انسان، موضوع تربیت است که باید مورد شناخت قرار گیرد. بسیاری از خصوصیات انسانی مشترک و بسیاری دیگر در میان انسان های مختلف متفاوت است. از مهمترین عوامل تفاوت انسان ها، نوع مزاج است. هدف این پژوهش، کاربرد مزاج شناسی در فرآیندهای تربیتی است تا با توجه به ویژگی های هر مزاج، رفتارهای مناسب تربیتی به ویژه در زمینه تربیت اخلاقی صورت پذیرد. در راستای هدف تحقیق، سه سوال مطرح شده است که سوال اول با روش اسنادی نقش مزاج را در اخلاق بررسی کرده و به این نتیجه می رسد که هر مزاج به طور طبیعی زمینه خصوصیات اخلاقی خاصی را دارد؛ سوال دوم و سوم با روش مصاحبه پژوهی کیفی پاسخ داده شده اند. جامعه آماری در این بخش، متشکل از صاحبنظران طب سنتی ایرانی بوده است که به عنوان نمونه 27 نفر از آنان مورد مصاحبه قرار گرفته اند و اطلاعات بدست آمده مورد تحلیل قرار گرفته است. سوال دوم به نقش مزاج در تعلیم و تربیت می پردازد و به این نتیجه می رسد که هر مزاجی قابلیت های ویژه ای دارد که آگاهی از این قابلیت ها سبب می شود بین نوع انتظارات مربیان و چگونگی عملکرد آنان با مزاج متربیان تطابق وجود داشته باشد تا افراد به رشد و تعالی همه جانبه دست یابند؛ سوال سوم رابطه میان مزاج و تربیت اخلاقی را مورد بررسی قرار داده و نتیجه آن این است که هم دانستن خصوصیات اخلاقی مزاج ها در نحوه تربیت اخلاقی موثر است و هم تربیت اخلاقی می تواند سبب تغییر خصلت های هر مزاج باشد. به طور کلی یافته های پژوهش نشان می دهد که مربی باید با مزاج های مختلف و استعدادهای گوناگون آشنا باشد تا بتواند تعلیم و تربیت را در جهت درست به کار گیرد.
خیراندیش، حسین (1390). مزاج انواع، خلاصه‌ای از مزاج شناسی از دیدگاه طب سنتی اسلامی. تهران: ابتکار دانش.
داوودی، محمد (1390). سیره تربیتی پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) تربیت اخلاقی. ج سوم. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
رجایی فر، فائزه (1392). تأثیر وضعیت مزاجی بر ویژگیهای اخلاقی رفتاری فرد و رابطه آن با تعلیم و تربیت. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه الزهرا(س).
سند ملی آموزش و پرورش (1389). شورای عالی آموزش و پرورش. تهران: وزارت آموزش و پرورش.
عظیمی، علی (1393). تبیین نقش تعادل طبایع اربعه در تعالی اخلاق با نظر به روایات معصومین علیهم السلام و حکمای اسلامی. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه قم.
عقیلی خراسانی شیرازی، محمدحسین (1385). خلاصۀ الحکمه. ج اول. ترجمه اسماعیل ناظم. قم: اسماعیلیان، موسسه مطالعات تاریخ پزشکی طب اسلامی و مکمل.
میراب زاده اردکانی، مهران؛ شمس اردکانی، محمدرضا؛ کشاورز، منصور؛ ناظم، اسماعیل؛ مینایی، محمدباقر (1389). امور طبیعیه و ارکان در مکتب طب ایرانی. فصلنامه طب سنتی اسلام و ایران. س اول. ش چهارم.
میرمحمد اکبر بن محمد (1387). فصول الأعراض (شرح کتاب حدود الأعراض حکیم ارزانی). شرح سید ابوالقاسم قدرت الله قادری. تهران: دانشگاه علوم پزشکی ایران.
ناصری، محسن؛ جعفری، فرهاد؛ علیزاده، مهدی (1389). اصول حفظ سلامتی و بهداشت در طب سنتی ایران. فصلنامه طب سنتی اسلام و ایران. س اول. ش اول.
ناظم جهان، محمد اعظم (1387). اکسیر اعظم. ج اول. تهران: دانشگاه علوم پزشکی ایران مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی طب اسلامی و مکمل.
نراقی، ملّا مهدی (1370). علم اخلاق اسلامی. ج اول. ترجمه سید جلال الدین مجتبوی. تهران: حکمت.
Al-Hendawi, Maha, Reed, Evelyn (2012). Educational outcomes for children at-risk: the influence of individual differences in children s temperaments, International journal of special education, Vol 27, no 2.
Rothbart,Mary K and Jones,Laura B (1998).Temperament, Self-regulation and Education, School Psychology review, Vol 27,No 4.
Teglasi, Hedwig, cohn, andrea and meshbesher, Nicole(2004). Temperament and learning disability, Learninig disability quarterly, Vol 27.
یثربی, مرضیه, فرمهینی فراهانی, محسن, اصغری, مجید, & خیراندیش, حسین. (1394). تبیین نقش مزاج در تعلیم و تربیت با تاکید بر تربیت اخلاقی از دیدگاه حکمای اسلامی و صاحبنظران طب سنتی ایران. پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی, 23(28), 35-66.
MLA
مرضیه یثربی; محسن فرمهینی فراهانی; مجید اصغری; حسین خیراندیش. "تبیین نقش مزاج در تعلیم و تربیت با تاکید بر تربیت اخلاقی از دیدگاه حکمای اسلامی و صاحبنظران طب سنتی ایران". پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی, 23, 28, 1394, 35-66.
HARVARD
یثربی, مرضیه, فرمهینی فراهانی, محسن, اصغری, مجید, خیراندیش, حسین. (1394). 'تبیین نقش مزاج در تعلیم و تربیت با تاکید بر تربیت اخلاقی از دیدگاه حکمای اسلامی و صاحبنظران طب سنتی ایران', پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی, 23(28), pp. 35-66.
VANCOUVER
یثربی, مرضیه, فرمهینی فراهانی, محسن, اصغری, مجید, خیراندیش, حسین. تبیین نقش مزاج در تعلیم و تربیت با تاکید بر تربیت اخلاقی از دیدگاه حکمای اسلامی و صاحبنظران طب سنتی ایران. پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی, 1394; 23(28): 35-66.
)