طراحی الگوی سواد رسانه ای در نظام تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی ایران

نورانی, زهرا; گودرزی, اکرم; حسینی, سید بشیر

طراحی الگوی سواد رسانه ای در نظام تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ مدیریت آموزشی، دانشکده علوم تربیتی، دانشگاه امام صادق ع پردیس خواهران، تهران، ایران

² دانشکده ارتباطات و رسانه، دانشگاه صدا و سیما، تهران، ایران

چکیده

• هدف پژوهش طراحی الگوی کلان سوادرسانه ای در نظام تعلیم وتربیت‌جمهوری‌اسلامی‌ایران در دو بعد مفهومی و عملیاتی بود. ابعاد مفهومی مبتنی براسناد تحولی‌آموزش‌وپرورش و روش‌مطالعه کتابخانه‌ای، اسنادی و ابعاد عملیاتی براساس روش‌داده‌ بنیاد بود. جامعه پژوهش اسناد تحولی‌آموزش‌وپرورش و اساتید،کارشناسان حوزه‌های ارتباطات، تعلیم وتربیت و معارف‌اسلامی که به روش نمونه‌گیری هدفمند و نظری،12 نفر انتخاب شد. ابزارگردآوری اطلاعات تحلیل‌محتوا و مصاحبه عمیق بود.درتحلیل اسناد تحولی آموزش‌وپرورش از روش تحلیل محتوای استقرایی و کدگذاری باز و از کدگذاری نظری در تحلیل مصاحبه‌ها استفاده شد. سنجش روایی و پایایی، براساس اعتمادپذیری و باورپذیری بود.یافته‌هادرالگوی‌کلان سوادرسانه‌ای با مشخصه‌های ساختاری ومحتوایی شناسایی‌شد: ساختار مدیریتی و اجرایی سوادرسانه‌ای دارای متولی قانونی است. نهاد حاکمیتی به‌عنوان متولی، به سیاست‌گذاری و قانون‌گذاری می‌پردازد همچنین نهادبینابینی به‌عنوان هماهنگ‌کننده راهبردی میان-کنشگران سوادرسانه‌ای درسطح(کلان، میان وخرد) نقش آفرین است و با استفاده از اهرم‌های مدیریتی خود، بازوهای اجرایی را رهبری می‌نماید. این نهاد دارای ساختار شورایی متشکل از نمایندگان حکومتی، دولتی و مردمی و ارتباطات منظومه‌ای دوایر و واحدها است. در نهایت با توجه به اهمیت نقش بستر آفرینی خانواده در حوزه سواد رسانه‌ای در دوران پسا کرونا، پیشنهاد می‌شود کمیته‌های شورایی-آموزشی ویژه باهدف تعالی سازی خانواده در کنشگران میان و خرد تشکیل شود.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.22516972.1403.32.64.4.3

موضوعات

پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی

عنوان مقاله [English]

Designing a model of media literacy in the education system of the Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

zahra noorani ¹
akram goodarzi ¹
saied bashir hoseyni ²

¹ Educational Management, Faculty of Educational Sciences, Imam Sadegh University, Sisters Campus, Tehran, Iran

² Faculty of Communication and Media, University of Broadcasting, Tehran, Iran

چکیده [English]

The aim of the research was to design a macro model of media literacy in the education system of the Islamic Republic of Iran in two conceptual and operational dimensions. The conceptual dimensions were based on the transformational teaching and learning method and the library and document study method, and the operational dimensions were based on the foundation's data method. 12 people were selected by purposeful and theoretical sampling in the research community of educational transformational documents and professors, experts in the fields of communication, education and Islamic education. The data collection tools were content analysis and in-depth interviews. In the analysis of the transformational documents of education, inductive content analysis and open coding were used, and theoretical coding was used in the analysis of the interviews. The assessment of validity and reliability was based on reliability and believability. The finding of the macro model of media literacy was identified with structural and content characteristics: the managerial and executive structure of media literacy has a legal guardian. The governing institution as a trustee deals with policy making and legislation, and the intermediary institution plays a role as a strategic coordinator of media literate actors at the (macro, medium and micro) level and leads the executive arms by using its management levers. This institution has a council structure consisting of government, government and people's representatives and systemic communication of departments and units. Finally, considering the importance of the role of the family in the field of media literacy in the post-corona era, it is suggested that special educational council committees be formed with the aim of improving the family among middle and small activists.

