«مبانی انسان شناختی علّامه حسن زاده آملی و اصول تربیت اجتماعی منتج از آن»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی(ره)، تهران، ایران

2 دانشجوی دکترای رشته فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی(ره)، تهران، ایران.

3 استاد گروه فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی(ره)، تهران، ایران.

4 دانشیار گروه فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی(ره)، تهران.

چکیده

هدف، بررسی مبانی انسان شناختی علامه حسن زاده آملی واصول تربیت اجتماعی منتج از آن با استفاده از الگوی فرانکنا است. در این روش، با ترکیب گزاره های توصیفی مبانی انسان شناختی و گزاره های تجویزی ناظر به هدف تربیت اجتماعی، می توان به گزاره های تجویزی مربوط به اصول تربیت اجتماعی دست یافت. نتایج نشان داد مبانی عمده انسان شناختی علامه عبارتند از: اصالت فردواجتماع؛ وجود تفاوتهای فردی درعین برابری انسانها؛ قدرت اندیشه ورزی درانسان؛ گرایش نوعدوستی ومهربانی درانسان؛ فطرت عدالتخواهی درانسان؛ آزادی، اراده و اختیار درانسان. براساس مبانی فوق، اصول تربیت اجتماعی شامل: «باید به تأثیر متقابل فردو اجتماع بریکدیگر توجه شود»؛ «باید به تفاوتهای فردی توجه شود»؛ «باید قوای عقلانی انسان پرورش یابد»؛ «باید جامعه عقلانی انسانی ایجاد شود»؛ «باید به تأثیر متقابل علم وعمل توجه شود»؛ «باید با فطرت نوعدوستی و مهربانی بامردم رفتارشود»؛ «باید به دیگران احترام گذاشته واز آنها قدردانی نمود»؛ «باید بایکدیگر تعاون وهمکاری نمود»؛ «باید باارحام، صله داشت»؛ «باید عدالت طلب بود وبا ظلم وستم مبارزه نمود»؛ «باید درزندگی اعتدال داشت»؛ «باید انسان آزاده پرورش داد»؛ «باید مسئولیت پذیر بود»؛ «باید به عدم طفره(تدریجی بودن) درتربیت اجتماعی توجه نمود» می باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The anthropological foundations of Allameh Hassanzadeh Amoli and the principles of social education resulting from it

نویسندگان [English]

  • Seyed sadruddin Shariati 1
  • Rohollah Hasanzadeh 2
  • saeed beheshti 3
  • Ahmad Salahshoor 4
1 Associate Professor, Department of Philosophy of Islamic Education, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran
2 PhD student in the field of philosophy of Islamic education, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran.
3 Professor, Department of Philosophy of Islamic Education, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran.
4 Associate Professor, Department of Philosophy of Islamic Education, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Allameh Tabatabai University (RA), Tehran.
چکیده [English]

The aim is to study the anthropological foundations of Allameh Hassanzadeh Amoli and the principles of social education resulting from it using the Franken model. In this method, by combining descriptive propositions of anthropological principles and prescriptive propositions related to the purpose of social education, prescriptive propositions related to the principles of social education can be achieved. The results showed that the main anthropological foundations of Allameh are: the originality of the individual and society; Existence of individual differences in the equality of human beings; The power of thinking in man; Tendency to altruism and kindness in human beings; The nature of justice in man; Freedom, will and authority in man. Based on the above principles, the principles of social education include: "We must pay attention to the interaction of Fordo community with each other"; "Individual differences must be taken into account"; "Man's intellectual powers must be nurtured"; "A rational human society must be created"; "The interaction between science and practice must be taken into account"; "People should be treated with the nature of altruism and kindness"; "Others should be respected and appreciated"; "We must cooperate with each other"; "Must be reconciled with mercy"; "We must seek justice and fight against oppression"; "There must be moderation in life"; "A free man must be raised"; "You have to be responsible"; "It is necessary to pay attention to the lack of evasion (being gradual) in social education."

