اهداف تربیت عقلانی در اندیشه ابن سینا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم تربیتی دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه اصفهان

2 اصفهان دانشگاه اصفهان گروه علوم تربیتی

3 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان، اصفهان

چکیده

در اندیشه اسلامی، به پرورش جنبه های عقلانی در سازماندهی به نظام فکری و ایدئولوژی انسان اهمیت بسیاری داده شده است. این تحول نیازمند آگاهی از هدف یا اهدافی است که مسیر این تحول را مشخص می کند. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی در پی تبیین اهداف تربیت عقلانی بر اساس اندیشه‌های ابن سینا و تبیین راهکارهای تربیتی در چالشهای پیش رو در نظام تعلیم و تربیت در جهت تحقق اهداف وی است. نتایج مبیین آن است که اهداف تربیت عقلانی از منظر ابن سینا شامل دو بخش هدف غایی و اهداف واسطه‌ای می‌باشند. هدف غایی از نظر ابن سینا رسیدن به قرب حق معرفی شد و اهداف واسطه‌ای شامل تعمیق شناخت، تعامل نفس با عقل فعال ، تحول شناختی، تدبیر در عمل، کسب مهارت اجتماعی و کسب مهارت حرفه ای و شغلی مطرح شدند. همچنین مؤلفه های حافظه محوری شامل ضعف توانمندی های تعقل ، سطحی اندیشی ، کاهش سطح ثبات و معناداربودن یادگیری ، ضعف رشد اخلاقی، ضعف مسئولیت پذیری و وابستگی اقتصادی تببین شدند و به ارائه راهکارهای تربیتی هر یک تا نیل به اهداف تربیت عقلانی از نظرابن سینا پرداخته شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The goals of intellectual education on Ibn Sina's thoughts

نویسندگان [English]

  • zahra mohammadi khoshoei 1
  • Reza Ali Nowrozi 2
  • Forough Sadat Rahimpour 3
1 Department of Educational Sciences, , Faculty of Education Sciences, University of Isfahan
2 university of Isfahan
3 Isfahan
چکیده [English]

The purpose of this study is to explain the goals of intellectual education based on Ibn Sina's ideas. This research was a qualitative research that Marshall and Rasman qualitative content analysis method has been used to conduct the research. Accordingly, first Ibn Sina's works were studied and among them the issues related to reason were considered to achieve the goals of intellectual education, Ibn Sina's educational theories were referred to and by summarizing the theories, the goals of rational education were extracted. The results of the research show that the goals of Ibn Sina's intellectual training include two parts: the ultimate goal and the mediating goals. According to Ibn Sina, the ultimate goal was to reach near the first Right, and the mediating goals, which are in fact the means to achieve the ultimate goal, include the goals of mediating in two areas of theoretical reason, cognitive evolution, rationalization, and the inclination to think, meditation, and self-awareness and to practical reason including moral health, core skills, and social character.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ibn Sina
  • Goal
  • memory-centered

عنوان مقاله [العربیة]

أهداف التربیة الفکریة فی فکر ابن سینا

چکیده [العربیة]

لقد أولی الفکر الإسلامی أهمیة کبیرة لتنمیة الجوانب العقلانیة فی تنظیم منظومة الفکر الإنسانی والأیدیولوجیة. ویتطلب هذا التحول الوعی بالهدف أو الغایات التی تحدد مسار هذا التحول. ویسعى هذا البحث ذو المنهج الوصفی التحلیلی إلى بیان أهداف التربیة العقلانیة انطلاقا من أفکار ابن سینا، وبیان الحلول التربویة فی التحدیات المقبلة فی نظام التعلیم من أجل تحقیق أهدافه. وأظهرت النتائج أن أهداف التربیة العقلانیة من وجهة نظر ابن سینا تشتمل على قسمین: هدف نهائی، وأهداف وسطیة. وبحسب ابن سینا، کان الهدف النهائی هو الوصول إلى القرب من الحقیقة، وتم اقتراح أهداف وسیطة تشمل تعمیق المعرفة، والتفاعل الذاتی مع العقل النشط، والتحول المعرفی، والحکمة فی العمل، واکتساب المهارات الاجتماعیة، واکتساب المهارات المهنیة والوظیفیة. کما تم شرح مکونات الذاکرة ومنها ضعف القدرات الاستدلالیة، والتفکیر السطحی، وانخفاض مستوى الثبات ومعنى التعلم، وضعف النمو الأخلاقی، وضعف المسؤولیة، والتبعیة الاقتصادیة، وتقدیم الحلول التربویة لکل منها لتحقیق أهداف التربیة الرشیدة وفق أصبح لابن سینا.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • ابن سینا
  • الذاکرة المرکزیة التعلیم الفکری السبب النظری الحکمة العملیة

