مبانی معرفت شناختی تربیت معنوی در تحقق دانشگاه تمدن ساز مبتنی بر اندیشه امامین انقلاب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه جامع امام حسین (ع)، دانشکده فرهنگی و اجتماعی، مرکز تربیت و آموزش

2 دانشگاه علامه طباطبایی

3 دانشگاه علامه طباطبائی تهران

چکیده

تربیت معنوی به‌عنوان یکی از رویکردهای اساسی تربیت در زندگی انسان، نقشی کلیدی در ارتقای کیفیت حیات فردی، اجتماعی و تمدنی ایفا می‌کند. در محیط دانشگاهی نیز این نوع تربیت اهمیت ویژه‌ای دارد، چرا که تربیت معنوی می‌تواند به پرورش ابعاد اخلاقی و معنوی در کنار رشد علمی کمک کند. هدف این پژوهش تبیین مبانی معرفت شناسی تربیت معنوی مبتنی بر اندیشه امامین انقلاب اسلامی بود که از روش تحلیل یا برهان فرا رونده استفاده شد و روش گردآوری داده ها به صورت کتابخانه ای و اسنادی و با مراجعه به منابع دست اول بوده و محتوای به دست آمده با استفاده از کتب و همچنین نرم افزارهایی که به جمع آوری سخنان امام خمینی (ره) و امام خامنه ای پرداخته اند گردآوری شد. یافته ها نشان داد مبانی معرفت شناختی تربیت معنوی در تحقق دانشگاه تمدن ساز عبارتند از: وحیانی بودن معرفت، ارزشی بودن معرفت، توحیدی بودن معرفت، عقلانی بودن معرفت، تقلیدی نبودن معرفت و نافع بودن معرفت؛ که این مبانی معرفتی می‌توانند به دانشگاه‌ها کمک کنند تا نقش‌های فعال‌تری در شکل‌دهی و پیشبرد تمدن‌ نوین اسلامی ایفا کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The epistemological foundations of spiritual education in the realization of a civilization-building university based on the thought of the Imams of the Islamic Revolution

نویسندگان [English]

  • mohammad nabizadeh 1
  • saeed beheshti 2
  • Irandokht Fayaz 2
  • ahmad salahshoori 3
1 Imam Hossein (AS) University, Cultural and Social Faculty, Training and Education Center
2 philosophy of Islamic Education Allameh Tabataba'i Univesity Teran Iran
3 Allameh Tabatabai University of Tehran
چکیده [English]

Spiritual education, as one of the basic approaches to education in human life, plays a key role in improving the quality of individual, social and civilizational life. In the university environment, this type of education is also of particular importance, because spiritual education can help to cultivate moral and spiritual aspects along with scientific growth. The purpose of this research was to explain the foundations of epistemology of spiritual education based on the thought of the Imams of the Islamic Revolution, which used the method of analysis or progressive argument, and the method of data collection was in the form of library and documents, referring to first-hand sources, and the content obtained It was compiled by using books and also software that collected the sayings of Imam Khomeini (RA) and Imam Khamenei. The findings showed that the epistemological foundations of spiritual education in the realization of a civilization-building university are: the revelation of knowledge, the value of knowledge, the monotheism of knowledge, the rationality of knowledge, the non-imitation of knowledge, and the usefulness of knowledge; that these knowledge bases can help universities to play more active roles in shaping and advancing the new Islamic civilization.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Education
  • spiritual education
  • Civilizing University
  • epistemological foundations
  • Imams of the Islamic Revolution

عنوان مقاله [العربیة]

الأسس المعرفیة للتربیة الروحیة فی تحقیق الجامعة الحضاریة انطلاقا من فکر أئمة الثورة الإسلامیة

چکیده [العربیة]

تلعب التربیة الروحیة، باعتبارها أحد المناهج الأساسیة للتربیة فی حیاة الإنسان، دورا أساسیا فی تحسین نوعیة الحیاة الفردیة والاجتماعیة والحضاریة. وفی البیئة الجامعیة، یحظى هذا النوع من التعلیم أیضًا بأهمیة خاصة، لأن التعلیم الروحی یمکن أن یساعد فی تنمیة الجوانب الأخلاقیة والروحیة إلى جانب النمو العلمی. هدف هذا البحث إلى بیان أسس نظریة المعرفة فی التربیة الروحیة المبنیة على فکر أئمة الثورة الإسلامیة، والتی استخدمت منهج التحلیل أو الحجة التقدمیة، وکانت طریقة جمع البیانات على شکل مکتبة و الوثائق، التی تشیر إلى مصادر مباشرة، والمحتوى الذی تم الحصول علیه تم تجمیعه باستخدام الکتب وأیضا البرامج التی جمعت أقوال الإمام الخمینی (رضی الله عنه) والإمام الخامنئی. وأظهرت النتائج أن الأسس المعرفیة للتربیة الروحیة فی تحقیق جامعة بناء حضاری هی: کشف المعرفة، وقیمة المعرفة، وتوحید المعرفة، وعقلانیة المعرفة، وعدم تقلید المعرفة، فائدة المعرفة؛ أن هذه القواعد المعرفیة یمکن أن تساعد الجامعات على لعب أدوار أکثر نشاطًا فی تشکیل الحضارة الإسلامیة الجدیدة وتطویرها.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • التربیة
  • التربیة الروحیة
  • الجامعة الحضاریة
  • الأسس المعرفیة
  • أئمة الثورة الإسلامیة

Smiley face

قرآن کریم
ابراهیمی، مریم و علوی، سیدحمیدرضا (1395)، شناخت‎شناسی در قرآن و دلالت‎های تربیتی آن، دوفصلنامه کتاب قیم، 6 (14): 27 ـ 45.
ابن منظور، ابوالفضل جمال الدین، (1410ق)، لسان العرب، چاپ اول، بیروت: دار صادر.
انتظامی بیان، نرگس و احقر، قدسی (1394). تبیین ماهیت تربیت معنوی و راهبردهای تحقق آن در آموزه‌های قرآنی. اسلام و پژوهش های تربیتی،13، 51-70.
باقری، خسرو؛ سجادیه، نرگس و توسلی، طبیبه (1389). رویکردها و روش‌های پژوهش در فلسفه تعلیم و تربیت، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
بناری، علی همت (۱۳۸۵). در تکاپوی ارائه مفهومی نو از تربیت اسلامی، دو فصلنامه تربیت اسلامی سال دوم، شماره ۳ صفحات ۷ تا ۳۸.
بهشتی، احمد (1384). وحیانیت و عقلانیت عرفان از دیدگاه امام خمینی رحمه‌الله، تهران: موسسه بوستان کتاب.
بهشتی، سعید ( ١٣٨٩ ). تأملاتی فلسفی در تعلیم و تربیت، تهران: انتشارات چاپ و نشر بین الملل.
بهشتی، سعید (1386)، زمینه‌ای برای بازشناسی و نقادی فلسفه تعلیم‌وتربیت در جهان غرب، تهران: انتشارات اطلاعات.
بهشتی، سعید (1390)، کاوش‌هایی در فلسفه تعلیم‌وتربیت اسلامی بر مبنای شماری از دیدگاه‌های معرفت‌شناختی صدرالمتالهین، فصلنامه اندیشه نوین دینی، ش 26: 143-164.
بهشتی، سعید؛ رشیدی، شیرین؛ کشاورز، سوسن؛ صالحی، اکبر (1396) الف،   ارائه الگوی نظری تربیت عقلانی جهت نظام آموزش‌وپرورش رسمی و عمومی بر اساس مبانی معرفت‌شناختی قرآن کریم، فصلنامه مسائل کاربردی تعلیم‌وتربیت اسلامی، س2، ش 2: 7-36.
بهشتی، سعید؛ رشیدی، شیرین؛ کشاورز، سوسن؛ صالحی، اکبر (1396) ب، تحلیل تطبیقی بنیان‌های معرفت‌شناختی بر اساس دیدگاه‌های استاد مطهری و استاد جوادی آملی، دو فصلنامه عقل و دین، موسسه دین‌پژوهی علوی، س9، ش 16.
بهشتی، سعید؛ ملکی، حسن؛ ویسی، غلامرضا (1392)، سیاست‌های حاکم بر اهداف آموزشی در معرفت‌شناسی استاد مطهری و کاربست آن در نظام جمهوری اسلامی ایران، نشریه پژوهش‌های سیاست اسلامی، س 1ش:3: 173-196.
جمعی از پژوهشگران معاونت پژوهش و آموزش (1398). انقلاب عقلانی، تهران: انقلاب اسلامی.
جمعی از نویسندگان (۱۳۸۸). مجموعه مقالات همایش تربیت دینی. قم: انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)
حبیبی، نجفقلی. (1378). دانشگاه اسلامی و مطلوب از نظر حضرت امام خمینی. مجموعه مقالات سمینار دانشگاه، جامعه و فرهنگ اسلامی. تهران: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
خامنه ای، سید علی (1392). طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن، تهران: انتشارات موسسه صهبا.
خامنه ای، سید علی (۱۳۹۳).  نرم افزار حدیث ولایت (مجموعه رهنمودهای مقام معظم رهبری)، ویرایش دوم.
خامنه‌ای. (1394, 8 20). دیدار رؤسای دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها، مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری با رهبر انقلاب. بازیابی از دفتر حفظ و نشر آثار آیة الله خامنهای: https://farsi.khamenei.ir/news-content?id=31372
خامنه‌ای، علی (1395). برای حقیقت، تهران : نسیم انقلاب.
خامنه‌ای، علی (1396). روشنای علم، مرورى بر بیانات حضرت آیت‌الله العظمى خامنه‌اى (مدّظلّه العالى) رهبر معظّم انقلاب اسلامى پیرامون دانش و تولید علم، به کوشش: مؤسّسه‌ى فرهنگى حدیث لوح و قلم، تهران: انقلاب اسلامی.
خامنه‌ای، علی (1397).  روشنای آینده: آینده‌پژوهى انقلاب اسلامى در بیانات حضرت آیت‌الله‌العظمى خامنه‌اى (مدّظلّه‌العالى)، گردآورنده موسى هلودى،  تهران : انقلاب اسلامی.
خامنه‌ای، علی (1397).  گام دوم؛ بیانیه گام دوم انقلاب خطاب به ملت ایران، تهران : انقلاب اسلامی.
خامنه‌ای، علی. بیانات مقام معظم رهبری. برگرفته از پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمی سید علی خامنه‌ای به آدرس Khamenei.ir
خسروپناه، عبدالحسین و جمعی از پژوهشگران. (۱۳۹۰).منظومه فکری حضرت آیت‎الله العظمی خامنه‌ای، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
خرمشاد، محمدباقر و آدمی، علی (1388). انقلاب اسلامی، انقلاب تمدن ساز؛ دانشگاه ایرانی، دانشگاه تمدن ساز. شماره 6، 188-161.
خمینی، روح الله (1381). تقریرات فلسفه امام خمینی (قدس سره)، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)
خمینی، روح الله (۱۳۶۸). آداب نماز. تهران: انتشارات ناصر.
خمینی، روح الله (۱۳۷۷). شرح حدیث جنود عقل و جهل. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)
خمینی، روح الله (۱۳۸۲). شرح چهل حدیث. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر امام خمینی(ره).
خمینی، روح الله (۱۳۸۳). تفسیر سوره حمد. تهران: مؤسسه تنظیم و انتشار آثار امام خمینی(ره)
خمینی، روح الله (۱۳۸۵). آداب الصلوة. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر امام خمینی(ره).
خمینی، روح الله (۱۳۸۵). صحیفه امام: مجموعه آثار (دوره ۲۲ جلدی). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر امام خمینی(ره)
خمینی، روح الله (1380). شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر امام خمینی(ره)
خمینی، روح‌الله (1372). کلمات قصار، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر امام خمینی(ره).
داوری، محمد،  سلیمی، علی. (1378). نظام آموزش عالی، دانشگاه اسلامی و امام خمینی (رحمة الله). مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی. سال سوم، شماره 2. 98- 113.
دهخدا، علی اکبر. (1377)، لغت نامه دهخدا(ج4 و 9)، تهران، دانشگاه تهران.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1416ق). مفردات الفاظ القرآن، دمشق:دارالعلم؛ بیروت:الدارالشامیه.
رضایت، غلامحسین، غلامعلی، احمد و رضایت، فاطمه(1401). ماهیت معنویت اسلامی با رویکرد تربیتی. پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، (54)30، 278-239.
زمانی محجوب، حبیب؛ مددی، سید نادر؛ گرامیان دهدشت، اعظم سادات. (1395).  موانع برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی در موسسات آموزش عالی. پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، سال 22، شماره 2، صص: 149-131.
شورای عالی انقلاب فرهنگی (۱۳۹۰). سند تحول بنیادین آموزش و پرورش.
علم الهدی، جمیله (۱۳۹۳). نظریه اسلامی تعلیم و تربیت. تهران: منادی تربیت، دانشگاه امام صادق (ع).
مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم‌وتربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران (1390)، تهران: دبیرخانه شورای عالی آموزش‌وپرورش.
مصباح یزدی، محمدتقی (1364)، آموزش فلسفه، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
موزر، پل و مولدر تروت (1387). درامدی موضوعی بر معرفت شناسی معاصر، ترجمه رحمت الله رضایی. چاپ دوم. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)
موسوی، سید فضل‌الله (1379). جایگاه دانشگاه از دیدگاه امام خمینی (ره). نامه علوم انسانی. شماره 1. 17- 25.
نبی زاده، محمد و زنگویی، اسدالله (1402). اثر بخشی هوش معنوی تربیت محور بر سبک رهبری تحول‌آفرین مدیران و اساتید دانشگاه. نشریه علمی پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی. سال سی ویکم، شماره 59،
نجاران طوسی, حامد, فاتح راد, مهدی, برزنونی, محمدعلی, حسنی آهنگر, محمدرضا, محمدی, ابوالفضل. (1396). الگوی دانشگاه تراز انقلاب اسلامی. فصلنامه مدیریت اسلامی, 25(3), 21-52.
یارمحمدیان، محمدحسین (١٣٨١ ). اصول برنامه ریزی درسی، تهران: انتشارات یادوارة کتاب.