تبیین و نقد اهداف تربیت فرهنگی بوردیو (بر اساس دیدگاه‌های امام خمینی(ره))

نویسنده

استادیار گروه فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

هدف این پژوهش بررسی و نقد اهداف تربیت فرهنگی بوردیو بر اساس دیدگاه‌های امام خمینی(ره) است. روش این  پژوهش تحلیلی و استنتاجی است. بر اساس یافته­های پژوهش، مفاهیم عمده اندیشه بوردیو شامل عادت‌واره، خشونت نمادین، ذائقه، میدان، سرمایه و مفاهیم توحیدمحوری، حق‌محوری و فطرت با اتکا به مبانی انسانشناسی و هستی­شناسی امام در  تبیین تربیت فرهنگی لحاظ شده است. نتایج نشان داد که اهداف تربیت فرهنگی  در دیدگاه بوردیو بر رویکرد انسان‌مدارانه و موقعیتی متکی و در دیدگاه امام نشأت گرفته از حق­مداری و غایت‌گرایی است. بوردیو ذیل هدف سلطه­زدایی بر نقد روابط سلطه بین نظام آموزشی و جامعه، بر بعد اجتماعی و کاهش نابرابریهای طبقاتی تأکید می­کند در حالی که امام روابط سلطه جامعه و نظام کشورهای سلطه­گر را نقد، و بر بعد اجتماعی (جامعه توحید محور) و بعد فردی (تزکیه) و کاهش نابرابریهای طبقاتی تأکید می­کند. در هدف آگاهی‌بخشی، نگاهی سلبی به جامعه، ابزار کشف روابط پنهان، تهدید دولتمردان و پرورش افراد منتقد مدنظر بوردیو است؛ ولی امام در هدف آگاهی بخشی، نگاه ایجابی به جامعه، ابزار رشد، تقویت و تثبیت حکومت، یاری رساندن به دولتمردان، ویژگی اقتدار و پرورش افراد با بصیرت را مطرح می­کند. احترام به تنوع فرهنگی هدف مشترک دو دیدگاه است که از دیدگاه امام در پرتو تحقق اهداف الهی پذیرفتنی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Explaining and criticizing the Goals of Bourdieu's Cultural Education (Based on Imam Khomeini's Views)

نویسنده [English]

  • Maryam Brahman
Assistant professor of the philosophy of Islamic education, Allameh Tabatabaei University
چکیده [English]

This research is intended to review and criticize the goals of Bourdieu's cultural education based on Imam Khomeini's (RA) views. This research follows analytical-inferential method. Based on research findings, major concepts of Bourdieu's thought including habits, symbolic violence, taste, field, capital, concepts of monotheism, righteousness orientation, and Fitrah, based on the anthropology and ontology of Imam Khomeini, are considered in explaining cultural education. The results indicated that the objectives of cultural education in Bourdieu's views depend on the humanistic and situational approach. In the viewpoint of the Imam Khomeini, however, it is based on righteousness orientation and finality orientation. Bourdieu underlies the purpose of demolishing domination and criticizes the domination relations between the educational system and society, and focuses on social dimension and the reduction of class inequalities. Imam Khomeini, however, criticizes the domination relations of the society and the system of dominant orientation countries, and focuses on the social dimension (monotheistic society) and individual dimension (purification) and the reduction of class inequalities. With regard to enlightenment goal, Bourdieu considers a rejection approach to the society, discovering the instruments of hidden relationships, threatening statesmen, and growing criticizer individuals. However, Imam Khomeini has an affirmative approach to the society and focuses on instruments of growth, strengthening and consolidating the government, and helping governors as the characteristics of authority and of the insightful people. Respecting cultural diversity is the common purpose of the two views which is, of course, acceptable in the view of Imam just in the light of the fulfillment of divine goals.

