دلالتهای ارتباط معنایی حیات و تربیت درآیه 24 سوره انفال و تاثیر آن بر مبانی تعلیم و تربیت اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه تعلیم و تربیت، گروه فلسفه تعلیم و تربیت، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی

2 دانشیار، گروه فلسفه تعلیم و تربیت، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

چکیده

هدف از تحقیق، کشف پیوند معنایی تربیت با حیات در آیه 24 سوره انفال است که در آن تصریح شده که اجابت دعوت خدا و رسول او سبب زنده شدن انسان ها است. از آن جا که سول خدا نیز در این آیه موضوعیت دارد؛ موضوع ولایت نیز به پل ارتباطی بین تربیت و حیات انسانی تبدیل می شود که جای تحقیقات دقیق تری دارد. تحقیق حاضر با رویکرد کیفی و روش استنباطی انجام شده است.بخش اول آیه مورد نظر، میدان تحقیق و جامعه نمونه تحقیق را تشکیل می دهد. آیه مذکور این است که :أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اسْتَجِیبُوا لِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاکُمْ لِمَا یُحْیِیکُمْ"(انفال : 24) ای کسانی که ایمان آورده اید هنگامی که خدا و رسول شما را خواندند استجابت کنید تا بدین وسیله به حیات دست یابید. همان طور که در آیه مشاهده می شود مفردات بنیادین آیه فوق این موارد است که در این تحقیق تلاش می شود رابطه آن ها با تعلیم و تربیت روشن شود : ایمان، استجابت، خدا و رسول، هنگامه دعوت، حیات بخشی. اولا بخش اول آیه، به لحاظ اجزاء چه ارتباطی به تعلیم و تربیت دارد؟ دوم این که این معانی با سایه های معنایی خود و سایر آیات و روایات مرتبط چه شبکه ای از معانی را تشکیل می دهند؟ سوم این شبکه معنایی چه مبانی هستی شناسی، معرفت شناسی، دین شناسی، انسان شناسی و ارزش شناسی ای را برای تعلیم و تربیت فراهم می کند؟ چهارم این مبانی تربیتی چه اهداف، اصول، روش هایی را برای تعلیم و تربیت اقتضا می کنند؟ دریافته های تحقیق پس از تفاصیل مبنایی مشخص می شود از جمله علائم حیاتی انسانی بر اساس مبانی تربیتی حیات طیبه، هماهنگی او با اولیاء الله در اعتقادات، تحیت و سلام در روابط اجتماعی و همچنین حیاء و عفاف در حوزه اخلاقی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The implications of the semantic connection between life and education in verse 24 of Surah Anfal and its impact on the foundations of Islamic education

نویسندگان [English]

  • seyedyaser hakimi 1
  • ahmad salahshoori 2
  • irandokht fayyaz 2
1 phd student of Philosophy of Education, Department of Philosophy of Education, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Allameh Tabataba'i University
2 Associate Professor, Department of Philosophy of Education, Faculty of Psychology and Education ,Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The purpose of the research is to discover the semantic connection between education and life in verse 24 of Surah Anfal, in which it is stated that answering the call of God and His Messenger is the cause of human life. Since the soul of God is also relevant in this verse; The issue of the province also becomes a bridge between education and human life, which deserves more detailed research. The current research was conducted with a qualitative approach and inferential method. The first part of the verse in question constitutes the research field and the research sample community. The mentioned verse is: O you who have believed, respond when God and the Messenger call you, so that you may attain life by this means. The verse can be seen. The basic words of the above verse are these things, which in this research try to clarify their relationship with education and training: faith, response, God and the Messenger, calling, giving life. First, the first part of the verse, in terms of components. What does it have to do with education? Second, what network of meanings do these meanings with their semantic shadows and other related verses and traditions form? Third, what are the foundations of ontology, epistemology, religion, human being in this semantic network It provides a science and values for education and training? Fourthly, what goals, principles, and methods do these educational bases require for education and training? The basis of the educational foundations of Hayat Tayyaba is his harmony with the saints of God in beliefs, salutations and greetings in social relations, as well as modesty and chastity in the moral sphere.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Education
  • life
  • province
  • Islamic education

