مدل رهبری دین‌مدار برای مدارس متوسطه ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری تخصصی مدیریت آموزشی، گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه اصفهان، ایران.

2 دانشیار گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه اصفهان، ایران.

چکیده

عوامل بسیاری بر ارتقای کیفیت نظام آموزشی و بهبود فرایند یاددهی و یادگیری تأثیر دارد، از جمله رهبری آموزشی که جریان تعلیم و تربیت را تسهیل و تسریع می‌نماید. در این میان، رویکرد دینی رهبران آموزشی و بهره‌گیری از معارف اسلامی در مدیریت مدرسه می‌تواند نقش ممتاز و برجسته آنان را دوچندان نماید. هدف پژوهش حاضر، تدوین مدل رهبری دین‌مدار برای مدارس متوسطه ایران بوده است. این پژوهش از لحاظ هدف، توسعه‌ای بوده و رویکردی کیفی داشته است. داده‌های پژوهش از طریق مصاحبه با 15 نفر از خبرگان، جمع‌آوری شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها و طراحی مدل با استفاده از روش داده بنیاد و در سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی انجام پذیرفت. متغیرهای علّی پژوهش در سه بخش عوامل فردی، سازمانی و حاکمیتی مشخص شدند. همچنین عوامل سازمانی، شامل مهارت‌های رهبران اثربخش و ویژگی‌های رهبران اثربخش به‌عنوان متغیرهای زمینه‌ای شناسایی شدند و ماهیت تعلیم و تربیت، عوامل حقوقی ـ قانونی، عوامل تکنولوژیکی، عوامل اقتصادی، عوامل سیاسی، عوامل محیطی و عوامل اجتماعی ـ فرهنگی نیز به‌عنوان متغیرهای مداخله‌گر تعیین گردید و راهبردهای رهبری دین‌مدار در دو بخش راهبردهای حاکمیتی و سازمانی تعریف شد. نتایج پژوهش نشان داد که رهبری دین‌مدار، پیامدهایی همچون افزایش اثربخشی در انجام مسؤولیت‌ها، به‌روزآوری مدارس، تکریم ذینفعان، کمک به پیشرفت همه‌جانبه افراد و مدیریت اثربخش روابط با افراد را به همراه خواهد داشت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Model of Religiosity Leadership for the Secondary Schools in Iran

نویسندگان [English]

  • Sayyed Abbas Khalighipoor 1
  • Reza Hoveida 2
  • Yasamin Abedini 2
1 Doctorate in Educational Management, Department of Educational Sciences, Faculty of Educational Sciences and Psychology, Isfahan University, Iran.
2 Associate Professor, Department of Educational Sciences, Faculty of Educational Sciences and Psychology, Isfahan University, Iran.
چکیده [English]

Many factors are effective in improving the quality of the education system and improving the teaching and learning process. But the extraordinary role of leadership as a facilitator and accelerator of the flow of education indicates the special place of educational leadership. The aim of this study is to develop a Model of Religiosity Leadership for the Secondary Schools in Iran. This research is developmental in terms of purpose and has a qualitative approach. Research data were collected through interviews with 15 experts. Data analysis and model design were performed using the foundation data method in three stages of open, axial, and selective coding. According to the conceptual model, the causal variables of the research were identified in three sections: individual, organizational and governance factors. Organizational factors, skills of effective leaders, and characteristics of effective leaders also identified as contextual variables. The nature of education, legal factors, technological factors, economic factors, political factors, environmental factors and socio-cultural factors were also identified as intervening variables. Religiosity leadership strategies were defined in two parts: governance and organizational strategies. The results also showed that Religiosity leadership will have consequences such as increasing the effectiveness of responsibilities, improving schools, honoring stakeholders, helping the overall development of individuals and effective management of relationships with individuals.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Education
  • Educational leadership
  • Leadership
  • Religiosity leadership
  • Secondary education

عنوان مقاله [العربیة]

نموذج القیادة الموجهۀ نحو الدین للمدارس الثانویۀ فی إیران

چکیده [العربیة]

