کارکردهای تربیت عقلانی از دیدگاه آیت الله جوادی آملی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای رشته فلسفه تعلیم و تربیت، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه اصفهان

2 دانشیار گروه علوم تربیتی دانشگاه اصفهان

3 استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه اصفهان

چکیده

این پژوهش با هدف بررسی کارکردهای تربیت عقلانی از دیدگاه آیت‌الله جوادی آملی و با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی از نوع تحلیل محتوای کیفی انجام شده است. از دیدگاه استاد عقل انسان تربیت‌پذیر است و  بار ارزشی دارد؛ زیرا از دید دیانت از یک سو به حق و باطل در حکمت نظری و از سوی دیگر به حسن و قبح در حکمت عملی مرتبط است و دارای ابعاد و اقسام نظری، عملی، دینی، برهانی، تجریدی، تجربی و کلامی و فلسفی است. تربیت عقلانی از دیدگاه جوادی آملی، کمال و اوصاف و ارزاق مورد نیاز انسان است تا او را به هدایت تشریعی برساند. از دیدگاه ایشان ربوبیت، سوق دادن شیء  به سمت کمال آن است و رب کسی است که شأن او سوق دادن اشیا به سوی کمال و تربیت آنها باشد و این صفت به صورتی ثابت در او باشد. مفهوم تربیت عقلانی از دیدگاه جوادی آملی به تزکیه نفس و تهذیب روح است و این غرض همواره با پرورش و اصلاح عقل همراه است. در این راستا یافته‌های پژوهش دلالت دارد که استاد، تربیت عقلانی را پرورش قوه  تفکر انسان برای انتقال از حیات معمول به حیات الهی می‌داند. تربیت عقلانی، علم و عمل انسان را عقال می­بندد و با بستن پای هوی و هوس، شئون ادراکی و تحریکی انسان را تعدیل می­کند. در پایان پس از گردآوری اطّلاعات و با بررسی آثار جوادی آملی به روش کتابخانه‌ای و تجزیه و تحلیل آنها به روش تحلیل محتوا  به این نتایج دست یافته‌ایم که عبارت است از: رسیدن به حیات الهی، دوری از تعصب کورکورانه، وحدت درونی، هدایت عملی و سلوک به کوی حق.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Functions of Rational Training from the Viewpoints of Ayatollah Javadi Amoli

نویسندگان [English]

  • Mohammad Jafar Rezaei 1
  • Reza Ali Nowroozi 2
  • Mojtaba Sepahi 3
1 PhD candidate of philosophy of education, faculty of educational sciences and psychology, University of Isfahan
2 Corresponding author, associate professor, department of educational sciences, Isfahan University
3 Assistant professor of Islamic studies, Isfahan University
چکیده [English]

This qualitative content analysis research employs descriptive-analytic method and is an attempt to investigate the functions of rational education from the viewpoint of Ayatollah Javadi Amoli. From the point of view of the Ayatollah, which contains value dimensions, human wisdom can be trained. This is because, from the point of view of religion, it relates to truth and falsehood in theoretical wisdom. It is, on the other hand, related to goodness and evilness in practical wisdom having theoretical, applied, religious, reasoning, abstractive, experimental, and discourse and philosophical aspects. According to Ayatollah Amoli, rational education contains the perfection, features and requirements of mankind for bringing him up to the ultimate religious guidance. He believes that training entails directing the trainees towards perfection, and it is found in a person whose dignity pushes the trainees to perfection and promotes them. This trait must have intermingled in him. The notion of rational nurturing according to Javadi Amoli underlies the refinement and purification of the soul, which is consistent with the training and improving wisdom. In this regard, the findings of the research indicate that Ayatollah considers rational education as the training of the power of human thought to be promoted from a usual life to Divine life. Rational training confines human science and action and, by controlling worldly desires, modifies the position of man’s perception and stimuli. In the end, having acquired information by studying the works of Javadi Amoli through library method, the researchers analyzed them by content analysis. We achieved the following results: achievement of divine life, avoidance of blind bias, internal unity, practical guidance and spiritual journey in the direction of righteousness.