Smiley face

مراجع

قرآن کریم
ابن عر‌بی محمد بن علی،( ۱۴۲۲)، تفسیر ابن عربی (تأویلات عبد الرزاق)، رباب سمیر مصطفی،  بیروت - لبنان: دار إحیاء التراث العربی.
ابن عربی(بیتا)، رحمه من الرحمن فی تفسیر و اشارات القرآن، گرد آورنده: محمود محمود الغراب، ج2، بینا، بیجا
ابن عربی، (1386)، انسان کامل، گردآورنده محمود محمود غراب، ترجمه گل بابا سعیدی، تهران : نشر جامی
احمدی بیرجندی، احمد. ۱۳۷۲. مدایح محمدی در شعر فارسی. ۱ ج. مشهد مقدس: آستان قدس رضوی
افسری علی، شمشیری محمدرضا، سعادتمند زهره.(1401).واکاوی و احصاء مبانی تربیتی حیات طیبه بر اساس آیات قرآن و روایات اسلامی،دوماهنامه علمی - پژوهشی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی
امام خمینی روح الله،(1394)، آداب الصلوه ، تهران : موسسه حفظ و نشر آثار امام خمینی
امام خمینی، (1378)، کلمات قصار، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ ششم
امین، نصرت بیگم،(بدون تاریخ)،تفسیر مخزن العرفان در علوم قرآن. ۱۴ ج. تهران - ایران: [بی نا].
آمدی،( ۱۳۸۷)، سخن مولای متقیان(کلمات قصار - ترجمه غرر الحکم)، انصاری مهدی، تهران: لوح محفوظ.
آوینی سیدمرتضی،(1395)، امام و حیات باطنی انسان، تهران : واحه
باقری خسرو،(1399)، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، تهران : سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی
جزایری، نعمت الله بن عبد الله،(۱۳۸۸) ،عقود المرجان فی تفسیر القرآن. قم - ایران: نور وحی.
جوادی آملی عبد الله ،(1398)، تفسیر موضوعی قرآن کریم، حیات حقیقی انسان در قرآن، قم : اسراء
حاجی صادقی عبدالله، بخشیان ابوالقاسم.(1393). مفهوم شناسی و حقیقت یابی حیات طیبه از منظر قرآن. انسان پژوهی دینی11(31)، 165-185
حافظ، شمس‌‌الدین محمد، (۱۳۷۹)، دیوان حافظ شیرازی،  تهران: جمهوری.
حسن زاده آملی حسن ،(1362)، سلسله درسهای شرح فصوص الحکم، جلسه سوم، سایت دروس حوزوی بیان، دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم
حیدری سید کمال ، المثل الالهیه، دارالفرقد، قم، 1430، ص 221
خامنه ای سید علی ،(1392)، طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن، موسسه فرهنگی ایمان، تهران : جهادی صهبا
 داستانپور طیب،ایمانی محسن .(1389).عناصر معرفت شناختی حیات معقول، فصلنامه میثاق امین،پیاپی (26)ش 17  
زمانیها، حسین. (1395). بررسی و تحلیل نسبت بین کمال انسانی و ساحت های طولی و عرضی حیات در فلسفه ملاصدرا. پژوهشهای فلسفی، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، 10(18 )، 265-282.
زینب روستایی،زهرا ابراهیمی.( 1400). حوزه معنایی تربیت براساس واژ گان جانشین در قرآن کریم پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی50. 59-81.
 سبحانی تبریزی، جعفر. (۱۳۸۲)، مدخل مسائل جدید در علم کلام،  قم - ایران: مؤسسه امام صادق علیه السلام.
سهروردی، (بیتا)، مجموعه مصنفات ، الواح عمادی، بیتا، تهران
سید رضی  محمد بن حسین،(۱۳۷۵)، نهج البلاغة، صالح صبحی،  شرقی محمد علی، تهران ایران: دار الکتب العلمیة
شاه آبادی محمد علی.(1386). شذرات المعارف، پژوهشگاه فرهنگ اندیشه اسلامی، تهران
شریعتمداری علی،(1391)، اصول و فلسفه تعلیم و تربیت، چاپ پنجاه و سوم، تهران : مؤسسه انتشارات امیرکبیر
شیمل آنه ماری،(1393)، عرفان علامه اقبال لاهوری، مترجم محمد طرف، تهران: نشر آشنایی
طاهری کل کشوندی مسلم،اله بداشتی علی.(1394).فرایندمعناجویی زندگی و نقش آن درایجاد حیات اجتماعی مومنانه.پژوهش های فلسفی کلامی،16(3 (پیاپی 63))، 75-92
طباطبایی ریحانه، اعظم پرچم.(1392).حیات طیبه، حیاتی اخلاقی در راستای مظهریت صفات الهی.معرفت 4. 13-28.
طباطبایی سید محمد حسین .(1339)،مساله ولایت (ارتباط نبوت و ولایت)، مکتب تشیع،اردیبهشت ماه، شماره4، 172-190
طباطبایی، محمد حسین، و موسوی، محمد باقر.(۱۳۷۸). تفسیر المیزان (ترجمه). ۲۰ ج. قم: جامعه مدرسین
طبرسی فضل بن حسن، رسولی هاشم و دیگران.(۱۳۵۰–۱۳۵۱). ترجمه تفسیر مجمع البیان. ۲۷ ج. تهران: فراهانی.
طوسی محمد بن حسن (1388)، الامالی، ترجمه حسن زاده، اندیشه هادی، قم، 1388
طوسی محمد بن حسن، آقابزرگ تهرانی محمدمحسن، عاملی احمد حبیب. (بدون تاریخ). التبیان فی تفسیر القرآن. ۱۰ ج. بیروت - لبنان: دار إحیاء التراث العربی.
طوسی، محمد بن حسن.( ۱۴۱۴). الأمالی. ۱ ج. قم - ایران: دار الثقافة.
علی قائمی،(1362)، زمینه تربیت، قم : نشر امیدی
فارسی جلال الدین(1362) ، پیامبری و انقلاب، ج1، تهران : انجام
فراهیدی خلیل.(1409). کتاب العین، ج3، قم : مخزومی
فرمهینی فراهانی، محسن، حسینایی، فاطمه، و احمدآبادی آرانی، نجمه.(1398). بررسی جایگاه حیات طیبه در سند تحول بنیادین و تبیین راهکارهای تحقق آن در آموزش وپرورش. پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، 27 (دوره جدید)(42 )، 79-104.
فروغی، محمدعلی (1344). "سیرحکمت در اروپا "، جلددوم. تهران : انتشارارت زوّار
فروم ، اریک(1374)."انقلاب امید"، ترجمه مجید روشنگر. تهران : ا نتشارات مروارید
فضل‌‌‌الله، محمدحسین. ۱۴۱۹–۱۴۲۰. من وحی القرآن. ۲۵ ج. بیروت: دار الملاک للطباعة و النشر و التوزیع.
فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، و اعلمی، حسین. ۱۳۷۳–۱۴۱۵. تفسیر الصافی. ۵ ج. تهران - ایران: مکتبة الصدر
قرائتی محسن.(بیتا). فیش های تبلیغی، تهران : موسسه درسهایی از قرآن
قرائتی، محسن.( ۱۳۸۸). تفسیر نور. ۱۰ ج. تهران – ایران : مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن
قمی عباس.(بیتا). مفاتیح الجنان، قم : ادعیه
کاشفی، حسین بن علی، و شاه ولی‌الله، احمد بن عبدالرحیم.(بدون تاریخ). تفسیر حسینی (مواهب علّیه). ۱ ج. سراوان - ایران: کتابفروشی نور
کرایپ،یان(1397). "نظریه‌های ‌اجتماعی ‌مدرن از پارسونز تا هابرماس". ترجمةعباس مخبر، تهران : نشر آگه
 کلینی محمد.(۱۳۸۸). تحفة الأولیاء (ترجمۀ أصول کافی)، اردکانی، محمد علی، مرادی، مسعودی، عبدالهادی، قم - ایران: مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث
 کلینی، محمد بن یعقوب،(۱۳۷۵)، اصول کافى، کمره‌‌ای محمدباقر، قم - ایران: سازمان اوقاف و امور خیریه، انتشارات اسوه
کمال نصرتی هشی،محمد نجفی،زهره متقی.(1394).محبت اهل بیت(ع)،استراتژی حیات و راهبرد تربیت، اخلاق، زمستان 1394 - شماره 42، از 40 - 73
مارکوزه، هربرت(1362). "انسان تک ساحتی" . ترجمة محسن مؤیدی. تهران : انتشارات امیرکبیر
ماهروزاده طیبه.(1402). مکتب های فلسفی و آرای تربیتی مدرن و معاصر.تهران : سمت (در نوبت چاپ)  
ماهروزاده، طیبه(1395)."مبانی فلسفی واجتماعی سکولاریسم ومدرنیسم". تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها (سمت)
مجلسی محمد تقی.(بیتا). بحار الانوار ،ج 36، بیتا، بیروت : دار احیاء تراث العربی
محمدی ری شهری محمد و جمعی از محققین.(1386). حکم النبی صلی الله علیه و اله وسلم، ج1، قم : موسسه دارالحدیث
محمدی ری شهری.(1386). دانشنامه عقاید اسلامی، ترجمه مهریزی و دیگران، ج6، قم : موسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، سازمان چاپ و نشر
محمدی ری‌شهری محمد، آژیر حمیدرضا، شیخی حمیدرضا، و جمعی از پژوهشگران. ۱۳۹۱–۱۳۹۵.دانشنامه قرآن و حدیث، قم: مؤسسه دار الحدیث
محمدی ری‌شهری، محمد، شیخی، حمیدرضا، و افقی، رسول. ۱۳۸۷. نهج الذکر. ۴ ج. قم - ایران: مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث. سازمان چاپ و نشر
محمدی ری‌شهری، محمد، مهریزی، مهدی، و برنجکار، رضا. ۱۳۹۱. دانش‌نامه عقاید اسلامی. ۱۰ ج. قم  ایران: مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث. محمدی ری‌شهری محمد، شیخی،حمیدرضا.(۱۳۸۹). میزان الحکمة (با ترجمه فارسی). ۱۴ ج. قم – ایران : مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث
محمدی ری‌شهری، محمد، مهریزی، مهدی، و برنجکار، رضا. ۱۳۹۱. دانش‌نامه عقاید اسلامی. ۱۰ ج. قم: مؤسسه دار الحدیث.
محمدیان ، مجید، و موسسه فرهنگی دار‌الهدی. ۱۳۸۸. روشهای تربیت نوجوانان و جوانان در اسلام. ۱ ج. قم - ایران: خلق (مؤسسه فرهنگی دار الهدی)
مدکور، ابراهیم بیومی. ۱۳۸۹. الکتاب التذکاری محی الدین بن عربی، قاهره: دارالکاتب العربی
مطهری مرتضی.(1375). آزادی معنوی، صدرا : تهران
مطهری مرتضی.(1393). یادداشتها، ج13، صدرا : تهران
مطهری مرتضی، (1386)، مجموعه آثار، تهران : صدرا
مطهری، مرتضی. (بدون تاریخ). ولاءها و ولایت‌ها. ۱ ج. تهران – ایران : صدرا
مکارم شیرازی، ناصر، جمعی از نویسندگان، و آشتیانی، محمدرضا.( ۱۳۷۴–۱۳۷۳). تفسیر نمونه. ۲۸ ج. تهران: دار الکتب الإسلامیة
ملاصدرا صدرالدین شیرازی.(1360). الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، سبزواری هادی، آشتیانی جلال الدین، تهران: مرکز نشر دانشگاهی
ملاصدرا صدرالدین شیرازی، مظفر محمد رضا، سبزواری هادی بن مهدی.( ۱۳۶۸). الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة،[بی جا] : مکتبة المصطفوی
ملاصدرا صدرالدین شیرازی،(1375)، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة،  بیروت: مؤسسة التاریخ العربی
ملاصدرا.(1366). شرح اصول کافی محمد بن یعقوب کلینی. ، ج1، تهران : وزارت فرهنگ و آموزش عالی، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی
موسسه آینده روشن، (پنجمین: ۱۳۸۸: تهران)، همایش بین المللی دکترین مهدویت قم - ایران: مؤسسه آینده روشن
مولوی جلال الدین رومی، دیوان شمس، غزلیات، غزل 57
مهدوی هزاوه منصوره، ملکی حسن، مهرمحمدی محمود، عباس پور عباس.(1395). حیات طیبه، چشم اندازی برای تربیت کودکان: ارائه چارچوب مفهومی برای تبیین ویژگیهای معلم دوره ابتدایی، فصلنامه پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، دوره24، شماره 30
میلر، جی.پی.(1379). "نظریه های برنامۀدرسی"، ترجمه محمود مهرمحمدی. تهران: (سمت)
ناصر خسرو(۱۳۸۵)، دیوان اشعار ناصر خسرو قبادیانی، تهران - ایران: نشر علم
نمازی شاهرودی، حسن بن علی، و نمازی شاهرودی، علی( ۱۴۱۸)، مستدرک سفینة البحار،  قم: جماعة المدرسین
واعظ زاده خراسانی محمد،(1388)، المعجم فی فقه لغه القرآن و سر بلاغته، ج14، مشهد:آستان قدس رضوی
وحشی بافقی.(بیتا). فرهاد و شیرین، در ستایش امیرمومنان علی علیه السلام
هاشمی رفسنجانی اکبر،(1386)، تفسیر راهنما، ج9، دفتر تبلیغات اسلامی، قم : بوستان کتاب قم
هوسرل، ادموند و هایدگر، مارتین ویاسپرس،کارل و مک‌کواری، جان و...(1389)." فلسفه و بحران غرب"، ترجمه رضاداوری اردکانی ، محمدرضا جوزیو پرویز شهابی. تهران : هرمس
یوسف زاده، حسن. (1398). «حیات معقول» به مثابه «پیشرفت». الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی، 7(14 )، 251-277.
پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی
دوره 32، شماره 63 - شماره پیاپی 63
فصلنامه تابستان
شهریور 1403
صفحه 137-164

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 04 تیر 1401
  • تاریخ بازنگری: 16 اردیبهشت 1403
  • تاریخ پذیرش: 16 تیر 1403
  • تاریخ انتشار: 01 شهریور 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار