‌ها‌دی خسروشاهی، قم: بوستان کتاب، مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ دوم.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1390)، رساله الولایه، ترجمه و شرح محمدحسین رحیمی، تهران: ستاره قطبی.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1414ق)، نهایه‌الحکمه. قم: مؤسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین.
عزیزی، نعمت‌اله (1389)، اخلاق حرفه­ی در آموزش عالی، راهبرد فرهنگ، 201: 8  ـ 17.
فراست‌خواه، مقصود (1385)، اخلاق علمی، رمز ارتقای آموزش عالی، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، 1: 18 ـ 13.
فرمهینی فراهانی، محسن و اشرفی، فاطمه (1393)، اصول اخلاق حرفه­ای در نهج‌البلاغه، پژوهشنامه­ علوی، 86 (5): 67 ـ 1.
فرمهینی فراهانی، محسن و بهنام‌جام، لیلا (1391)، بررسی میزان رعایت مؤلفه­های اخلاق حرفه­ای آموزش در اعضای هیئت‌علمی دانشگاه شاهد، فصلنامه اخلاق در علوم  فناوری، 1 (7): 10 ـ 1.
فرهود، داریوش (1389)، اخلاق آکادمیک در آموزش و پژوهش، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، 3 (5): 4 ـ 1.
فکوهی، ناصر (1393)، انسان دانشگاهی ایرانی و مشکل زبان، مجله مطالعات اجتماعی ایران، ش3:  90 ـ 108
فیاض، ابراهیم (۱۳۸۹)، تولید علم و علوم انسانی، مشهد: سپیده باوران.
قراملکی، فرامرز (1381)، اخلاق حرفه‌­ای در مدیریت علوی، اندیشه حوزه، 33: 78 ـ 63.
قنبری، سیروس؛ اردلان، محمدرضا؛ بهشتی­راد، رقیه و سلطان‌زاده، وحید (1394)، اخلاق حرفه­ای اعضای هیئت‌علمی و رابطه آن با کیفیت آموزش عالی، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، 2 (10): 12 ـ 1.
کلینی، محمدبن‌یعقوب (1365)، کافی، ج8، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
مجلسی، محمدباقر (1363)، بحارالانوار. ج 2، 71، 75، 61، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
محمدی، مسلم و گل‌وردی، مهدی (1391)، مؤلفه­های اخلاق حرفه­ای در سازمان با الگوگرفتن از مبانی دینی، دوفصلنامه اسلام و مدیریت، 3 (2): 180 ـ 161.
مصباح یزدی، محمدتقی (1380)، نظریه حقوقی اسلام، قم : انتشارات مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره).
مصباح یزدی، محمدتقی(1390)، انسان‌شناسی در قرآن، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، چاپ دوم.
مطلبی‌فرد، علی‌رضا؛ نوه‌ابراهیم، عبدالرحیم و محسن­زاده، فرشاد (1390)، بررسی و شناسایی نشانگرهای حرفه­ای و اخلاقی در آموزش و تدریس از نقطه‌نظر دانشجویان کارشناسی ارشد، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، 4 (6): 9 ـ 1.
مطلبی‌فرد، علی‌رضا؛ نوه‌ابراهیم، عبدالرحیم؛ لطفی، لیلا و هدیه، محبت (1391)، اخلاق پژوهش در آموزش عالی: ویژگی­های فردی و مسئولیت­های حرفه­ای پژوهشگران، فصلنامه دانش­شناسی، 19 (5): 115 ـ 96.
مطهری، مرتضی (1384)، فطرت، تهران: صدرا.
معین، محمّد (1381ه.ق)، فرهنگ فارسی، تهران: انتشارات فردوس، چاپ اوّل.
مکارم شیرازی، ناصر(1386)، اخلاق در قرآن، جلد اول، قم: مدرسه الامام علی‌بن ‌ابی‌طالب(ع) .
ملکی، حسن (1396)، هویت دینی، برنامه درسی جستاری در نظریه اسلامی برنامه درسی، تهران: آییژ.
الموسوی، ابوالحسن محمدبن‌الحسین (سیّد رضی) (1379)، نهج‌البلاغه، ترجمه حسین انصاریان، تهران: انتشارات پیام آزادی، چاپ هفتم.
میرطاهری، لیلا؛ جمالی، اختر و آراسته، حمیدرضا (1394)، بررسی حیطه­ها و مؤلفه­های اصلی توسعه و بالندگی اخلاق حرفه­ای اعضای هیئت‌علمی دانشگاه­ها و مقایسه آن با وضع مطلوب، فصلنامه آموزش و توسعه منابع انسانی، 4 (2): 126 ـ 101.
میرکمالی، سیدمحمد (1392)، فلسفه مدیریت، تهران: یسطرون.
نایبی، هوشنگ و شعبان، مریم (1397)، تحلیل جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر کاهش همکاری علمی بین اعضای هیئت‌علمی دانشکده‌ها‌ی علوم اجتماعی، بررسی مسائل اجتماعی ایران، ش1: 119 ـ 91.
نقی‌پورفر، ولی‌الله (1385)، اصول مدیریت اسلامی و الگوهای آن، تهران: انتشارات مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی.
نوروزی، حسن؛ کربلایی، حسن؛ محمدی، علی؛ دنیوی، محسن؛ متقیان، محمد و گودرزی، میثم (۱۳۹۱)، تحول در علوم انسانی، جلد ۳، قم: کتاب فردا: 277 ـ 134.
نوریان، محمد؛ آتشک، محمد؛ سالم، صدیقه و جمشید­زاده کیاسرائی، معصومه (1395)، تأثیر متغیرهای جمعیت‌شناختی بر امکان‌پذیری رعایت اخلاق حرفه­ای تدریس در دانشگاه­ها، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، 1 (11): 94 ـ 85.
واثق غزنوی، قادرعلی (1390)، جایگاه انسان­شناسی در سازمان و مدیریت از دیدگاه اسلام و غرب، اسلام و پژوهش­های مدیریتی، ش2: 50 ـ 40.