کلیدواژه‌ها [English]

Media literacy model
management and executive structure of media literacy
media literacy activists
education system

عنوان مقاله [العربیة]

تصمیم نموذج للتربیة الإعلامیة فی نظام التربیة والتعلیم فی الجمهوریة الإسلامیة الإیرانیة

چکیده [العربیة]

هذه الدراسة تهدف إلی تصمیم نموذج کلی للتربیة الإعلامیة فی نظام التربیة والتعلیم فی جمهوریة إیران الإسلامیة فی بعدین مفاهیمی وتشغیلی. وارتکزت الأبعاد المفاهیمیة على وثائق تطویر التعلیم فی وزارة التربیة والتعلیم، کما أنّ أسلوب الدراسة جاء علی طریقة الدراسة المکتبیة، أما الأبعاد التشغیلیة فقد اعتمدت على أسلوب تحلیل البیانات. تم اختیار 12 شخصاً عن طریق العینة الهادفة والنظریة من مجتمع البحث بما فیه وثائق تطویر التعلیم فی وزارة التربیة والتعلیم والأساتذة والخبراء فی مجالات الاتصال والتربیة والتربیة الإسلامیة. وکانت أدوات جمع البیانات هی تحلیل المحتوى والمقابلات المتعمقة. وفی تحلیل وثائق تطویر التعلیم فی وزارة التربیة والتعلیم ، تم استخدام تحلیل المحتوى الاستقرائی والترمیز المفتوح، کما تم استخدام الترمیز النظری فی تحلیل المقابلات. وقد تم تقییم الصدق والثبات على أساس الثبات والمصداقیة.تم تحدید نتائج النموذج الکلی للتربیة الإعلامیة من خلال الخصائص الهیکلیة والمحتوى: الهیکل الإداری والتنفیذی للتربیة الإعلامیة له وصی قانونی. تتعامل المؤسسة الحاکمة باعتبارها وصیاً، مع صنع السیاسات والتشریعات، وتلعب المؤسسة الوسیطة دوراً کمنسق استراتیجی للجهات الفاعلة فی مجال التربیة الإعلامیة على المستوى (الکلی والمتوسط والجزئی) وتقود الأذرع التنفیذیة باستخدام أدواتها الإداریة. هذه المؤسسة لدیها هیکل مجلس یتکون من ممثلی الحکومة والحکومة والشعب والتواصل المنهجی بین الإدارات والوحدات. وأخیرا، ونظرا لأهمیة دور الأسرة فی مجال الثقافة الإعلامیة فی مرحلة ما بعد کورونا، یقترح تشکیل لجان مجلس تربوی خاص بهدف الارتقاء بالأسرة لدى الناشطین المتوسطین والصغار.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

نموذج التربیة الإعلامیة
الهیکل الإداری والتنفیذی للتربیة الإعلامیة
نشطاء التربیة الإعلامیة
نظام التربیة والتعلیم

مراجع

اجاق، سیده زهرا، (1397)، آموزش سواد رسانهای به کودکان: معرفی شاخص‌های محتوای آموزش سواد رسانهای در دبستان، فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات 14(53): 221-247.

انصاری، سعید، سراجی، فرهاد و یوسفزاده، محمدرضا، (1399)، تبیین الگوی آموزش سواد رسانهای برای دانشآموزان دورهی دوم ابتدایی براساس اصول فبک. دوفصلنامه تفکر و کودک 11(1): 3-26.

باکینگهام،دیوید،(1389)،آموزشرسانهای:یادگیری، سوادرسانهایوفرهنگ معاصر.ترجمه حسینسرافراز.تهران:دانشگاه امام صادق (ع).

براون، جیمز ای،(1385) ، رویکردهای سواد رسانهای، ترجمه پیروز ایزدی. فصلنامه رسانه 17(4): 70-51.

بشیر، حسن، و چابکی، رامین، (1393)، نقش سواد رسانهای در توسعة انسانی: مطالعة موردی کتاب(سیاست‌های اجرایی سازمان صداوسیما و سند تحول وزارت آموزش‌وپرورش)، مجله رسانه( دفتر مطالعات و برنامهریزی رسانهها) 25(4): 63-80.

پاتر، جیمز، (1393)، نظریه سواد رسانه‌ای: رهیافتی شناختی، ترجمه ناصر اسدی و محمد سلطانی فر و شهناز هاشمی. تهران: سیمای شرق.

تقی زاده، عباس و طاهری، شیوا، (1395)، مطالعه ضرورت‌ها و نیازمندی‌های آموزش بومی سواد رسانهای، پنجمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت؛ الگوی پایه پیشرفت، بیست ونهم و سی ام اردیبهشت‌ماه.

چابکیدرزابی،رامین،(1391)،جایگاهسوادرسانه‌ایدرسیاست‌هایفرهنگیارتباطیجمهوریاسلامیایران،تهران:دانشگاهامامصادق(ع).