کلیدواژه‌ها [English]

  • cultural training
  • goals
  • Bourdieu
  • Imam Khomeini (RA)

مراجع

ادگار، اندرو؛ سج ویک، پیتر (1387). مفاهیم بنیادی نظریه­های فرهنگی. ترجمه م. مهاجر، م. نبوی. تهران: آگه.
استریناتی، دومنیک (1387). مقدمه­ای بر نظریه­های فرهنگ عامه. ترجمه ثریا پاک نظر. تهران: گام نو.
استونز، راب (1379). متفکران بزرگ جامعه­شناسی. ترجمه م. میردامادی. تهران: نشر مرکز.
اسمیت، فیلیپ (1385). درآمدی برنظریه فرهنگی. تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی.
اکبری، امین (1389). نقش سرمایه اجتماعی در مشارکت ـ تأثیر سرمایه اجتماعی بر مشارکت سیاسی اجتماعی. پایان­نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علوم اجتماعی دانشگاه تهران.
ایلیچ، ایوان (1389). مدرسه­زدایی از جامعه. ترجمه د. شیخاوندی. تهران: نشرگیسا.
التیامی­نیا، رضا؛ حسینی، علی (1394). هویت، فرهنگ و سبک زندگی اسلامی در عصر جهانی شدن. دو فصلنامه مطالعات الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی. س سوم. ش 5: 141 ـ 109.
بارت، رولان (1384). امپراتوری نشانه­ها. ترجمه ناصر فکوهی. تهران: نشر مرکز.
بشیریه، حسین (1379). نظریه­ای فرهنگی در قرن بیستم. تهران: مؤسسه فرهنگی آینده پویان.
بوردیو، پیر (1381). نظریه کنش. ترجمه م. مردیها. تهران: انتشارات نقش و نگار.
بوردیو، پیر (1384). شکل­های سرمایه در سرمایه اجتماعی: اعتماد، دموکراسی و توسعه. تهران: شیرازه.
بوردیو، پیر (1970). بازتولید، عناصری برای یک نظام آموزشی. ترجمه م. منادی. پاریس: انتشارات مینویی.
بهشتی، محمد (1395). جایگاه فطرت در اندیشه تربیتی امام خمینی(ره). مجله تربیت اسلامی. دوره 11. ش 22: 7  ـ 23.
پوراحمدی میبدی، حسین؛ سعیدی، روح­الامین (1390). رابطه فرهنگ و هژمونی در عرصه جهانی: رویکردی گرامشینیستی. مجله رهیافت­های سیاسی و بین المللی. ش 28: 143 ـ 180.
توسلی، غلامعباس (1383). تحلیلی از اندیشه بوردیو درباره فضای منازعه­آمیز اجتماعی و نقش جامعه­شناسی. نامه علوم اجتماعی. ش 23: 1 ـ 24.
توسلی، غلامعباس (1384). نظریه­های جامعه­شناسی. تهران: سمت.
جاودانی­شاهدین، حمید (1382). درآمدی بر شناخت ابعاد تهاجم فرهنگی و نحوه مقابله با آن. مجله روش­شناسی علوم انسانی. ش 35: 109 ـ 85.
جاوید، علی رضا؛ فکوهی، ناصر (1388). بنیان­های اندیشه بوردیو. فلسفه و کلام. ش 43: 56 ـ 53.
جلایی­پور، حمیدرضا؛ محمدی، جمال (1388). نظریه متأخر جامعه­شناسی. تهران: نی.
جمشیدی، محمدحسین؛ اسلامی، محسن (1396). تفکر و فرهنگ بسیجی در اندیشه امام خمینی(ره). دو فصلنامه علمی ـ پژوهشی مطالعات قدرت نرم. دوره 7. ش16: 42 تا 65.
جنکینز، ریچارد (1385). پیر بوردیو. ترجمه لیلا جوافشانی و حسن چاوشیان. تهران: نشرنی.
حاضری، علی­محمد؛ پوراسماعیل، رضا (1392). مطالعه برخی عوامل مؤثر بر بروز مقاومت دانش‌آموزان در برابر هنجارهای مدرسه بررسی  دبیرستانهای شهر تهران. دوره 14. ش 4: 63 ـ 35.
خمینی، روح‌اله (1369). صحیفه نور. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ـ سازمان چاپ و انتشارات.
خمینی، روح‌اله (1379). صحیفه نور. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
خمینی، روح‌اله (1385). صحیفه نور. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
خمینی، روح‌اله (1377). صحیفه نور. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
خمینی، روح‌اله (1361). صحیفه نور. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