هناک عوامل کثیرة لها تأثیر على تحسین جودة النظام التعلیمی وتحسین عملیۀ التعلیم والتعلم، بما فی ذلک
القیادة التربویۀ التی تسهل وتسرع تدفق التعلیم. وفی الوقت نفسه، فإن النهج الدینی للقیادات التربویۀ واستخدام
المعرفۀ الإسلامیۀ فی إدارة المدرسۀ یمکن أن یضاعف دورهم المتمیز والبارز. کان الهدف من البحث الحالی هو
تطویر نموذج القیادة الدینیۀ للمدارس الثانویۀ فی إیران. یعتبر هذا البحث تطویریا من حیث الغرض وله نهج نوعی.
تم جمع بیانات البحث من خلال مقابلات مع 15 خبیرا. تم تحلیل البیانات وتصمیم النموذج باستخدام طریقۀ
البیانات الأساسیۀ وعلى ثلاث مراحل من الترمیز المفتوح والمرکزی والانتقائی. وتم تحدید المتغیرات السببیۀ للبحث
فی ثلاثۀ أقسام: العوامل الفردیۀ والتنظیمیۀ والحوکمۀ. کما تم تحدید العوامل التنظیمیۀ بما فی ذلک مهارات القادة
الفعالین وخصائص القادة الفعالین کمتغیرات خلفیۀ، وطبیعۀ التعلیم، والعوامل القانونیۀ والقانونیۀ، والعوامل
التکنولوجیۀ، والعوامل الاقتصادیۀ، والعوامل السیاسیۀ، والعوامل البیئیۀ، والعوامل الاجتماعیۀ. وتم تحدید العوامل
الثقافیۀ کمتغیرات تدخلیۀ، وتم تعریف استراتیجیات القیادة الدینیۀ فی جزأین من استراتیجیات الحکم والتنظیم.
وأظهرت نتائج البحث أن القیادة الدینیۀ ستؤدی إلى عواقب مثل زیادة الفعالیۀ فی الوفاء بالمسؤولیات، وتحدیث
المدارس، وتکریم أصحاب المصلحۀ، والمساعدة فی التقدم الشامل للناس والإدارة الفعالۀ للعلاقات مع الناس.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • التعلیم الثانوی
  • التعلیم
  • القیادة
  • القیادة التربویۀ
  • القیادة الدینیۀ

