روش های تربیت عرفانی مبتنی بر دیدگاه های انسان شناختی علامه حسن زاده آملی در ابعاد شناختی، گرایشی وعملی با تاکید بردوره نوجوانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه شاهد تهران

2 دانشگاه شاهد

چکیده

عُرفا عرفان را علمی می دانند که یقینی‌ترین راه دستیابی به حقیقت و عالی‌ترین نوع تربیت معنوی است. تربیت عرفانی از نظر علامه حسن زاده، تربیتی انسان ساز و در حقیقت عروج نفس به معرفت حق تعالى، و اعتلاى آن به تخلّق به اخلاق ربوبى و تأدّب به آداب الهى است. این تحقیق در پی تبیین روش های تربیت عرفانی ویژه دانش آموزان نوجوان است. در این پژوهش با کمک تکنیک اسنادی و تحلیل مفهومی، مبانی نوع یک، مبانی نوع دو و مبانی نوع سوم مبتنی بر دیدگاه‌های انسان‌شناختی علامه حسن‌زاده مشخص شده اند؛ اهداف و اصول تربیت عرفانی پس از تعیین گزاره های واقع نگر دوره نوجوانی و بر اساس روش استنتاجی تعیین شدند و با استفاده از قیاس عملی، روش ها در سه بعد شناختی، گرایش و عملی مشخص شده اند: روش‌های تربیت عرفانی در بعد شناختی: -روش تزکیه علمی عملی- روش تحصیل علم نافع- روش دعا و مناجات- روش تفکر و ذکر دائم- روش احتجاج و استدلال- روش الگوگرایی. روش‌های تربیت عرفانی در بعد گرایشی:- روش ادراک ذوقی- روش تسخیر طبیعت خویش- روش مخالفت با هوای نفس- روش مشارطه، مراقبه، محاسبه- روش محبت ورزیدن ومعاشقه با خداوند. روش‌های تربیت عرفانی در بعد عملی:- روش کنترل ورودی ها و خروجی های انسان- روش تلقین افکار و نیّات خوب (مثبت اندیشی)- روش ممارست بر انجام فرایض و ترک محرمات- روش مخالفت با بدگمانی- روش شکرگذاری-روش الگوگرایی.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Methods of mystical education based on the anthropological views of Allameh Hassanzadeh Amoli in cognitive, orientational and practical dimensions with emphasis on adolescence

نویسندگان [English]

  • mohammad daraei 1
  • mohsen farahani 2
  • Roghayeh mousavi 2
1 PhD student of Shahed University of Tehran
2 Ph.D Professor, Shahed University Department of Education
چکیده [English]

Mystics consider mysticism as a science that is the surest way to achieve the truth and the highest kind of spiritual education. According to Allameh Hassanzadeh, mystical education is a humanizing education and in fact the ascension of the soul to the knowledge of the Almighty, and its elevation to creation according to the divine morality and discipline to the divine manners. This research seeks to explain the methods of mystical education for young students. In this research, with the help of documentary technique and conceptual analysis, the basics of type one, the basics of type two and the basics of type three based on the anthropological views of Allameh Hassanzadeh have been identified; The goals and principles of mystical education were determined after determining the realistic propositions of adolescence and based on the inferential method. Using practical analogy, the methods are identified in three dimensions: cognitive, orientation and practical. Methods of mystical education in the cognitive dimension: Practical scientific cultivation - study of beneficial science - prayers and supplications - constant thinking and remembrance - protest and reasoning - Patternalism. Methods of mystical training in the dimension of tendency: - Perception of taste - Conquest of nature - Opposition to the air of the soul - Meditation, meditation, calculation - Loving and flirting with God. Methods of mystical training in the practical dimension: - Control of human inputs and outputs - Indoctrination of good thoughts and intentions (positive thinking) - Practice performing duties and abandoning taboos - Opposing suspicion - Gratitude - Patternalism.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mystical Education
  • Anthropological Perspectives
  • Allameh Hassanzadeh Amoli
  • Adolescence

عنوان مقاله [العربیة]

مناهج التربیة العرفانیة بناءاً على رؤى الأنثروبولوجیة للعلامة حسن زاده آملی فی الأبعاد المعرفیة و التوجیهیة و العملیة مع التاکید على فترة المراهقة.

چکیده [العربیة]