حجاری،منصوره،(1395)،تجربهای مرتبط با ارتقای سوادرسانه درمقطعدبیرستان، مقالات منتخب همایش ملی سوادرسانهای و مسئولیت اجتماعی جلد2 :956-966.

خانیکی، هادی، شاهحسینی، وحیده و نوری راد، فاطمه، (1395)، تبیین الگوی آموزش سواد رسانهای در نظام آموزش‌وپرورش، فصلنامه وسایل ارتباط‌جمعی 27(1): 5-21.

دادگران، سید محمد، فتحآبادی، بهاره نصیری، بهاره و هاشمی، شهناز، (1398)، عوامل مؤثر بر ارتقاء آموزش سواد رسانه در مدارس از دیدگاه کارشناسان کمسیون اتحادیه اروپا، دو فصلنامه رسانه و فرهنگ 9(2): 167-190.

سجادی، سید مهدی، (1393)، فضای مجازی و نو مفهومپردازی در مؤلفههای تربیت دینی: چالش و ضرورتی مغفول در سیاست‌گذاری‌های تربیتی، چکیده مقالات هشتمین همایش ملی دفتر همکاری حوزه‌های علمیه و آموزش‌وپرورش: تربیت اسلامی، فضای مجازی؛ چالش‌ها و راهکارها: 82.

سیفی،محمد،علیقارداشی، عزت، غفاری، خلیل و پویا، علیرضا،(1398)، معرفتشناسی سواد رسانهای در نظام‌های آموزشی کانادا و ژاپن به‌منظور الگوی بومیسازی سوادرسانهای در ایران، فصلنامه فنآوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی10(2): 115-135.

شکرخواه، یونس، (1385)، سواد رسانهای، یک مقالهی عقیدهای، فصلنامه رسانه(68): 33-27.

شیباتا، کیومی، (1381)، مطالعات تطبیقی سواد رسانه‌ای در کشورهای پیشرو، ترجمه زهره بیدختی، فصلنامه رسانه 13 (2): 44-31.

عابدی، رها، نیلی احمدآبادی، محمدرضا، تقییاره، فتانه، علیآبادی، خدیجه و پورروستایی اردکانی، سعید. (1399). اثربخشی روش یادگیری شخصیسازی شده مبتنی بر سبکهای شناختی بر سواد رسانهای. فصلنامه پژوهشهای ارتباطی 27(2):171-189.

علویپور، سید محسن، عسگری، سید احمد، خسروی، علیرضا و سروی زرگر، محمد، (1399)، سیاست‌گذاری سواد رسانهای در ایران: چالش‌ها و ظرفیتها، دو فصلنامه رسانه و فرهنگ 10(1): 165-188.

فخاری، شایان، (1396)، مبانی سواد رسانهای از دیدگاه قرآن کریم، دانشگاه امام صادق (ع)، پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد رشته معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات.

قاسمی، طهمورث، (1385)، سواد رسانه‌ای؛ رویکردی جدید به نظارت، فصلنامه رسانه(68) : 106-85.

کلانتری، عبدالحسین و مؤمنی، حسن، (1394)، سواد رسانه‌ای به‌مثابه سود - دفع ضرر، مهندسی فرهنگی 9 (83) :110-125.

کیارسی، سمیه و کیارسی، آزاده، (1396)، واکاوی جایگاه سواد رسانهای انتقادی در نظام آموزش‌وپرورش ایران، مجله پیشرفتهای نوین در علوم رفتاری 2(11): 17-37.

مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران، آذرماه 1390.

محب زاده، زینب، امام‌جمعه، سید محمدرضا، عصاره، علیرضا و حمیدی، فریده، (1399)، شناسایی و تبیین مفهوم سواد رسانهای و اهداف تربیتی مربوطه با تأکید بر قرآن کریم، فصلنامه مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی، جلد 4(4): 167-198.

محمودی کوکنده، سید محمد، (1390)، بررسی ضرورت آموزش رسانه‌ای کودکان و نوجوانان از نگاه متخصصان حوزه آموزش‌وپرورش شهر تهران، دانشگاه آزاد تهران مرکز ، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته ﻋﻠﻮم ارﺗﺒﺎﻃﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ.

مظفری، افسانه، و راضی، محمدرضا، (1395)، جایگاه سواد رسانهای در فقه رسانه، مجموعه مقالات منتخب همایش ملی سواد رسانهای و مسئولیت اجتماعی. جلد 2 : 678-686.

معتضدی، سینا، (1393)، پیشنهاد الگوی بومی ارتقاء سواد رسانه‌ای نوجوانان در ایران، دانشگاه صداوسیما، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته ارتباطات گرایش مدیریت رسانه.