Smiley face

قرآن کریم
ابن سینا، حسین بن عبد الله،(1400)، رسائل، قم: انتشارات بیدار.
ابن سینا، حسین بن عبدالله، (1403)،الاشارات التنبیهات به همراه شرح خواجه نصیر الدین طوسی ، 3 مجلد الطبعه الثانیه ، تهران: دفتر نشر الکتاب.
ابن سینا، حسین بن عبدالله،(1404)، الشفاء الطبیعیات و الهیات تفسیر ابراهیم مدکور مکتبه المرعشی نجفی.
ابن سینا، حسین بن عبدالله، (1326)،تسبع رسائل فی الحکمه و الطبیعیات، قاهره: دارالعرب.
ابن سینا، حسین بن عبدالله،(1347)، تدابیر المنازل و السیاسات الاهلیه،
ابن سینا،حسین بن عبدالله (1363) الاشارات و التنبیهات متن اصلی به همراه ترجمه و شرح از حسن ملکشاهی تهران: انتشارات سروش ترجمه جعفر نقدی، بغداد: مجله المرشد.
ابن سینا، حسین بن عبد الله،(1364،النجاه، به کوشش محمد تقی دانش پژوه، تهران: مرتضوی.
ابن سینا،حسین بن عبدالله،(1366)، فنون سماع طبیعی، ترجمه محمد علی فروغی، تهران : نشر نو.
ابن سینا، حسین بن عبدالله،( 1379)، التعلیقات، تهران : دفتر تبلیغات اسلامی.
ابن سینا،حسین بن عبدالله ،( ۱۹۵۲) ، احوال النفس به اهتمام دکتر احمد فواد الاهوانی ،قاهره، بی جا
اعرافی، علیرضا، فتحعلی خانی، محمد، فصیحی زاده،علیرضا، و فقیهی،علی نقی،(1377)،آرای دانشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت و مبانی آن جلد 1 و 2 . قم: تهران: سمت.
امینی، محمد، رحیمی، حمید، صالحی، معصومه و موسوی، سمیه،(1392)،ارزیابی میزان مسئولیت پذیری دانشجویان دانشگاه کاشان، ( فرهنگ در دانشگاه اسلامی، 3(2)، 297-271.
ایرانمنش، فاطمه و عباسعلی رستمی نسب، (1395)، « روش ها تربیت عقلانی در صحیفه سجادیه»، معرفت، شماره 228، آذر95.
باد کوبه هزاوه، احمد،(1388) ، درآمدی بر تعلیم و تربیت از دیدگاه ابن سینا، مجموعه مقالات همایش بین المللی ابن سینا.
باردن، لورنس،(1375)،تحلیل محتوا، ترجمه ملیحه آشتیانی و محمد یمنی دوزیسرخابی،تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
باقری ،خسرو،(1386)،نگاهی دوباره به تربیت اسلامی ،تهران:ناشر سازمان پژوهش وبرنامه ریزی آموزشی
بهشتی،(1386)،آئین خرد پروری ، تهران : مؤسسه فرهنگی  دانش و اندیشه معاصر.
پور محمدی، ابوذر، (1382)،بررسی مفهوم تفکر در قرآن مجید پایان نامه کارشناسی ارشد الهیات ( گرایش قرآن و حدیث).دانشکده الهیات و معارف اسلامی و ارشاد. دانشگاه امام صادق (ع).
پور محمدی، عارف و ملکی ، حسن، ( 1394) ، تربیت عقلانی از دیدگاه علامه جعفری و پیامدهای تربیتی آن، پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، 29: 29- 48.
ترکاشوند، نسرین و همکاران، 1397)، اسلام و پژوهش های تربیتی ، شماره 20، پاییز و زمستان 97، ص69-86.
جانثاری،حسین علی، واعظی، سید حسین، (1396)،بررسی و تبیین نقش  غقلانیت از منظرقرآن کریم، پژوهش در برنامه ریزی درسی ،دوره 2 شماره 28 پیایی ( 55) 159-147.
جویس، ویل و کالهون،(1384)،الگوی تدریس،ترجمه محمد رضا بهرنگی، تاریخ انتشار به زبان اصلی 2004 تهران: انتشارات کمال تربیت.
خلیفه، قدرت الله ،(1390)، مبانی و روش‌‌های تربیت عقلانی از منظر روایات اسلامی، فصلنامه مطالعات اسلامی در تعلیم و تربیت، 2(3) 35-72.
راجرز، جان و پیترمک، ویلیامز،(1375)، تفکر منطقی، ترجمه : مهدی قراچه داغی ، تهران : انتشارات شباهنگ.
رشیدی، شیرین و همکارن، (1396)، « ارایه الگوی نظری تربیت عقلانی جهت نظام آ.پ رسمی و عمومی بر اساس مبانی معرفت شناختی قرآن کریم». نشریه مسایل کاتربردی تعلیم و تربیت اسلامی، سال دوم، شماره42،شهیور98،ص7-47.
رضائی، محمدجعفر و همکاران،(1397)، « غایت شناسی تربیت عقلانی در ساحت فردی از دیدگاه آیت ا... جوادی آملی». پژوهش در مسایل تعلیم تربیت اسلامی، بهار 97، شماره38، ص39-58.
زیبا کلام مفرد،( 1384)، مبانی فلسفی آموزش و پرورش در ایران، چاپ سوم ، تهران : نشر حفیظ.
زیبا کلام مفرد، فاطمه، حیدری، سمیرا،(1384)، مکتب فلسفی تربیتی لندن( با بررسی آرای پیترز و هرست ). چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه تفرش و نشر حفیظ.
زیبا کلام مفرد، فاطمه و حیدری، سمیرا،(1387)، بررسی دیدگاه ابن سینا در باب تعلیم و تربیت( مبانی، اصول، اهداف، محتوا، روش).مجله علمی – پژوهشی روان شناسی و علوم تربیتی ،دانشگاه تهران،38 (3) ، 89-113.
زیبا کلام، فاطمه، (1387، ‌تعلیم و تربیت در فلسفه ابن سینا و مقایسه آن با فلسفه اثبات گرایی و عمل گرایی. مجله پگاه علوم تربیتی.
سرخ آبادی و کرامتی، (1396)،« روش ها آموزش در سیره رضوی و دلالت ها آن برای تربیت عقلانی در دانشگاه فرهنگیان ». فرهنگ رضوی، سال پنجم.96. شماره 17، ص 35-58.
شهریاری، شهناز،( 1396)، اهداف تعلیم و تربیت و بایسته های آن با تأکید بر دیدگاه ابن سینا درباره ی نفس، دو فصلنامه ی علمی تخصصی فلسفه ی اسلامی نسیم خرد 3 (1).
کریمیان، مهدی و همکارن،(1395)، « جایگاه تفکر انتقادی در تعلیم و تربیت اسلامی مبتنی بر سند برنامه درسی ملی»، پژوهش در مسایل تعلیم و تربیت اسلامی، سال 25، دوره جدید، شماره 34، بهار1396، ص133-151.
مختار معمار ، ح ، (1381) ، نگرش اعضای هیئت علمی و دانشجویان مقطع کارشناسی کتابداری درباره اهداف و نحوه ی ارائه دروس کاورزی،مجله روان شناسی و علوم تربیتی 32 (2):77-107
مشیری، ملیحه، ( 1396)، نسبت مفهومی تربیت عقلانی و تربیت دینی از منظر ابن سینا ، مجله ی مطالعات روان شناسی و علوم تربیتی (4) 107-77.
مظلومیان، سعید، رستگار، احمد، سیف، محمدحسن، جهرمی، رضا،( 1393)، نقش باورهای انگیزشی و درگیری شناختی بین پیشرفت تحصیلی قبلی و پیشرفت فعلی( الگوی تحلیل )، فصلنامه علمی پژوهشی ، پژوهش در یادگیری- آموزشگاهی و مجازی، دوره1، شماره4، ص42-45.
ملکی، حسین،(1379)،تربیت عقلانی در نهج البلاغه و دلالت‌‌های آموزشی آن. تهران: مرکز مطالعه تربیت اسلامی.
نوبهار، فائزه ،(1390)، مقایسه تأثیر دو روش تدریس بحث گروهی و حل مسئله بر میزان یادگیری و یادداری درس تعلیمات اجتماعی دانش آموزان پایه پنجم شهرستان اسفراین سال 1389-1390، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی تهران .
نوروزی ، رضا علی، شهریاری، شهناز،(1391)، تحلیلی بر پیامدهای عقل نظری از دیدگاه ابن سینا، فصلنامه ی فلسفه و کلام اسلامی، آینه ی معرفت، دانشگاه شهید بهشتی12 (2).
Ghaemi N, Afshari G. The Effects of Synthetics Model of Teaching on Creative Writing of Students in the Last Year of Primary Education in Dezful. Stud. 2212;9(2):955-59.
Guven B, Cabakcor BO. Factors influencing mathematical problem-solving achievement of seventh grade Turkish students. Learning and Individual Differences. 2219;29:191-5.
Kennedy,.O. (2012). Philosophical and Sociological Overview of Vocational Technical
Maring, P. H. (2001). Qualitative content analysis- research instrument or mode of interpretation? http: //www. unituebingen. de/ gualitative-psychologic/ t-WSD1/Mayring-en. htm.
SeidelM TM & Shavelson, R. J. (2007). Teaching Effectiveness Research In The Past Decade: The Role of Theory And Research In Disentangling.