کلیدواژه‌ها [English]

  • functions of rational training
  • training
  • wisdom
  • Ayatollah Javadi
قرآن­کریم. ترجمه مهدی الهی قمشه­ای. قم: دفتر نشر مصطفی.
آمدی، عبدالواحدبن­تمیمی (1366). غررالحکم و دررالکلم. ج 1. شرح جمال­الدین خوانساری. کلمات قصار امیرالمؤمنین(ع). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
الیاس، جان (1385). فلسفه تعلیم و تربیت (قدیم و معاصر). ترجمه عبدالرضا ضرابی. قم: مرکز انتشارات مؤسسه آموزشی امام خمینی(ره).
الطبرسی، الفضل­بن­الحسن (1408ه ق). تفسیر مجمع البیان. الطبعه الثانیه. ج 1. بیروت: دارالمعرفه.
بهشتی، سعید (1379). روشهای تربیت عقلانی در سخنان امام علی(ع). مجموعه مقالات همایش تربیت در سیره و کلام امام علی(ع). تهران: نشر تربیت اسلامی.
جوادی آملی، عبدالله (1391). مفاتیح الحیاه. تحقیق و تنظیم محمدحسین فلاح­زاده . قم: مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1390). مبادی اخلاق در قرآن (تفسیر موضوعی قرآن کریم). ج 10. تنظیم و ویرایش حسین شفیعی. قم: مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1389الف). رحیق مختوم (شرح حکمت متعالیه). قم: مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1389ب). هدایت در قرآن (تفسیر موضوعی قرآن کریم). ج 16. تحقیق و تنظیم علی عباسیان. قم: مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1389ج). جامعه در قرآن (تفسیر موضوعی قرآن کریم). ج 17. تحقیق و تنظیم مصطفی خلیلی. قم: مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1389د). تسنیم. ج 10. قم: مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1389هـ). تفسیر انسان به انسان در قرآن. قم: مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1388). تسنیم. ج 16. قم: مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1386الف). منزلت عقل در هندسة معرفت دینی. تحقیق و تنظیم احمد  واعظی. قم: مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1386ب). انتظار بشر از دین. قم: مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1386ج). شکوفایی عقل در پرتو نهضت حسینی. قم: مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1383الف). حیات حقیقی انسان در قرآن. ج 15. قم: مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1383ب). دین شناسی. قم: مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1383ج). زن در آینه جلال و جمال. قم: مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1375). رحیق مختوم (شرح حکمت متعالیه). ج 1. قم: مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (بی­تا). تبیین براهین اثبات خدا. قم: مرکز نشر اسراء.
داودی، محمد (1390). نقش معلم در تربیت دینی. قم: نشر مؤسسه پژوهشی حوزه و دانشگاه.
شریعتمداری، علی (1382). تعلیم و تربیت اسلامی. تهران: انتشارات امیرکبیر.
شکوهی یکتا، محسن (1380). تعلیم و تربیت اسلامی (مبانی و روشها). تهران: شرکت چاپ و نشر ایران.
کاردان، علی محمد؛ و همکاران (1372). فلسفه تعلیم و تربیت. تهران: انتشارات سمت.
صفی­پور، عبدالرحیم­بن­عبدالکریم (1377). منتهی الارب. ج 1. تهران: کتابفروشی اسلامیه.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (بی­تا). المیزان فی تفسیر القرآن. ج 2 و 3.  ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
قریشی، سیدعلی­اکبر (1352). قاموس قرآن. ج 7. دارالکتب الاسلامیه.
مجلسی، محمدباقر (1403ق). بحارالانوار. ج 1. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ملکی، حسن (1379). تربیت عقلانی در نهج­البلاغه و دلالتهای آموزشی آن. کتاب چهارم. مرکز مطالعه تربیت اسلامی.
معلوف، لویس (1361). المنجد. چاپ دیبا.
نقیب­زاده، میرعبدالحسین (1374). نگاهی به فلسفه آموزش و پرورش. تهران: نشر طهوری.
وحدانی­فر، هادی (1393). بازشناسی مفهوم دینی عقل، مبنایی برای تعلیم و تربیت در اسلام. مجله پژوهشهای تعلیم و تربیت اسلامی کرمان. س 6. ش 9: 147 تا 169.