Smiley face

افجه‌ای، سیدعلی‌اکبر؛ خسروپناه، عبدالحسین و بانشی، عبادالله (1393) طراحی الگوی جامع رهبری اثربخش با رویکرد الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت. دوفصل‌نامه مطالعات مدیریت در دانشگاه اسلامی، 3(1): 114ـ95
اکبری، محسن؛ دوستار، محمد؛ اسماعیل‌زاده، محمد و حسینی، هانیه (۱۳۹۴) تبیین الگوی رهبری راهبردی برای ارتقای سطح عملکرد کارکنان. فصل‌نامه مطالعات مدیریت راهبردی، ۶(۲۲): ۲۱۸ـ203
پودینه، مرضیه؛ حسینقلی‌زاده، رضوان و مهرام، بهروز (۱۳۹۷) مسؤولیت‌پذیری اجتماعی مدرسه؛ مطالعه موردی: دو مدرسه متوسطه دخترانه شهر مشهد. نشریه رویکردهای نوین آموزشی، ۱۳(۲): 102ـ95
جمشیدی‌ها، غلامرضا و آخوندی، محمدباقر (1395) الگوی قرآنی برای سنجش دین‌داری در ایران. فصل‌نامه آموزه‌های قرآنی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، شماره (23): 78ـ55
چکشیان، محمد؛ سپهوند، رضا؛ اسماعیلی، محمودرضا و نظری‌پور، امیرهوشنگ (1397) شناسایی و رتبه‌بندی مؤلفه‌های رهبری اثربخش در سازمان‌های فرهنگی ـ هنری با رویکرد اسلامی ـ ایرانی و با استفاده از روش دلفی فازی. نشریه مدیریت فردا، 17(54): 102ـ89
حکیم‌زاده، رضوان؛ ابوالقاسمی نجف‌آبادی، مهدی و نجاتی، فرهاد (۱۳۹۱) مقایسه احساس تعلق به مدرسه، انگیزه پیشرفت تحصیلی و پیشرفت تحصیلی در میان دانش‌آموزان مدارس هوشمند (مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات) و مدارس عادی سال سوم دبیرستان شهر اصفهان. نشریه علوم تربیتی، ۱۹(۱): 170ـ151
خدایاری‌فرد، محمد؛ آذربایجانی، مسعود؛ آیت‌اللهی، حمیدرضا؛ افروز، غلامعلی؛ اکبری، سعید؛ باقری، خسرو؛ ... و نوربخش، یونس (1394) تهیه و اجرای برنامه‌های فرهنگی ـ آموزشی با رویکرد روان‌شناختی، تربیتی و اجتماعی به منظور اعتلای دین‌داری دانشجویان. تهران: دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران، گزارش نهایی طرح پژوهشی
خلیقی‌پور، سیدعباس (1398) مدیریت و رهبری آموزشی؛ راهبردها و کاربردها. اصفهان: انتشارات دانشگاه معارف قرآن و عترت
دانایی‌فرد، حسن؛ الوانی، سیدمهدی و آذر، عادل (1394) روش‌شناسی پژوهش کیفی در مدیریت: رویکردی جامع. تهران: نشر صفار و اشراقی
راسخ، کرامت‌الله و مصلح‌پور، فرح (1391) عوامل اجتماعی ـ اقتصادی مؤثر بر رضایت‌مندی شغلی (مدیران مدارس دولتی شیراز). مطالعات جامعه‌شناسی، 4(15): 77ـ61
رجبی، سوران و زاهد بابلان، عادل (۱۳۹۱) متغیرهای مرتبط با جذب دانش‌آموزان به نماز جماعت از نظر عوامل مدرسه. فصل‌نامه روان‌شناسی و دین، ۵(۱): ۱14ـ103
رمضانی، سمیه و اصغری، سیدمحمدرضا (1392) آسیب‌شناسی برنامه درسی دوره متوسطه (با رویکرد تربیت دینی). انجمن مطالعات برنامه درسی ایران، همایش ملی تغییر برنامه درسی دوره‌های تحصیلی آموزش و پرورش
زارع، سمیه؛ حسین‌قلی‌زاده، رضوان و مهرام، بهروز (۱۳۹۸) شناسایی و توصیف الگوی رهبری غالب و ویژگی‌های آن در مدارس دوره دوم متوسطه شهر بیرجند. نشریه مدیریت و برنامه‌ریزی در نظام‌های آموزشی، ۱۲(۲۲): ۳۶۸ـ۳۳۹
زاهد بابلان، عادل؛ معینی‌کیا، مهدی؛ رضایی، علی و کولایی، قدرت‌الله (۱۳۹۸) مدل‌سازی نقش رهبری آموزشی مدیران از طریق فرهنگ مدرسه در اشتیاق شغلی معلمان. فصل‌نامه رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، ۱۰(۳): ۲۴ـ1
زین‌آبادی، حسن‌رضا (1388) نقش سبک رهبری تحولی مدیران در پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان مدارس ابتدایی شهر تهران: ارائه یک الگو. رساله دکتری رشته مدیریت آموزشی، دانشگاه تربیت معلم
سپاسی، سحر و حسنی، حسن (1395) رابطه باورهای دینی مدیران با رفتار مدیریت سود. دوفصل‌نامه حسابداری ارزشی و رفتاری، 1(2): 40ـ17
سعیدی رضوانی، محمود (1389) تبیین چالش‌های برنامه درسی پنهان دینی دبیرستان و تعمیق تربیت اسلامی. پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش، همایش ملی سلامت معنوی و تعمیق تربیت دینی
سلیمان‌پور عمران، محبوبه؛ اسماعیلی شاد، بهرنگ؛ مرتضوی کیاسری، فاطمه و علی‌آبادی، مهدی (۱۳۹۸) رابطه فرهنگ مدرسه و احساس تعلق به مدرسه با نقش میانجی موفقیت تحصیلی در دانش‌آموزان. فصل‌نامه رهبری و مدیریت آموزشی، 13(3): 166ـ153
سیف‌درخشنده، سعید و نریمانی، محمد (1398) فراتحلیل عوامل و موانع مرتبط با افزایش خلاقیت دانش‌آموزان. فصل‌نامه روان‌شناسی مدرسه، 8(3): 126ـ109
سیف‌نراقی، مریم و فریقی، سهیلا (۱۳۹۲) بررسی چگونگی تعامل اولیاء، معلمان، دانش‌آموزان عادی و دیرآموز و رابطه آن با افت تحصیلی دیرآموزان در مدارس عادی. نشریه تعلیم و تربیت استثنایی، ۱۳(5): 23ـ14
طلایی، سیدحسین (1390) بودجه‌نویسی؛ چالش‌ها و مسایل آن در آموزش و پرورش. رشد آموزش علوم اجتماعی، شماره (50): 47ـ42
عباسیان اسفرجانی، محمدرضا (1397) تدوین مدل رهبری بصیر و نقش آن در عملکرد مدیران دبیرستان‌های شهر اصفهان با تأکید بر سیره امام علی (ع). رساله دکتری رشته مدیریت آموزشی، دانشگاه اصفهان
عبداللهی، بیژن و سادین، علی‌اکبر (۱۳۹۱) رابطه کارکردهای رهبری آموزشی مدیران مدارس با تدریس مؤثر معلمان ابتدایی. فصل‌نامه پژوهش در نظام‌های آموزشی، ۶(۱۹): 74ـ51
عزیزی، شهریار (1395) روش پژوهش در مدیریت، با تأکید بر مثال‌های کاربردی و آماری. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)
عصارزادگان، نرگس (1390) رهبری مدرسه با رویکرد اسلامی. نشریه رشد مدیریت مدرسه، 7(77): 7ـ4
علیجان نوده‌پشنگی، مجید؛ بهرنگی، محمدرضا؛ عبداللهی، بیژن و زین‌آبادی، حسن‌رضا (۱۳۹۷) مؤلفه‌های اثربخشی رهبری آموزش و یادگیری کلاس درس در مدارس متوسطه. نشریه پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی، ۶(۲۲): 80ـ65
غیاثی ندوشن، سعید؛ عباس‌پور، عباس و قدمی، کاوه (۱۳۹۵) بررسی رابطه بین هوش معنوی با رهبری آموزشی مدیران دانشگاه علامه طباطبایی. مجله مطالعات الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی، ۴(۸): 88ـ73
کاویانی، صدیقه و نوروزی، رضاعلی (۱۳۹8) آسیب‌شناسی تربیت دینی در حیطه فردی از منظر نهج‌البلاغه. فصل‌نامه پژوهش در مسایل تعلیم و تربیت اسلامی، شماره (42): 26ـ5
کشاورز، سوسن و مقدسی، زهره (۱۳۹۷) تبیین مؤلفه‌های نظام تربیت معلم با توجه به اسناد تحولی نظام تعلیم و تربیت رسمی و عمومی. فصل‌نامه خانواده و پژوهش، ۱۵(۳): 29ـ7
محمدی مصیری، فرهاد؛ حاجلو، نادر و عباسیان، مینا (1392) دین‌داری، کیفیت رابطه با والدین و هویت اخلاقی با نقش تعدیل‌کننده خودتنظیمی. فصل‌نامه روان‌شناسی و دین، 6(24): 117ـ105
محمدیان، بهزاد؛ زارعی متین، حسن؛ باباشاهی، جبار و یزدانی، حمیدرضا (۱۳۹7) تواضع درون‌سازمانی: شایستگی محوری در رهبری سازمان‌های عصر جدید. فصل‌نامه مدیریت دولتی، ۱0(4): 582ـ563
مرد، سیدمحمد؛ زین‌آبادی، حسن‌رضا؛ عبدالهی، بیژن و آراسته، حمیدرضا (1396) نشانگرهای یک رهبر آموزشی موفق؛ یافته‌های یک مطالعه پدیدارشناسانه. فصل‌نامه مدیریت مدرسه، 5(2): 128ـ109
مرزوقی، رحمت‌الله؛ ترک‌زاده، جعفر و پیروی‌نژاد، زینب (1394) تدوین و اعتباریابی الگوی رهبری معنوی اسلامی در سازمان از منظر نهج‌البلاغه. فصل‌نامه پژوهش نهج‌البلاغه، 3(12): 70ـ43
مشکانی، علیرضا؛ اکبری، احمد و فضایلی‌گاه، حسین (1395) عوامل و ذی‌نفعان مؤثر در آموزش و پرورش. فصل‌نامه مطالعات مدیریت و حسابداری، 2(3): 44ـ27
مهرمحمدی، محمود و صمدی، پروین (۱۳۸۲) بازنگری در الگوی آموزش دینی جوانان و نوجوانان در دوره تحصیلی متوسطه. فصل‌نامه نوآوری‌های آموزشی، ۲(۳): 34ـ9
مهری‌نژاد وردین، اکبر (1396) بررسی تطبیقی رهبری تحول‌آفرین با رهبری در اسلام. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد رشته مدیریت بازرگانی، دانشگاه تبریز
میرعارفین، فاطمه‌سادات (۱۳۹۰) آسیب‌شناسی کتاب‌های دین و زندگی از منظر توجه به نیازهای دانش‌آموزان. فصل‌نامه مطالعات برنامه درسی، ۶(۲۲): 84ـ59
میری، سیدمحمدحسین (۱۳۹۸) قلمرو و گستره سیاسی دین در اندیشه امام خمینی (ره). فصل‌نامه مطالعات انقلاب اسلامی، ۱۶(۵۸): 134ـ115
نبوی، محمدحسن (1395) مدیریت اسلامی (ویرایش سوم). قم: انتشارات بوستان کتاب، چاپ بیست و یکم
نیرومند، گیتی و بخت‌آوری، نیره (1390) جایگاه تکنولوژی‌های نوین ارتباطی (مدارس هوشمند) در آموزش و پرورش. مطالعات رسانه‌ای، 6(15): 110ـ95
نیکومرام، هاشم و حداد، مسعود (1386) بررسی اهداف و وظایف نهادهای رسمی فرهنگی در ایران و ارائه راهکار هماهنگ‌سازی این نهادها. مجله مدیریت فرهنگی، 1(1): 127ـ107
وایلز، کیمبل (1392) مدیریت و رهبری آموزشی. (ترجمه محمدعلی طوسی)، تهران: نشر بازتاب، چاپ نوزدهم
همت‌یار، زهرا؛ عبدالهی، بیژن؛ نوه‌ابراهیم، عبدالرحیم و زین‌آبادی، حسن‌رضا (1398). شناسایی ابعاد و مؤلفه‌های رفتاری رهبران آموزشی بینش‌مند در مدارس ابتدایی؛ پژوهشی پدیدارشناسانه. فصل‌نامه مدیریت مدرسه، 3(7): 160ـ143
یاراحمدی، محسن (1393) الگویی برای ارتباط رهبری استراتژیک و کارآفرینی شرکتی با عملکرد شرکت (مورد مطالعه: شرکت‌های تکنولوژی‌محور پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران). رساله دکتری رشته مدیریت بازرگانی، دانشگاه علامه طباطبایی
Buchanan, M. T. (2018) Religious Education Leadership and the 21st century: Overcoming Disconnectedness. Journal of Catholic Education in Australasia, 1(1): 1-21
Callahan, S. H. (2013) Religious Leadership: A Reference Handbook. Sage Publications Inc.
Chan, C. W. (2018) Leading today’s kindergartens: Practices of strategic leadership in Hong Kong’s early childhood education. Educational Management Administration & Leadership, 46(4): 679-691
Clack, B. & Clack, B. R. (2019) Philosophy of Religion: A Critical Introduction. (3rd ed.) U.S.A: Polity Press
Corbin, J & Strauss, A. (2014) Basic of Qualitative Research: Techniques and Procedures for Developing Grounded Theory. (4th ed.) Thousand Oaks, CA: Sage
Creswell, J. W. (2015) Revisiting mixed methods and advancing scientific practices. In The Oxford handbook of multimethod and mixed methods research inquiry
Davies, P. M. (2010) On School Educational Technology Leadership. Management in Education, 24(2): 42-68
Dougherty, D. (2017) Grounded theory research methods. The Blackwell companion to organizations: 849-866
Estévez, E., Jiménez, T. & Segura, L. (2019) Emotional intelligence and empathy in aggressors and victims of school violence. Journal of educational psychology, 111(3): 488-502
Etherington, M. (2019) Religion as a Workplace Issue: A Narrative Inquiry of Two People-One Muslim and the Other Christian. SAGE Open, 9(3): 2158244019862729
Hersey, P., Blanchard, K., & Johnson, D. (2017) Managing organizational behavior. (10th ed.) Thousand Oaks, CA: Sage
Joyce, P. (2016) Strategic leadership in the public sector. Taylor & Francis
Lambert, M. (2019) Grounded theory. Practical Research Methods in Education: An Early Researcher's Critical Guide. New York
Norzailan, Z., Yusof, S. M., & Othman, R. (2016). Developing strategic leadership competencies. Journal of Advanced Management Science, 4(1): 66-71
Rezvani, A. ; Chang, A. ; Wiewiora, A. ; Ashkanasy, N. M. ; Jordan, P. J. & Zolin, R. (2016) Manager emotional intelligence and project success: The mediating role of job satisfaction and trust. International Journal of Project Management, 34(7): 1112-1122
Ruiz-Ariza, A. ; Suárez-Manzano, S. ; López-Serrano, S. & Martínez-López, E. J. (2019) The effect of cooperative high-intensity interval training on creativity and emotional intelligence in secondary school: A randomised controlled trial. European Physical Education Review, 25(2): 355-373
Strauss, A. & Corbin, J. (1990) Basics of Qualitative Research: Grounded Theory Procedures and Techniques. London: Sage
Thornberg, R., & Charmaz, K. (2014) Grounded theory and theoretical coding. The SAGE handbook of qualitative data analysis, 5(1): 69-153
Yoke, L. B. & Panatik, S. A. (2015) Emotional intelligence and job performance among school teachers. Asian Social Science, 11(13): 227-240