کلیدواژه‌ها [English]

  • Allameh Hassanzadeh Amoli
  • Anthropological Foundations
  • Principles of social education

عنوان مقاله [العربیة]

الأسس الأنثروبولوجیۀ للعلامۀ حسن زاده أملی ومبادئ التربیۀ الاجتماعیۀ الناتجۀ عنها

چکیده [العربیة]

الهدف هو دراسۀ الأسس الأنثروبولوجیۀ للعلامۀ حسن زاده آملی ومبادئ التربیۀ الاجتماعیۀ الناتجۀ عنها
باستخدام نموذج فرانکن. وفی هذا الأسلوب، ومن خلال الجمع بین الطروحات الوصفیۀ للأسس الأنثروبولوجیۀ،
والطروحات الوصفیۀ المتعلقۀ بهدف التربیۀ الاجتماعیۀ، یمکن تحقیق الطروحات الوصفیۀ المتعلقۀ بمبادئ التربیۀ
الاجتماعیۀ. وأظهرت النتائج أن الأسس الأنثروبولوجیۀ الرئیسیۀ عند العلامۀ هی: أصالۀ الفرد والمجتمع؛ وجود فروق
فردیۀ فی حین أن البشر متساوون؛ قوة التفکیر عند الإنسان؛ الإیثار واللطف فی البشر؛ طبیعۀ البحث عن العدالۀ عند
الإنسان؛ الحریۀ والإرادة والسلطۀ عند الإنسان. وبناء على المبادئ المذکورة أعلاه، تشمل مبادئ التربیۀ الاجتماعیۀ ما
یلی: "یجب الاهتمام بالتأثیر المتبادل بین الفرد والمجتمع"؛ "یجب أن تؤخذ الاختلافات الفردیۀ بعین الاعتبار"؛
"یجب تنمیۀ القوى الفکریۀ للإنسان"؛ "یجب إنشاء مجتمع إنسانی رشید"؛ "یجب الانتباه إلى التأثیر المتبادل بین العلم
والممارسۀ" ؛ "یجب أن یعامل الناس بالإیثار واللطف" ؛ "یجب على المرء أن یحترم ویقدر الآخرین" ؛ "یجب أن
نتعاون مع بعضنا البعض"؛ "یجب أن یکون هناک سلام"؛ "یجب على المرء أن یسعى إلى العدالۀ ویحارب الظلم"؛
"یجب أن یکون هناک اعتدال فی الحیاة"؛ "یجب رفع الأشخاص الأحرار"؛ "یجب أن یکون مسؤولا"؛ "لا بد من
الاهتمام بعدم التهرب (التدرج) فی التربیۀ الاجتماعیۀ".

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • العلامۀ حسن زاده آملی
  • أسس الأنثروبولوجیۀ. مبادئ التربیۀ الاجتماعیۀ

Smiley face

قرآن مجید.
دشتی، محمد، (1388)، نهج البلاغه، قم: جمکران.
ابن خلدون، (بی تا)، مقدّمه ابن خلدون، جلد اول، ترجمه محمّد پروین گنابادی تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
احمدی، اسلام (1387)، «تربیت اجتماعی از دیدگاه سعدی»، استاد راهنما محمد مزیدی، دانشگاه شیراز، کارشناسی ارشد، رشته تاریخ و فلسفه آموزش و پرورش.
اخوان الصفا، (بی تا)، رسائل اخوان الصفا، جلد 3، بیروت: دار صادر.
افلاطون، (1۳۸۰)، دوره آثار افلاطون، جلد 3، محمدحسن لطفی، تهران: خوارزمی.
باقری، خسرو، (1385)، نگاهی دوباره به تعلیم و تربیت اسلامی، جلد 2، تهران: مدرسه.
باقری، خسرو؛ سجادیه، نرگس؛ توسلی، طیبه، (1394)، رویکردها و روش‌های پژوهش در فلسفه تعلیم و تربیت، تهران، پژوهشکده فرهنگی و اجتماعی.
بهشتی، سعید؛ افخمی اردکانی، محمدعلی (1386). «تبیین مبانی و اصول تربیت اجتماعی در نهج البلاغه»، تربیت اسلامی، سال دوم، شماره ۴، بهار و تابستان، صفحات 7 تا 39.
پترسون، مایکل و دیگران (1383)، عقل و اعتقاد دینی، احمدنراقی وابراهیم سلطانی، تهران: طرح نو.
توککل، محمّد، (1383)، جامعه‏شناسی معرفت، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
تیلور، چارلز، (1379)، هگل و جامعة مدرن، ترجمه منوچهر حقیقی راد، تهران: مرکز.
جوادی آملی، عبدالله، (1391). صورت و سیرت انسان در قرآن، قم: اسراء.
چالمرز، آلن فرانسیس، (1396)، چیستی علم، سعید زیباکلام، تهران: سمت.
حسن زاده آملی، حسن، (۱۳69)، انسان و قرآن، تهران: الزهراء.
حسن زاده آملی، حسن، (۱۳83)، انسان و قرآن، تهران: الزهراء.
حسن زاده آملی، حسن، (1364)، الهی نامه، تهران: رجاء.
حسن زاده آملی، حسن، (1365)، هزار و یک نکته، تهران: رجاء.
حسن زاده آملی، حسن، (1366)، اتحاد عاقل به معقول، تهران: حکمت.
حسن زاده آملی، حسن، (1371)، دروس معرفت نفس، قم: الف لام میم.
حسن زاده املی، حسن، (1372)، انسان کامل از دیدگاه نهج البلاغه، قم: قیام.
حسن زاده آملی، حسن، (1372)، هزار و یک کلمه، جلد 5، قم: بوستان کتاب.
حسن زاده آملی، حسن، (1373)، رساله فارسی انه الحق، قم: قیام.
حسن زاده آملی، حسن، (1373)، هزار و یک کلمه، جلد 3، قم: بوستان کتاب.
حسن زاده آملی، حسن، (1380)، گنجینۀ گوهر روان، تهران: طوسی.
حسن زاده آملی، حسن، (1381)، پندهای حکیمانه در آثار استاد حسن زاده آملی، گردآورنده عباس عزیزی، اصفهان: قائمیه.
حسن زاده آملی، حسن، (1381)، نامه‌ها برنامه‌ها، قم: الف لام میم.
حسن زاده آملی، حسن، (1381)، هزار و یک کلمه، جلد 1، قم: بوستان کتاب.
حسن زاده آملی، حسن، (1383)، دروس معرفت نفس، قم: الف لام میم.
حسن زاده آملی، حسن، (1385)، تکمله در شرح صد کلمه در معرفت نفس، جمشید صاعدی سمیری، بی جا: بی نا.
حسن زاده آملی، حسن، (1385)، حکمت عملی یا اخلاق مرتضوی (ع)، مهدی الهی قمشه ای، قم: الف لام میم.
حسن زاده آملی، حسن، (1386)، صد کلمه در معرفت نفس، قم: قیام.
حسن زاده آملی، حسن، (۱۳۸۷)، ولایت تکوینی، قم: الف لام میم.
حسن زاده آملی، حسن، (1390)، صد کلمه در معرفت نفس همراه با برخی از اشعار منتشر نشده استاد، قم: الف لام میم.
حسن زاده آملی، حسن، (1390)، هزار و یک کلمه، جلد 2، قم: بوستان کتاب.
حسن زاده آملی، حسن، (1392)، «عوامل مؤثر در تربیت فرزند»، پاسدار اسلام، شهریور و مهر، شماره 381 و 382.
حسن زاده آملی، حسن، (1394)، «ساده زیستی؛ رمز آرامش»، پاسدار اسلام، تیر و مرداد، شماره 401.
حسن زاده آملی، حسن، (1396)، «گوهر وجودت را ارزان مفروش»، پاسدار اسلام، آبان و آذر، شماره 429 و 430.
حسن زاده آملی، حسن، (1398)، «توصیه‌های حضرت علامه حسن زاده آملی برای رسیدن به مقصد اعلای زندگی؛ انسان در جستجوی کمال»، پاسدار اسلام، دی و بهمن، شماره 455 و 456.
حسینی، سیدحسین، (1392)، «معرفت نفس از نظر علامه حسن زاده آملی»، دانشگاه قم، استاد راهنما: مهدی منفرد، کارشناس ارشد، رشته فلسفه و کلام اسلامی.
خسروپناه، عبدالحسین؛ میرزایی، رضا، (1389)، «چیستی انسان شناسی»، انسان پژوهی دینی، دوره 7، شماره 24، پاییز و زمستان، صفحات 35 تا 63.
خلیلی، مصطفی، (1387)، «اصالت فرد یا جامعه»، معرفت، سال هفدهم، شماره ۱۲۶، خرداد.
دیرکس، هانس، (1380)، انسان شناسی فلسفی، ترجمه محمدرضا بهشتی، تهران: هرمس.
ذوعلم، علی، (1398)، «تبیین مفهومی و راهبردهای تربیتی: رابطه با خود، خدا، خلق و خلقت در برنامه درسی ملی (بخش اول و پایانی)»، رشد آموزش قران و معارف اسلامی، دوره سی و دوم، شماره 1 و 2 (110 و 111)، پاییز و زمستان، صفحات 21 تا 27.
رجبی، محمود، (1379)، انسان شناسی، چاپ چهارم، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
رضایی، سعید، (1394)، «رابطه خودشناسی با خداشناسی از دیدگاه مولانا و حسن زاده آملی»، استاد راهنما: محسن ایزدی، دانشگاه قم، کارشناسی ارشد، رشته فلسفه و کلام اسلامی.
رمضانی، حسن، (1374)، مروری بر آثار و تألیفات استاد فرزانه حضرت آیت الله علامه حسن حسن زاده آملی، تهران: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌های تهران و علوم پزشکی.
رهنمایی، سیداحمد، (1388)، درآمدی بر فلسفه تعلیم و تربیت، قم: مؤسسه امام خمینی (ره).
زاهدیان، یونس، (1392)، «بررسی عالم مثال و ویژگی موجودات آن از دیدگاه علامه طباطبایی و شاگردانش (شهید مطهری، علامه حسن زاده آملی، آیت الله جوادی آملی، آیت الله مصباح یزدی)»، دانشگاه ملایر، استاد راهنما: احسان ترکاشوند، کارشناسی ارشد، رشته فلسفه و کلام اسلامی.
سوزنچی، حسین، (1385)، «اصالت فرد، جامعه یا هر دو: بررسی تطبیقی آرای استاد مطهری و استاد مصباح یزدی»، قبسات، سال پانزدهم، زمستان.
شریعتمداری، علی، (1387)، اصول تعلیم و تربیت، تهران: دانشگاه تهران.
صدر، سیدمحمّدباقر، (1381)، سنّت‌های تاریخ در قرآن، ترجمه سیدجمال الدین موسوی اصفهانی، تهران: تفاهیم.
صمدی آملی، داوود، (1383)، شرح مراتب طهارت، جلد 1، از رساله وحدت از دیدگاه عارف و حکیم علامه حسن زاده املی، قم: نورالسجاد.
طاهرپور، محمدشریف، (1394)، «تربیت اسلامی در عصر جهانی شدن: مفهوم، مبانی، اصول و روش‌های تربیت شهروند جهانی از دیدگاه قرآن کریم»، استاد راهنما: طاهره جاویدی کلاته جعفرآبادی، دانشگاه فردوسی مشهد، دکترا، رشته فلسفه تعلیم و تربیت.
عصاری، محمدجواد؛ رحمانی، جهانبخش؛ واعظی، سیدحسین؛ سعادتمند، زهره، (1399)، «مقایسه حقوق شهروندی براساس اندیشه‌های حسن زاده آملی و سیدحسین نصر»، روان شناسی اجتماعی، سال چهاردهم، شماره 58، ویژه نامه، زمستان، صفحات 125 تا 144.
