تعلیم و تربیت در دیدگاه امام خمینی(ره) با تاکید بر نظریه سعادت انسان

نصرت پناه, سیاوش; رضایت, غلامحسین; اقبالی نسب, سیما

تعلیم و تربیت در دیدگاه امام خمینی(ره) با تاکید بر نظریه سعادت انسان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشیار گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم اجتماعی و فرهنگی دانشگاه جامع امام حسین(علیه السلام)، تهران، ایران

² گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم اجتماعی و فرهنگی، دانشگاه جامع امام حسین(ع)، تهران، ایران

چکیده

هدف غایی در تعلیم و تربیت، سعادت انسان است. امام خمینی(ره)، تعلیم و تربیت در سایة عمل به آموزه‌های روشنگر دین مبین اسلام را مسیر حقیقی در دست‌یابی انسان به سعادت می‌دانند و در این باره، بسیار سفارش نموده‌اند. پژوهش حاضر با عنوان تعلیم و تربیت در دیدگاه امام خمینی(ره) با تأکید بر نظریة سعادت انسان، به تبیین اهداف، اصول و روش‌های تعلیم و تربیت مبتنی بر سعادت پرداخته است. تحقیق حاضر، کاربردی از نوع توسعه‌ای- اکتشافی و به روش تحلیل محتوا است. گردآوری داده‌ها به دو روش میدانی و کتابخانه‌ای است. ابزار گردآوری داده‌ها، فیش و پرسشنامه محقّق‌ساخته است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که اهداف تعلیم و تربیت مبتنی بر سعادت در دیدگاه حضرت امام خمینی(ره) عبارت است از: حکمت، فضیلت، قرب الهی، رضایت و خشنودی الهی، رحمت خداوند، خلود در بهشت و تزکیه. اصول شامل: تقدم تزکیه بر تعلیم و تربیت، کرامت، عزتمندی، اعتدال و میانه‌روی، کمالجویی، حقیقت‌طلبی، طمأنینه و آرامش و آسودگی. روش‌ها شامل: تهذیب، حرکت در مسیر خدا، کسب معرفت، اصلاح امور، اخلاص، نصیحت، خیرخواهی، تذکر، ترس نداشتن(پروای الهی)، مراقبه، محاسبه، امر به معروف، مدارا و زهد و ساده-زیستی است.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.22516972.1403.32.65.4.5

موضوعات

پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی

عنوان مقاله [English]

Education And Training In The View Of Imam Khomeini (RA) With Emphasis On The Theory Of Human Happiness

نویسندگان [English]

siavash nasratpanah ¹
Gholam Hossein Rezayat ¹
Sima Eghbalinasab ²

¹ Associate Professor, Faculty and Research Institute of Social and Cultural Sciences, Imam Hossein Comprehensive University, Tehran, Iran.

² master of education management, Faculty and Research Institute of Social and Cultural Sciences, Imam Hossein Comprehensive University, Tehran, Iran

چکیده [English]

The ultimate goal in education is human happiness. Imam Khomeini (RA) considers education and training in the shadow of practicing the enlightening teachings of the religion of Islam to be the true path for man to achieve happiness and has given many orders in this regard. The current research titled education and training in Imam Khomeini's (RA) perspective, emphasizing the theory of human happiness, has explained the goals, principles and methods of education and training based on happiness. The current research is an applied developmental-exploratory type and content analysis method. Data collection is done by field and library methods. The researcher made a data collection tool, a form and a questionnaire. The findings of the research indicate that the goals of education based on happiness in the view of Imam Khomeini (RA) are: wisdom, virtue, closeness to God, God's satisfaction, mercy, solitude in heaven, cultivation. The principles include: giving priority to cultivation over education, honor, moderation, perfection, truth-seeking, dignity, tranquility, comfort. Methods include: refinement, moving on the path of God, acquiring knowledge, reforming affairs, sincerity, advice, benevolence, reminder, fearlessness (divine care), meditation, calculation, Enjoining good, tolerance, asceticism and simple life.

کلیدواژه‌ها [English]

education
human happiness
Imam Khomeini (RA)
goals
Principles and methods

عنوان مقاله [العربیة]

التربیة والتعلیم من منظور الإمام الخمینی وفق نظریة سعادة البشر

چکیده [العربیة]

الملخص

الهدف النهائی فی التربیة والتعلیم هو سعادة البشر، ویعتقد الإمام الخمینی أن التربیة والتعلیم إضافة إلى القیام بالتعالیم الإسلامیة هی المسار الحقیقی لسعادة البشر وله تصریحات کثیرة فی هذا المجال. البحث الحالی یرید الإجابة عن السؤال التالی: ما هی التربیة والتعلیم من منظور الإمام الخمینی وفق نظریة سعادة البشر وصولا إلى تبیین أهداف التربیة والتعلیم ومبادئها وأسالیبها. ومنهج هذا البحث هو المنهج التطبیقی من النوع التنموی- الاستکشافی وبطریة تحلیل الفحوى. وجمع البیانات بالطریقة المیدانیة والمکتبیة. وأداة البحث أیضا المذکرات والاستبیان من إعداد الباحث. تظهر نتائج البحث أن أهداف التربیة والتعلیم وفق نظریة سعادة البشر من منظور الإمام الخمینی هی: الحکمة والفضیلة والتقرب إلى الله ورضى الله ورحمته والخلود فی الجنة والتزکیة. والمبادئ تشمل تقدم التزکیة على التربیة والتعلیم والکرامة والعزة والاعتدال والاقتصاد وطلب الکمال والحقیقة والهدوء. والأسالیب تشمل التهذیب والحرکة فی المسار الإلهی والحصول على المعرفة وإصلاح الشؤون والإخلاص والنصیحة، والإحسان، والتحذیر، والخوف (الخوف الإلهی)، والتأمل، والحساب،والأمر بالمعروف والتسامح والزهد والحیاة البسیطة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

الکلمات المفتاحیة: القرآن الکریم
التکلیف
النهج القائم على التکلیف
التربیة الإسلامیة

مراجع

قرآن کریم.

اردبیلی، سید عبدالغنی (1392)، تقریرات فلسفه امام خمینی(ره)، چاپ چهارم، جلد سوّم، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).

اصلانی، یاسر؛ بهشتی، سعید (1392)، «تبیین الگوی تربیت عقلانی بر مبنای اندیشه امام خمینی(ره)»، پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، سال بیست و یکم، شماره 20: صص 45-62.

اعرافی، علیرضا (1385)، درآمدی بر تعلیم و تربیت اسلامی(2): اهداف تربیت از دیدگاه اسلام، چاپ یازدهم، تهران: انتشارات سمت

الهامینیا، علی اصغر؛ احمدی، محمدرضا (1387)، تعلیم و تربیت در اسلام، قم: موسسه فرهنگی و اطلاعرسانی تبیان.

خمینی، روح الله (1383)، عدل الهی از دیدگاه امام خمینی(س)، چاپ سوّم، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).

---------------- (1388)، شرح حدیث «جنود عقل و جهل»، چاپ سیزدهم، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

---------------- (1389)، صحیفه امام: مجموعه آثار امام خمینی(س): (بیانات، پیامها، مصاحبهها، احکام، اجازات شرعی و نامهها)، چاپ پنجم، جلد 1 الی 21، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).

---------------- (1392)، انوار الهدایه، ج۱، چاپ دوم، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار الامام خمینی (قدّسسرّه).

---------------- (1394 الف)، شرح چهل حدیث، چاپ پنجاه و نه، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).

---------------- (1394ب)، آداب الصلوة، چاپ بیست و دوّم، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).

---------------- (1378)، تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الانس، تهران: مؤسسه مصباح الانس.

پژوهشگاه حوزه و دانشگاه (1396)، اهداف تعلیم و تربیت از دیدگاه اسلام (درآمدی بر تعلیم و تربیت اسلامی)، زیر نظر حجه الاسلام علیرضا اعرافی، چاپ سیزدهم، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهی(سمت).

حسینیزاده، سید علی؛ مشایخی، شهاب الدین (1393)، روشهای تربیتی در قرآن، جلد2، چاپ اوّل، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سازمان سمت.

خارستانی، اسماعیل؛ سیفی، فاطمه (1395)، «اهداف، اصول و روش های تربیت اخلاقی از دیدگاه امام خمینی(ره)»، مهندسی فرهنگی، سال دهم، شماره 86، صص 34-53.

داودی، محمد؛ کارآمد پیشه، حسین (1400)، فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه، دانشگاه فرهنگیان.

رهنمائی، سید احمد (1396)، فلسفه تعلیم و تربیت(غربی و اسلامی)، تهران: سمت.

سند تحوّل بنیادین آموزش و پرورش (1390)، تهران: شورای عالی انقلاب فرهنگی.

شریعتمداری، علی (1400)، اصول و فلسفه تعلیم و تربیت، چاپ هفتاد و چهارم، تهران: امیر کبیر

شمخانی، اژدر؛ نورعلیان، یاور؛ عاشوری، مظاهر (1393)، «اصول و روشهای تربیتی از دیدگاه امام خمینی(ره)»، فصلنامه بصیرت و تربیت اسلامی، دورة 9، پیاپی 29، صص113-136.

طالعی فرد، احمد؛ رهنما، اکبر؛ موسوی، رقیه(1401)، تبیین مبانی هستی شناسی اخلاق سعادت و استنتاج دلالت های آن در اصول تربیت اخلاقی از دیدگاه آیت الله جوادی آملی، سال سی ام، شماره پنجاه و ششم، پاییز 1401.

عابدی، لطفعلی (1382)، «اصول ‏تربیت دراسلام (با تکیه‏ بر قرآن‏ کریم)»، فصلنامه مصباح، دورة 12، شماره 49، صص7-40.

فتحی، زهرا(1393)، آزاد اندیشی در تعلیم و تربیت اسلامی از دیدگاه شهید مطهری، پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، سال بیست و یکم، دوره جدید، شماره 19، تابستان 1392: 53-31.

کریمی، احمد؛ اسماعیلی، مرضیه (1398)، «رابطه لذّت، فضیلت و سعادت در اندیشه سنکای رواقی و امام خمینی»، فصلنامه علمی پژوهشی فلسفه و الهیات، سال بیست و چهارم، شماره چهارم (پیاپی96)، صص 103-126.

گواهی، زهرا (1374)، مجموعه مقالات کنگره آثار و اندیشه تربیتی حضرت امام خمینی، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).

مجلسی، محمدباقر بن محمد تقی (1368)، بحارالانوار(111جلد)، چاپ سوم، لبنان: دار احیاء التراث العربی.

مدرسه عالی فقه و معارف اسلامی (1390)، مجموعه مقالات برگزیده همایش اندیشههای اخلاقی-عرفانی امام خمینی(س)، تهران: موسسه چاپ و نشر عروج

مطهّری، مرتضی (1389)، مجموعه آثار22 (حکمتها و اندرزها، فلسفه اخلاق، تعلیم و تربیت در اسلام، حکمت عملی، چاپ چهارم، تهران: صدرا.

ملامحمدی، حدیقه (1390)، سعادت از دیدگاه امام خمینی، تهران: امیرکبیر.

نصرت پناه، سیاوش؛ ندایی، هاشم؛ امیری، میترا(1396)، اصول تعلیم و تربیت از دیدگاه مقام معظم رهبری در ماموریتهای تربیتی سپاه، پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، سال بیست و پنجم، دوره جدید، شماره 36، پاییز 1396: 52-31

هوشیار، محمدباقر (1347)، اصول آموزش و پرورش، چاپ سوم، جلد اوّل، تهران: دانشگاه تهران.

یثربی، سید یحیی (1390)، عرفان عملی، چاپ دوم، قم: بوستان کتاب.