خمینی، روح‌اله (1371). صحیفه نور. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
خنکدار طارسی، معصومه؛ سلحشوری، احمد (1392). عوامل تربیت فرهنگی از دیدگاه امام خمینی(ره). پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی. ش 20: 115 ـ 133.
روح­الامینی، محمود (1368). مبانی انسان­شناسی. تدوین ح. انصاری. تهران: انتشارات عطار.
روحانی، حسن (1388) درآمدی بر نظریه سرمایه فرهنگی، نشریه راهبرد. دوره 18. ش 53: 35 ـ 7.
ریترز، جورج (1385). نظریه جامعه­شناسی در دوران معاصر. تهران: علمی.
شایگان، فریبا (1381). بررسی اهداف، ایده­آلها و ارزشهای انقلاب اسلامی ایران از دیدگاه امام خمینی(ره). فصلنامه علوم اجتماعی. دوره 9. ش 20: 124 ـ 95.
ریمون، آرون (1387). مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعه شناسی. تهران: علمی و فرهنگی.  
سعیدی، روح­الامین (1396). هژمونی امریکایی و تهدید روشنفکران ارگانیک برای انقلاب اسلامی. پژوهشنامه انقلاب اسلامی. س 6. ش 23: 42 ـ 21.
زمانی محجوب، حبیب (1395). بایسته­های سیاسی تمدن نوین اسلامی از دیدگاه امام خمینی(ره). دو فصلنامه پژوهشهای سیاست اسلامی. دوره 4. ش 9: 135 ـ 152.
سلحشوری، احمد؛ یدالهی­فر، محمدجواد؛ خنکدار طارسی، معصومه (1391). مبانی و مؤلفه­های تربیت سیاسی از دیدگاه امام خمینی(ره). پژوهشنامه انقلاب اسلامی. دوره 2. ش 5: 111 ـ 126.
سویینج­وود، آلن (1386). تحلیل فرهنگی و نظریه سیستمها. ارغنون. س سوم. ش 18: 287.
سیدمن، استیون (1388). کشاکش آراء در جامعه­شناسی. ترجمه ه. خلیلی. تهران: نی.
شارع­پور، محمود (1386). جامعه­شناسی آموزش و پرورش. تهران: علوم تربیتی.
شهابی، محمود (1388). سواد فرهنگی چیست؟ بازیابی از همشهری:
http://www.hamshahritraining.ir/news-2780.aspx
شویره، کریستین؛ فونتن، اولیویه (1384). واژگان بوردیو. تهران: نشرنی.
صالحی امیری، سید رضا (1386). مفاهیم و نظریه­های فرهنگی. تهران: ققنوس.
عالی، مرضیه؛ دهقانی، مرضیه؛ حجی­زواره­ای، راحله (1396). تحلیل مقایسه­ای هژمونی فرهنگی در برنامه درسی پنهان متون بین­المللی آموزش زبان انگلیسی. فصلنامه مطالعات برنامه درسی. س یازدهم. ش 43: 46 ـ 21.
فراهانی، مجتبی (1387). تعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی(ره). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
فریره، پائولو (1363). آموزش در جریان پیشرفت. تهران: انتشارات خوارزمی.
قادری کنگاوری، روح­الله (1392). نظریه مقاومت در روابط بین­الملل. رویکرد ایرانی ـ اسلامی نفی سبیل و برخورد با سلطه. فصلنامه سیاست دفاعی. س بیست و یکم. ش 82: 191 ـ 248.
کرایب، یان (1378). نظریه اجتماعی مدرن از پارسونزتاهابرماس. ترجمه ع. مخبر. تهران: نشر آگه.
محمدی اصل، عباس (1388). نظریه­های جامعه­شناسی. تهران: جامعه­شناسان.‌
مرزوقی، رحمت اله (1383). نظریه­ها، روشها و برنامه درسی تربیت سیاسی. شیراز: مشکوه.
مستقیمی، امین (1391). مفاهیم کلیدی بوردیو. کتاب ماه علوم اجتماعی. تهران: مجله علوم اجتماعی. ش 60: 48 ـ 55.
معینی­پور، مسعود (1388). مبانی و اهداف توسعه سیاسی از دیدگاه امام خمینی. مطالعات انقلاب اسلامی زمستان. دوره 6. ش 19: 63 ـ 90.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 23 اسفند 1396
  • تاریخ بازنگری: 16 اردیبهشت 1399
  • تاریخ پذیرش: 28 شهریور 1397
  • تاریخ انتشار: 01 خرداد 1397

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار