تطبیق مؤلفه‏ ‏های تربیت دینی حاکم بر سند تحول بنیادین آموزش و پرورش با دیدگاه ابن سینا

صحبت لو, علی

تطبیق مؤلفه‏ ‏های تربیت دینی حاکم بر سند تحول بنیادین آموزش و پرورش با دیدگاه ابن سینا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

علی صحبت لو

گروه علوم تربیتی دانشگاه فرهنگیان زنجان

چکیده

هدف اصلی این پژوهش، مطالعه تطبیقی تربیت ‏دینی از منظر ابن‌سینا و سندتحول بنیادین بوده است و برای دست‏یابی به ‏این هدف، از روش ‏تحقیق ‏تطبیقی بردی به منظور پاسخ به سؤالات ‏پژوهش استفاده شده ‏است.جامعه آماری این پژوهش، سند تحول( 1390)و آثارابن‏ سینا بوده است.نمونه ‏گیری به شیوه هدفمند انجام شده است. ابزار پژوهش نیز فیش ‏برداری بوده که یافته ‏های حاصل از تحقیق را به صورت کیفی مورد تحلیل قرارداده است.نتایج پژوهش نشان داد که تربیت‏ دینی در سندتحول در معنای عام( نه در معنای خاص) موردتوجه قرارگرفته است.نتایج دیگر پژوهش نشان داد که تربیت‏ دینی درمنظومه فکری ابن‏سینا به معنای فراگیری قرآن و معارف‏ دینی و عمل به فرمان‌الهی به‌منظور شناخت ‏خود، خدا، خالق و خلق جهت سعادت‏ دنیوی و اخروی است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که سندتحول در بخش‏هایی با دیدگاه ابن‏ سینا همخوانی دارد از اشتراکات آن‏ها می‏توان به مؤلفه ‏هایی نظیر؛ منبع تعیین ارزش‌ها( آیات‏قرآنی و متون‏دینی)، هدف ‏تربیت( رسیدن به حیات طیبه و سعادت)، اصول تربیت( توجه به تفاوت‌های‏فردی، شناخت استعدادها و علائق متربیان)، مراحل‏تربیت( با توجه به نظام معیاراسلامی و بر اساس مراحل رشدشناختی متربیان) و ابعادتربیت(بعد فردی و اجتماعی) اشاره کرد. اما با وجود چنین اشتراکاتی، تفاوت‏هایی نیز وجود دارد. در سندتحول روش آموزش‏دین متکی بر روش‌های‏گوناگون عقلی، نقلی و شهودی ولی، در نگاه سینوی روش آموزش‏دین بیشتر مبتنی بر عقل است. ابن‏سینا بیشترین وظیفه تربیت ‏دینی فرد را متوجه خانواده می‌داند. این در حالی است که سند نقش دولت را در تربیت دینی پر رنگ نشان داده است. نتیجه کلی حاکی است با توجه به نقاط اشتراک و افتراق، به نظر می‏رسد که نظام آموزشی باید شرایطی فراهم نماید تا فردی که تحت تعلیم وتربیت قرار می‏گیرد بتواند استعدادهای بالقوه خود را شکوفا ساخته و با دارا بودن آزادی واختیار منطقی، فردی متدین، مؤمن، اندیشه‏ورز تربیت شود.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.22516972.1403.32.63.3.0

عنوان مقاله [English]

The Comparison of religious education governing the document of fundamental transformation of education with Ibn Sina's views

نویسنده [English]

ali sohbatlo

Department of Educational Sciences, Farhangian University of Zanjan

چکیده [English]

The main goal of this research was the comparative study of religious education from the point of view of Avicenna and the fundamental revolution, and to achieve this goal, Bardi's adaptive research method was used to answer the research questions.The research was the document of transformation (1390) and Ibn Sina's works. Sampling was done in a purposeful way. The tool of the research was survey which analyzed the findings of the research in a qualitative way. The results of the research showed that religious education was considered in the general sense (not in the specific sense) of the change document. Other results of the research showed He said that religious education in Ibn Sina's intellectual system means learning the Qur'an and religious teachings and acting on God's command in order to know oneself, God, the Creator and creation for worldly and hereafter happiness. The results of the research indicate that the text of transformation is consistent with Ibn Sina's point of view in parts. Their commonalities include components such as The source of determining values (Qur'anic verses and religious texts), the goal of education (achieving a good life and happiness), the principles of education (paying attention to individual differences, recognizing the talents and interests of educators), the stages of education (according to the Islamic standard system) and based on the developmental stages of educators) and the dimensions of education (individual and social dimensions). But despite such commonalities, there are also differences. In Sindavahl, the method of religious education relies on various intellectual, narrative, and intuitive methods, but in Sinoy's view, the method of religious education is more based on reason. Ibn Sina considers the family to be the most responsible for the religious upbringing of a person. Meanwhile, the document has shown the role of the government in religious education.

کلیدواژه‌ها [English]

"Religious education"
Ibn Sina "Transformation document"
Educational system "
Students"

عنوان مقاله [العربیة]

موائمة مکونات التربیة الدینیة الحاکمة لوثیقة التحول الجذری للتعلیم من وجهة نظر ابن سینا

چکیده [العربیة]

الهدف الرئیسی لهذا البحث، هو إجراء دراسة مقارنة للتربیة الدینیة عند ابن سینا و وثیقة التحول الجذری للتعلیم و التربیة. و لتحقیق الهدف، تم استخدام منهج البحث التطبیقی للإجابة عن الأسئلة. و نتائج البحث هی؛ أن التربیة الدینیة فی منظومة ابن سینا الفکریة تعنی تعلم القرآن و التعالیم الدینیة و اتباع أمر الله لمعرفة النفس و الخالق و الخلق لنیل بسعادة الدنیا والآخرة. و نتائج أخری هی؛ فی بعض الأجزاء، تتفق وثیقة التحول مع وجهة نظر ابن سینا، منها: اشتمال سماتها المشترکة مثل؛ مصادر تحدید القیم، الهدف من التربیة، ومبادئها،مراحلها وأبعادها؛ لکن على الرغم من هذه القواسم المشترکة، هناک أیضا اختلافات. صحة القیم و معیارها فی وثیقة التحول تکون من خلال «العقل والفطرة الإنسانیة» وبالرجوع إلى «نظام المعیار الدینی»، لکن من وجهة نظر سینوی فإن القاعدة «حد الأوسط» هی معیار لتحدید الفضائل والقیم. تعتمد طریقة التعلیم الدینی عند وثیقة التحول على أسالیب عقلیة، کلامیة و شهودیة مختلفة، لکن من وجهة نظر سینوی فإن طریقة التعلیم الدینی تعتمد على العقل أکثرا. تشیر النتیجة العامة إلى أنه من خلال نقاط القواسم المشترکة والاختلاف، یبدو أن النظام التعلیمی یجب أن یوفر الظروف التی تمکن الشخص المتعلم من تنمیة مواهبه الکامنة، وأن یتمتع بالحریة والتمییز العقلانی، وأن یکون متدینا، مؤمنا و متفکرا.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

التربیة الدینیة
إبن سینا
وثیقة التحول
نظام التعلیم
التلامیذ

مراجع

ابن‌سینا، ابوعلی( 1319) تدبیر منزل، ترجمه محمد نجمی زنجانی.تهران: انتشارات مجتمع ناشر کتاب.

-------( 1350). رساله اضحویه. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.

-------( 1379). رساله « السیاسة». تهران: مرکزپژوهش‏های مجلس شورای اسلامی

-------( 1360).دانشنامه علایی: منطق و فلسفه اولی.تصحیح احمد خراسانی .تهران:کتابخانه فارابی.

-------( 1390). الإشارات و التنبیهات. ترجمه و شرح حسن ملکشاهی، جلد 1و2. تهران: سروش.

-------( 1400 ه.ق). رسایل ابن‌سینا . قم: انتشارات بیدار.

-------( 1373). برهان شفا، ترجمه مهدی قوام صفری. تهران: فکرروز.

-------. ( 1391).مجموعه‏رسائل شیخ‌الرئیس ابن‌سینا.تصحیح و ترجمه محمود طاهری.قم: آیت اشراق.

-------. (بی تا). رساله فی الاخلاق؛ نسخه خطی، مشهد: کتابخانه آستان قدس رضوی، شماره 6013.

------- (1405ه.ق).الشفاء( الهیات،المنطق).تصدیر طه حسین پاشا،.مکتبه آیت‌الله المرعشی النجفی،قم.

اسماعیل‏علی، سعید.( 1380). تربیت دینی: مجموعه مقالات تعلیم و تربیت دینی، ترجمه شهاب‌الدین مشایخی‏راد. قم: انتشارات پژوهشکده حوزه و دانشگاه: 90-55.

اعرافی و همکاران. (1388). آرای دانشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت و مبانی آن، ج 2 و 1. قم: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

آقازاده، محرم( 1383). آموزش وپرورش تطبیقی. تهران: سمت.

بادکوبه هزاوه، احمد (1383). خلاصه مقالات همایش بین‌المللی ابن‌سینا، گردآورنده: اصغر بیات و عرفان یونسی، همدان.

باقری، خسرو. (1384). نگاهی دوباره به تربیت اسلامی. تهران: انتشارات مدرسه.

بهشتی، سعید. (1388). تأملاتی در فلسفه تربیتی دینی از دیدگاه اسلام؛ همایش تربیت دینی در جامعه اسلامی معاصر. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، 188-163.

بیرونی کاشانی، راضیه؛ باقری، خسرو؛ زیباکلام، فاطمه.(1391 ). «نبین عناصر فلسفه اخلاقی-اجتماعی ابن‌سینا و دلالت‌های آن در تربیت اخلاقی. پژوهش‌نامه مبانی تعلیم و تربیت،ش2: 74-57.

ترک، رضاعلی. (1386). بررسی اندیشه‌های تربیتی ابن‌سینا، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی دانشگاه شاهد تهران.

تقوی‌نسب، سیده‌نجمه و کریمی، محمدحسن( 1397) نگاهی تطبیقی به مضامین تعلیم و تربیت آینده گرا و مولفه های سند تحول بنیادین آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران، اسلام و پژوهش های تربیتی، شماره 19 : 85 تا 98 .

جاویدی کلاته جعفرآبادی،طاهره.(1384).رویکردهای فلاسفه اسلامی به نفس و دلالت‏های تربیتی آن(ا بن سینا،شیخ اشراق وملاصدرا)، نامه انسان شناسی، س4، ش7 : 27-7.

جمعی از نویسندگان. (1384). فلسفه تعلیم و تربیت. ج 1، تهران: انتشارات سمت.

حداد عادل، غلامعلی. (1383). آسیب‌شناسی تربیت دینی: گفت‌وگو با دکتر حداد عادل. تهران: سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، انتشارات مدرسه، ص 15-10.

حقی، علی. (1387). انسان‌شناسی فلسفی ابن‌سینا، عرفانی مولانا، علمی داروین. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد.

حلبی، علی‌اصغر. (1373). تاریخ فلسفه در ایران و جهان اسلامی. تهران: انتشارات اساطیر.

داودی، محمد. (1388). تأملی در معنای تربیت دینی و نسبت آن با مفاهیم نزدیک؛ همایش تربیت دینی در جامعه اسلامی معاصر. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، صص 47-29.

دبیرخانه شورای عالی آموزش وپرورش. (1390). کلیات مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم وتربیت رسمی و عمومی جمهوری اسلامی ایران. تهران: وزارت آموزش وپرورش

دبیرخانه شورای عالی آموزش‌وپرورش. (1389). سند تحول راهبردی؛ نظام تربیت رسمی و عمومی جمهوری اسلامی‌ایران در افق چشم‌انداز (سند مشهد مقدس).

راوندی، مرتضی. (1367). سیر فرهنگ و تاریخ تعلیم و تربیت در ایران و اروپا.تهران:نشر نگاه.

رحمان پور، محمد؛ میرشاه جعفری سید ابراهیم(1395). آسیب های تربیت دینی و ارائه راهکارهای مناسب از دیدگاه صاحبنظران با رویکرد برنامه ریزی درسی،پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، سال بیست و چهارم دوره جدید، ش32: 52-31.

رستمی نسب، عباسعلی. (1388). هدف غایی در تربیت دینی با رویکرد اسلامی؛ همایش تربیت دینی در جامعه اسلامی معاصر. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره):82-49.

زیباکلام مفرد، فاطمه. (1384). مکتب فلسفی لیبرالیسم آموزشی و اسلام. انتشارات مجتمع آموزشی و پژوهشی تفرش.

زیباکلام، فاطمه؛ حیدری، سمیرا. (1387). بررسی دیدگاه ابن سینا در باب تعلیم وتربیت. مجله روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران : 113-89.

سجادی، سید مهدی. (1384). تبیین و ارزیابی رویکرد عقلانی به تربیت دینی:( قابلیت‌ها و کاستیها) . نوآوری‌های آموزشی، 4(11): 35-55.

شریف‌زاده، حکیمه السادات؛ تسلیمیان، ناصر؛ جوادی بورا، محمدعلی( 1395). جایگاه زیبایی شناسی در تعالی تربیت دینی، نشریه فلسفه تربیت، ۱(۱)، ۵.:30-5.

صادق زاده قمصری، علیرضا و رمضانی، معصومه.( 1394). بررسی تطبیقی اهداف تربیتی از دیدگاه برزینکا و مبانی سند تحول بنیادین نظام تربیت جمهوری اسلامی ایران، مجله علوم تربیتی از دیدگاه اسلام، 3(4): 89-110.

صادق زاده قمصری، علیرضا. (1380). تربیت اسلامی. نشر تربیت اسلامی.

صدیق، عیسی. (1354). تاریخ فرهنگ ایران. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

صمدی، معصومه( 1400). تبیین چالش‏های اجرای سندتحول بنیادین آموزش و پرورش براساس روش فراترکیب. فصلنامه سیاستگذاری عمومی، 7(4): 319-330.

عباسی،حجت اله.(1400). بررسی تربیت‌دینی در دو دهه اول انقلاب اسلامی: با تکیه بر«طرح کلیات نظام آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران». پژوهش در آموزش معارف و تربیت اسلامی،ش 2(1 ): 7-26.

عطاران، محمد. (1371). آرای مربیان بزرگ مسلمان درباره تربیت کودک. تهران: انتشارات مدرسه.

غروی، سید محمد. (1388). قوانین حاکم بر انسان و تربیت دینی؛ تربیت دینی در جامعه اسلامی معاصر؛ گفت‌وگوها. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)،: 116-88.

فرمهینی فراهانی، محسن.، حسینایی، فاطمه.، و احمدآبادی آرانی، نجمه. (1398). بررسی جایگاه حیات طیبه در سند تحول بنیادین و تبیین راهکارهای تحقق آن در آموزش وپرورش. پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، 27 (دوره جدید)(42 ): 79-104.

فروغی، محمدمهدی. (1375). سیر حکمت در اروپا، ج 3. تهران: نشر البرز.

قراملکی، فرامرز.(1385). روش شناسی مطالعات دینی.دانشگاه علوم اسلامی رضوی.

قربانی هویه،علی. (1386). بررسی مقایسه‌ای اهداف و روش‌های تعلیم و تربیت از دیدگاه ارسطو و ابن‌سینا، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شاهد تهران.

کاکیا، لیدا. (1386). بررسی تطبیقی دیدگاه‌های فارابی، ابوعلی سینا، غزالی جان لاک، روسو و دیویی در مورد تعلیم و تربیت و ارکان آن. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده علوم تربیتی تهران.

کربن، هانری.( 1337). شکوفایی فلسفه در اسلام. ترجمه عیسی سپهبدی، مجله ادبیات دانشگاه تهران، سال 6، ش 1: 37-29.

گلستانی، سیدهاشم ؛ واعظی، سیدحسین و سعادتمند، زهره (1400). تطبیق سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش جمهوری اسلامی ایران با اندیشه‌های تربیتی خواجه‌نصیرالدین طوسی، پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی ، شماره 53: 359 - 387 .

مرزوقی، رحمت، عقیلی، رضا، و مهرورز، محبوبه. (1395). تحلیل و نقد نظری و روش شناختی اسناد تحول بنیادین آموزش وپرورش جمهوری اسلامی ایران. پژوهش نامه مبانی تعلیم و تربیت ( مطالعات تربیتی و روان شناسی مشهد، 6(2 (پیاپی 12) ): 21-40.

مصاحب، غلامحسین(1383). دایره‌المعارف فارسی (جلد 1).تهران: انتشارات امیرکبیر.

میرزامحمدی،محمدحسن(1387). چند مبحث اساسی درآموزش وپرورش تطبیقی.تهران: نشریسطرون

نصر، سید حسین (1392) سه حکیم مسلمان، ترجمه احمد آرام. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

نقیب زاده، میر عبدالحسین. (1383). نگاهی به فلسفه آموزش‌وپرورش. تهران، انتشارات طهوری.

النقیب، عبدالرحمن( 1379). ابن‌سینا، ترجمه غلامعلی‏سرمد، فصلنامه‏تربیتی یونسکو، تهران: دانشگاه تربیت‌معلم.

نوذری، محمود( 1400). روانشناسی تحول دینداری. انتشارات پژوهشگاه حوزه ودانشگاه ودانشگاه فرهنگیان.

نیک نشان، شقایق، و پاک سرشت، محمدجعفر، و لیاقت دار، محمدجواد( 1395).آسیب‌شناسی گفتمان تربیت دینی در نظام آموزشی جمهوری اسلامی ایران.نشریه فلسفه تربیت، ش 1(1 ): 141-164.

وحدتی دانشمند، علی، باقری نوع‏پرست، خسرو، ایروانی، شهین ( 1398). داستان، هویت‏دینی و تربیت‏دینی: تحلیلی بر اساس هرمنوتیک روایی پل ریکور، نشریه فلسفه تربیت، ۴(۱): ۱۳۷-۱۵۹.

یوسفیان اهری، پونه ؛ عظیمی، محمدو رنج دوست، شهرام(1399). تحلیل محتوای اسناد بالادستی بر اساس مؤلفه‏های برنامه‏ی‏درسی آموزش فلسفه برای کودکان به روش اجتماع پژوهشی مبتنی بر هوش معنوی، پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، شماره 53: 299 - 333.