فارابی، ابونصر، (2002)، آراء اهل‏المدینة الفاضله، بیروت: دار و مکتبة الهلال.
فربد، محمدصادق، (1380)، مبانی انسان شناسی، تهران: پشوتن.
فرمهینی فراهانی، محسن، (1395)، «الگوی تربیت شهروندی فضیلت گرای ارتباطی: الگویی برای تربیت سیاسی و اجتماعی»، پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، سال بیست و چهارم، دوره جدید، تابستان، شماره 31، صفحات 67 تا 90.
فروغی، محمدعلی، (1372)، سیر حکمت در اروپا، جلد 2، تهران: زوار.
فضل اللهی، سیف الله، (1392)، «نگاهی به فلسفه تربیتی علامه حسن زاده آملی»، اولین کنگره بین المللی فرهنگ و اندیشه دینی، صفحات 1009 تا 1023.
فهیمی نیا، فهیمه، (1392)، «انسان شناسی فلسفی عرفانی از دیدگاه علامه حسن زاده»، استاد راهنما: شهناز شایان فر، دانشگاه الزهراء، کارشناسی ارشد، رشته فلسفه و کلام اسلامی.
قائمی، علی، (۱۳۷۸)، زمینه تربیت، تهران: امیری.
قیصوری، سمیه، (1395)، «نقش تربیتی نفس از دیدگاه علامه حسن زاده آملی»، استاد راهنما: اعلا تورانی، دانشگاه الزهراء، کارشناسی ارشد، رشته فلسفه و کلام اسلامی.
کشاورز، سوسن، (1382)، «مبانی و اصول تربیت از دیدگاه امام خمینی رحمه‌الله»، جلد 8، کنگره اندیشه‌های اخلاقی عرفانی امام خمینی (ره)، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، صفحات 434 تا 462.
محمودیان، محمد، (1391)، «تاثیر اندیشه‌های نوسلفیسم بر روند فکری-ایدئولوژیک القاعده»، پژوهشگاه علوم سیاسی، سال هفتم، شماره سوم.
مصباح یزدی، محمّدتقی، (1379)، جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، چاپ سوم، تهران: شرکت چاپ و نشر بین‏المللی.
مصباح یزدی، محمدتقی، (1392)، «اخلاق اسلامی»، تنظیم و تدوین محمود فتحعلی، تهران: سمت.
ملاسلمانی، فرشته؛ قائمی، علی؛ بهشتی، سعید، (1390)، «بررسی مبانی تربیت اجتماعی از دیدگاه امام سجاد (ع) در صحیفه سجادیه»، روانشناسی تربیتی، شماره 17، سال 6، تابستان، صفحات 119 تا 145.
مهدی پور، محمد؛ بهادری، محمدباقر، (1390)، «خودشناسی و اهمیت آن در اشعار حسن زاده آملی»، زبان و ادب فارسی، سال 64، پاییز و زمستان، شماره مسلسل 224، صفحات 87 تا 113.
موسوی، سیدحسین، (1390)، رصد دلتنگی‌ها، جلد 2، قم: روح و ریحان.
نقوی، فاطمه، (1392)، «بررسی مقایسه ای کمال و غایت نفس در دیدگاه آیت الله حسن زاده آملی و یاسپرس»، دانشگاه قم، استاد راهنما: عسگر دیرباز، کارشناسی ارشد، رشته فلسفه و کلام اسلامی.
نوروزی، رضاعلی؛ عابدی، منیره، (1394)، «تبیین دیدگاه علامه طباطبائی دربارة شأن اجتماعی انسان و دلالت‌های آن در برنامه درسی تربیت اجتماعی»، تربیت اسلامی، سال دهم، بهار و تابستان، شماره 20، صفحات 163 تا 191.
واعظی، احمد، (1377)، انسان از دیدگاه اسلام، تهران: سمت.
Osher, D., Brackett, M., Dymnicki, A., Jones, S., & Weissberg, R., P. (2016) Advancing the science and practice of social and emotional learning: Looking back and moving forward. Review of Research in English, 40, 644-681.
دوره 31، شماره 58
بهار 1402
خرداد 1402
صفحه 299-336
  • تاریخ دریافت: 22 شهریور 1400
  • تاریخ بازنگری: 24 مهر 1400
  • تاریخ پذیرش: 08 اسفند 1401
  • تاریخ انتشار: 01 خرداد 1402