یعتبر المتصوفون أن علم العرفان هو أضمن طریق للوصول إلى الحقیقة وأعلى أنواع التربیة الروحیة. یرى العلامة حسن زاده أن التربیة العرفانیة هی تربیة بناء الإنسان، و فی الواقع هی سموُ النَّفس إلى معرفة الله عز وجل، وارتفاعها إلى التخلُّق بالأخلاق الربانیة و التأدُّب بالآداب الإلهیة. یهدف هذا البحث إلى بیان مناهج التربیة الصوفیة لدى الطلبة المراهقین. فی هذا البحث، و بمساعدة التقنیة الوثائقیة والتحلیل المفاهیمی، تم تحدید أساسیات النوع الأول وأساسیات النوع الثانی وأساسیات النوع الثالث بناءً على الآراء الأنثروبولوجیة(معرفة الانسان) للعلامة حسن زاده؛ تم تحدید أهداف ومبادئ التربیة الصوفیة على أساس المنهج الاستدلالی بعد تحدید الفرضیات الواقعیة للمراهقة، وباستخدام القیاس العملی، وتم تحدید الأسالیب فی ثلاثة أبعاد: المعرفیة، والنزعة، و العملیة: أسالیب تعلیم العرفان فی البُعد المعرفی(النظری): - طریقة التربیة العلمیة العملیة - طریقة دراسة العلوم النافعة - طریقة الدعاء و المناجات- طریقة التفکیر والذکر الدائم - طریقة الاحتجاج والاستدلال - طریقة التوجیه لإغتناء النموذج. أمَّا أسالیب التربیة الصوفیة فی بُعد النَّزعة: - طریقة إدراک الذوق - طریقة تسخیر الطبیعة - منهجیة معارضة هواء النفس – اسلوب المشارطة مع النفس و صیانتها عن الذنب و حسابها - منهج الذوب فی محبة الله. أسالیب التربیة العرفانیة فی البُعد العملی: - أسلوب ضبط مدخلات الإنسان ومخرجاته - أسلوب غرس الأفکار والنوایا الطیبة (التفکیر الإیجابی) – تعلیم ظریقة التقید بالواجبات وترک المحرمات - منهجیة المواجهة لسوء الظن - اسلوب الشُکر – منهجیة اقتفاء الاثر.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • التربیة اللعرفانیة
  • بناء الذات
  • العلامة حسن زاده آملی
  • المراهقة

Smiley face

قران کریم
ابن سینا، حسین بن عبدالله، الاشارات والتنبیهات،همراه با شرح خواجه نصیرالدین طوسی،قم: نشرالبلاغه
اشعری، زهرا، باقری، خسرو، حسینی، افضل السادات(1391)، بررسی مفهوم، اصول و روش های تربیت معنوی از دیدگاه علامه طباطبایی، دوفصلنامه علمی پژوهشی تربیت اسلامی،سال7 شماره15،ازصفحه 89تاصفحه112
امینی­نژاد، علی(1393)، آشنایی با مجموعه عرفان اسلامی. قم: انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)
امینی­نژاد، علی، بابایی، مهدی و کرمانی، علی­رضا(1390)، مبانی و فلسفه عرفان نظری، قم: انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)
امین­الرعایا، مرات، جوان­آراسته، امیر، افراسیاب­پور، علی اکبر و خسروی، حسین(1398)، تربیت عرفانی از منظر علامه طباطبایی(ره)، فصلنامه عزفان اسلامی، سال پانزدهم، شمار 59،ازصفحه 85تاصفحه101
باقری، خسرو(1387)، درآمدی برفلسفه تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی ایران،جلد1. تهران: شرکت انتشارات علمی فرهنگی
بهشتی، سعید، ناظر حسین­آبادی، مسلم(1391)، تبیین دیدگاه تربیت عرفانی بر مبنای حکمت سینوی، پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی،سال20،شماره 14،ازصفحه 95تاصفحه114
جعفری، محمدتقی(1391)، عرفان اسلامی.تهران: موسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری
حسن­ زاده آملی، حسن(1380)، ادله‌ای بر حرکت جوهری، قم: ال‍ف‌.لام‌.م‍ی‍م.
حسن ­زاده ­آملی، حسن(1395)، الصحیفة الزبرجدیة فی کلمات سجادیة، قم:ال‍ف‌.لام‌.م‍ی‍م
حسن­ زاده ­آملی، حسن،(1392)، انسان در عرف عرفان، قم: انشارت روح و ریحان
حسن­ زاده­ آملی، حسن،(1383)، انسان کامل از دیدگاه نهج البلاغه، قم: ال‍ف‌.لام‌.م‍ی‍م.
حسن­ زاده­ آملی، حسن(1383)، انسان و قرآن، قم: ال‍ف‌.لام‌.م‍ی‍م‌.
حسن­ زاده­ آملی، حسن(1364)، الهی نامه، تهران: مرکز نشر فرهنگی رجاء
حسن ­زاده­ آملی، حسن(1385)، ‌حکمت عملی یا اخلاق مرتضوی، قم: ال‍ف‌.لام‌.م‍ی‍م.
حسن­ زاده­ آملی، حسن(1385)، دروس معرفت نفس، قم: ال‍ف‌.لام‌.م‍ی‍م‌.
حسن­ زاده­ آملی، حسن(1392)، دستورالعمل­های اخلاقی و سیر و سلوک، قم: ال‍ف‌.لام‌.م‍ی‍م‌.
حسن زاده آملی، حسن(1391)، دیوان اشعار، قم:ال‍ف‌.لام‌.م‍ی‍م‌
حسن­ زاده­ آملی، حسن(1383)، رساله أنه الحق، قم:ال‍ف‌.لام‌.م‍ی‍م‌.
حسن ­زاده ­آملی، حسن(1388)، سدرة المنتهی فی تفسیر قرآن المصطفی،ج2،قم:ال‍ف‌.لام‌.م‍ی‍م‌
حسن ­زاده­ آملی، حسن(1386)، صد کلمه در معرفت نفس، قم:ال‍ف‌.لام‌.م‍ی‍م
حسن­ زاده ­آملی، حسن(1382)، صد و ده اشاره، گردآورنده: بنکدار، حسنعلی، قم: الف.لام.میم
حسن ­زاده­ آملی، حسن(1388)، طب و طبیب و تشریح، قم: ال‍ف‌.لام‌.م‍ی‍م‌
حسن­ زاده­ آملى، حسن(1376)، کلمه علیا در توقیفیت اسماء،قم: دفتر تبلیغات اسلامى
حسن­ زاده­ آملى، حسن(1378)، ممدالهمم در شرح فصوص الحکم، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامى
حسن­ زاده ­آملی، حسن(1389)، نامه­ها برنامه­ها، قم: الف،لام،میم.
حسن­ زاده­ آملی، حسن(1390)، نهج الولایة، قم: ال‍ف‌.لام‌.م‍ی‍م.
حسن ­زاده­ آملی، حسن(1385)، نورٌ علی نور در ذکر و ذاکر و مذکور، قم: الف.لام.میم
حسن ­زاده­ آملى، حسن(1381)، هزار و یک کلمه، قم: بوستان کتاب
*حسن­ زاده­ آملی، حسن(1372)، هزار و یک نکته، تهران: مرکز نشر فرهنگی رجاء
*حسن ­زاده ­آملی، حسن(1383)، ‌وحدت از دیدگاه عارف و حکیم، قم: ال‍ف‌.لام‌.م‍ی‍م.
رسول زاده، عباس(1390)، عرفان و رهبانیت در مسیحیت، معرفت ادیان، سال دوم، شماره سوم، ازصفحه ٧٩تاصفحه ١٠٩
رفیعی محمدی، علی­محمد(1392)، بیست اصل در تربیت، قم: انتشارات رسول اعظم
زینالی خامنه، کاوه(1390)، اصول و روش­های تربیت عرفانی در اندیشه­های امام خمینی(ره)، به راهنمایی:  سعید بهشتی، دانشگاه علامه طباطبایی، پایان نامه کارشناسی ارشد تاریخ و فلسفه آموزش و پرورش.
شعبانی باب­اناری(1389)، اهداف و روش­های تربیت زیبایی­شناسانه­ی دینی مبتنی بر عرفان اسلامی، به راهنمایی: مرتضی خسرونژاد، دانشگاه شیراز، پایان­نامه کارشناسی­ارشد تاریخ و فلسفه آموزش و پرورش
شمشیری، بابک(1387)، جهانی شدن و تربیت دینی از منظر مدرنیسم، پست­مدرنیسم و عرفان اسلامی، دانشور رفتار. سال 15،شماره30 ، ازصفحه53تاصفحه70
شمشیری، بایک، نقیب زاده، عبدالحسین(1384)، فرایند تعلیم و تربیت با اقتباس از مبانی عرفان اسلامی، دانشور رفتار، سال12 از صفحه74تاصفحه89
فصیحی رامندی(1391)، بررسی مقایسه­ای اصول تربیت اخلاقی و تربیت عرفانی، معرفت عرفانی، سال سوم، شماره چهارم، ازصفحه 39تاصفحه54
فلسفی، محمدتقی(1377)، جوان از نظر عقل و احساسات ،جلد1و2،تهران:نشرفرهنگ اسلامی
قیصوری، سمیه(1395)، نقش تربیتی نفس از دیدگاه علامه حسن­زاده­آملی، به راهنمایی: دکتر أعلا تورانی، دانشگاه الزهرا، پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته الهیات.
میر، محمد(1392)، عرفان اسلامی و دلالت­های آن برای تربیت شهروندی، به راهنمایی: بابک شمشیری ،دانشگاه شیراز، پایان­نامه کارشناسی­ارشد تاریخ و فلسفه آموزش و پرورش .
میلر، جان. پی(1379) نظریه های برنامه ی درسی، ترجمه­ی محمود مهرمحمدی، تهران: انتشارات سمت.
نوروزی، رضاعلی، نصراصفهانی، محمدرضا، داوری، فاطمه،(1393)، اهداف تربیت عرفانی در نگاه مولانا با تأکید بر انسان­شناسی، فصلنامه پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی،سال 22، شماره23، از صفحه57تاصفحه78
-Parsons. William B. (2012) Teaching Mysticism. Retrieved from:  https://oxford. University press scholarship.com
-Kandi. Suneetha.(2013) Characteristics of Mystical Experiences and Impact of Meditation. International Journal of Social Sciences · January 2013 - GITAM University. Retrieved from: https://www. researchgate.net
-Cook. David.(2012) Teaching Islamic Mysticism. Retrieved from: https://www. Oxford scholarship.com
-Wexler. Philip.(2012) Social Theory and Pedagogical Prospects. Retrieved from: https://oxford. University press scholarship.com