منتظرقائم، مهدی، و حاجی کاظم طهرانی، فاطمه، (1393)، سواد رسانهای و شیوههای نظارتی مادران بر مصرف تلویزیونهای ماهوارهای نوجوانان، مجله رسانه(دفتر مطالعات و برنامهریزی رسانهها) 25(4): 19-44.

موسویان حجازی بیدآبادی، سید احمد، ( 1395)، ارائه الگوی سیاست‌گذاری ارتقاء سواد رسانهای مرتبط با فضای مجازی نوجوانان ایرانی (مورد مطالعاتی تلگرام)، دانشگاه تهران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت رسانه.

نصیری، بهاره، بختیاری، آمنه و حسینی، هادی، (1397)، آموزش سواد رسانهای به دانشآموزان پایه ششم با رویکری بر تفکر انتقادی، فصلنامه پژوهش در نظام‌های آموزشی، ویژهنامه بهار: 819-837.

نصیری، بهاره، و عقیلی، سید وحید، (1391)، بررسی آموزش سواد رسانه‌ای در کشورهای کانادا و ژاپن، فصلنامه نوآوری‌های آموزشی، شماره 41 : 150-144.

نصیری، بهاره، و حسینی، هادی، (1395)، آموزش سواد رسانهای به دانشآموزان پایه ششم با رویکردی بر تفکر انتقادی و بر اساس حلقه کندوکاو(مدرسه شاهد برهان مجرد، منطقه 12 تهران، سال تحصیلی 94-95)، مجموعه مقالات منتخب همایش ملی سواد رسانهای و مسئولیت اجتماعی، جلد 2 : 937-955.

یزدیان، امیر، (1391)، سواد رسانه‌ای؛ الزامی برای نسل جوان، فصلنامه مطالعات جوان و رسانه (5): 113-89.

Aufderhide, P. 1993. A report of the National Leadership Conference of media literacy, Aspen Institute Communications and Society Program, Washingtown D.C, Aspen Institute.

Bulger, M., & Davison, P. 2018. “The Promises, Challenges, and Futures of Media Literacy.” Journal of Media Literacy Education, 10(1): 1-21. https://doi.org/10.23860/JMLE-2018-10-1-1

Daunic,Rh .2011. “10 Years of Media Literacy Education in K-12 Schools.” Journal of Media Literacy Education 3:(1): 209-210.

Donsbach, W. 2008. The International Encyclopedia of Communication, London: Blackwell publishing.

Hallaq, Tom (2016).“EvaluatingOnline Media Literacy in Higher Education:Validity and Reliability of the Digital Online Media Literacy Assessment (DOMIA)”, Journal of MediaLiteracy Education, vol. 8, no. 1, 62-84.

Hobbs, R. 1998. “The Seven Great Debates in th e media literacy Movement.” The Journal of Communication 48(1): 6-32.

Horton, F. woddy. 2007. Understandinginformation literacy: A primer. UNESCO: Paris. http://www. Uis .unesco .org/Communication/Documents/157020E.pdf. https://books.google.com/books?hl=en&lr=&id=sVTIGtTXNssC&oi=fnd&pg=PP1&dq=media+education,+child+oriented+and+media+oriented,+Livingstone,&ots=utBn8bgg_P&sig=QnEfwRO7XlRNrBkJt0IPJ_QTils#v=onepage&q&f=false

http://eprints.lse.ac.uk/21673/1/Assessing_the_media_literacy_of_UK_adults.pdf

Livingstone, S & Thumim, N. 2003. “Assessing media literacy of Uk adalt broadcasting standards commission and independent television commission(NIAC).”

Malhan, I.V. & Singh, Jagtar. 2016.” Media and Information Literacy Interface for Community Empowerment in India.” Media and Information Literacy: Reinforcing Human Rights, Countering Radicalization and Extremism. MILID Yearbook UNESCO: 40-47.

Megee, M. 1997. “Media Literacy: The New Basic- Will The Real Curriculum Please stand up?” Emergency Librarian 25(2): 23-26.

NAMLE. 2020. “Media Literacy Defind.” National Association for Media Literacy Education. Retrieved March 1, 2020, from: https://namle.net/publications/media-literacy-definitions.

Rasi, P., Vuojärvi, H., & Ruokamo, H. 2019. “Media Literacy Education for All Ages.” Journal of Media Literacy Education, 11(2): 1-19. https://doi.org/10.23860/JMLE-2019-11-2-1

Schilder, E . Lockee, B & Saxon, P .2016. “The Challenges of Assessing Media Literacy Education.” Journal of Media Literacy Education 8(1): 32 – 48.

Thoman, E. & Jolls, T. 2004. Media Literacy: a National priority for a Changing World, American Behavioral Scientist, Vol 48(1):18-29, Sage Publication.

Thoman, E. 1995. The three Stages of media Literacy. uk.