واکاوی عوامل مؤثر بر تحقق‌پذیری تربیت دینی دانش‌آموزان

نویسندگان

1 دکتری روانشناسی تربیتی دانشگاه الزهرا و مدرس دانشگاه

2 دانشیار گروه روانشاسی تربیتی دانشگاه الزهرا

3 استاد گروه روانشناسی تربیتی دانشگاه خوارزمی

چکیده

پژوهش با هدف واکاوی عوامل مؤثر بر تحقق‌پذیری تربیت دینی دانش‌آموزان در کلان‌شهر کرج انجام شده که از نظر عمق مطالعه، کاربردی ـ توسعه‌ای و از لحاظ ماهیت بر رویکرد توصیفی و تحلیلی مبتنی است. روش پژوهش ترکیبی از نوع اکتشافی متوالی (کیفی ـ کمّی)، و گردآوری اطلاعات و داده‌ها از طریق مصاحبه نیمه ساختارمند و پرسشنامه محقق ساخته صورت گرفته است. جامعه آماری پژوهش، سه گروه معلمان، مدیران و مربیان پرورشی، و دانش‌آموزان دوره‌ دوم متوسطه بودند. روش نمونه‌گیری در مرحله کیفی هدفمند و در مرحله‌ کمّی، تصادفی خوشه‌ای بوده است. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات در مرحله کیفی، از تحلیل محتوای توصیفی و در مرحله‌ کمّی از آزمون تحلیل عامل اکتشافی و آلفای کرونباخ استفاده شده است. با تکیه بر روش تحلیل عاملی، هشت عامل از 33 شاخص مورد مطالعه در بخش کیفی، مشخص شد که همگی دارای مقادیر ویژه بیش از یک است و در مجموع 59/62 درصد از واریانس را تبیین می‌کند. هم­چنین نتایج نشانگر این است که مؤلفه‌های ویژگیهای کتاب درسی با ضریب همبستگی 87/0، ویژگیهای معلم 82/0، امور تربیتی در مدارس 75/0، به کارگیری مناسب رسانه‌ها و فضای مجازی 82/0، عوامل برانگیزاننده 65/0، کارکرد مدیر 74/0 و آموزشهای بنیادی با ضریب همبستگی 77/0، مؤثرترین و تأثیرگذارترین عوامل در تحقق‌پذیری تربیت دینی دانش‌آموزان در کلانشهر کرج از دیدگاه معلمان، مدیران، مربیان پرورشی و دانش‌آموزان است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Investigation of the Factors Influencing the Realization of Students’ Religious Training

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Abedi 1
  • Morteza Monadi 2
  • Molook Khademi Ashkzari 2
  • Alireza Kiyamanesh 3
1 PhD at educational psychology, Farhangian University
2 Associate professor, department of psychology, Alzahra University
3 Full professor of educational psychology, Kharazmi University
چکیده [English]

This research is aimed at investigating factors affecting the realization of students’ religious education in the metropolitan city of Karaj. This applied developmental research follows a descriptive-analytical approach in terms of the depth of study nature. The research employs a continuous combined descriptive (quantitative qualitative) method. Data collection is performed through semi-structured interviews and a researcher-made questionnaire. The statistical population of the study includes three groups of teachers, managers and training instructors, and second grade high school students. Sampling was conducted through purposive method at the qualitative stage, and at the quantitative phase, a random cluster method was employed. Data analysis at the qualitative stage was done through descriptive content analysis, and in the quantitative stage, the exploratory factor analysis and Cronbach's alpha were employed. Based on factor analysis, eight factors, out of 33 indicators, were identified in the qualitative section all of which turned out to have specific values of more than one and explained a total variance of 62.59%. The results also indicated that the component of the textbook features with a correlation coefficient of 0.87, teachers' characteristics of 0.82, educational affairs in schools of 0.75, appropriate use of media and cyberspace of 82, causative factors of 0.65, and the basic teachings of 0.75, are the most effective and influential factors in the realization of students’ religious education in the metropolitan city of Karaj from the viewpoint of teachers, headmasters, training instructors and students.

کلیدواژه‌ها [English]

  • religious training
  • combined method
  • students
  • factor analysis
آذربایجانی، مسعود (1387). مقیاس سنجش دینداری با تکیه بر اسلام. تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
آقازاده، احمد (1385). مسائل آموزش و پرورش ایران. تهران: سمت.
ابول­اولا، خدیجه (1394). شاخصه‌های هویت اسلامی و نقش خانواده در پدیداری آن از منظر آیات و روایات. فصلنامه پژوهشهای اجتماعی اسلامی. س 21. ش 3: 60 ـ 27.
اشرفی، عباس؛ آخوندی، فاطمه (1390). آسیب‌شناسی آموزش دینی در دانشگاه از دیدگاه اساتید. رهیافت انقلاب اسلامی. ش 17: 20 ـ 16.
ایمان، محمدتقی؛ سروش، مریم (1381). بررسی و ارزیابی عوامل مؤثر بر هویت دینی جوانان شیراز. مطالعات و پژوهش‌های دانشکده ادبیات و علوم انسانی اصفهان. ش 30 و 31: 68 ـ 39.
بازرگان، عباس (1391). مقدمه‌ای بر روش‌های تحقیق کیفی و آمیخته: رویکردهای متداول در علوم رفتاری. نشر دیدار.
برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران (1391). سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، شورای عالی آموزش و پرورش. تهران: دفتر نشر پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش.
پارسا، محمد (1384). روانشناسی تربیتی. انتشارات سخن.
تقوی، نعمت اله (1382). دانش خانواده و جمعیت. نشر آیدین.
خسروی، زهره؛ کیامنش، علیرضا؛ بنی‌جمالی، شکوه‌السادات؛ نیک‌منش، زهرا (1386). بررسی کیفی نقش عملکرد خانواده در بروز رفتارهای مخاطره‌آمیز نوجوانان. فصلنامه مطالعات روان‌شناختی. ش 12: 65 ـ 45.
داوودی، محمد (1384). نقش معلم در تربیت دینی. قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
رحمان‌پور، محمد؛ میرشاه جعفری، سید ابراهیم (1395). آسیب‌های تربیت دینی و ارائه راهکارهای مناسب از دیدگاه صاحبنظران با رویکرد برنامه درسی. فصلنامه پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی. س 24. ش 32: 52 ـ 31.
رشید، خسرو (1394). رفتارهای پرخطر در بین دانش­آموزان و نوجوانان دختر و پسر در شهر تهران. فصلنامه رفاه اجتماعی. س 15. ش 57: 56 ـ 31.
ریاحی، محمد اسماعیل؛ علیزاده، توحید؛ اشتیاقی، معصومه؛ کاظمیان، مهرداد (1392). تلویزیون و هویت دینی. مطالعه موردی: دانشجویان دانشگاه مازندران. فصلنامه جامعه­شناسی کاربردی. س 25. ش 2: 48 ـ 33.
رئیس دانا، فرخ لقا (1386). تحقیق و بررسی محتوای برنامه درسی ریاضی دوره‌ راهنمایی. فصلنامه تعلیم و تربیت. ش 21: 106 ـ 86.
رهنما، اکبر؛ طباطبایی، فرزانه؛ علیین، حمید (1385). آسیب‌شناسی تربیت دینی دانش­آموزان از دیدگاه مدیران مدارس راهنمایی شهر تهران. مجله دانشور رفتار. دوره 13. ش 21: 52 ـ 43.
زهراکار، کیانوش؛ خانزاده، مصطفی؛ خدادادی سنگده، جواد؛ موزیری، عباس (1392). شیوع­شناسی رفتارهای پر خطر مصرف مواد مخدر، سیگار، الکل و هم وقوعی آنها در جوانان. فصلنامه پژوهش در سلامت روانشناختی. ش 2: 1115 ـ 1010.
شورای عالی انقلاب فرهنگی، شورای عالی آموزش و پرورش (1390). مبانی تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی و عمومی جمهوری اسلامی ایران. تهران: دفتر نشر پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش.
شریف‌زاده، حکیمه السادات؛ میرمحمد تبار، سید احمد؛ سهرابی، مریم (1393). بررسی نقش استفاده از فناوری‌های نوین، ماهواره و اینترنت بر هویت دینی دانش‌آموزان. فصلنامه پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی. س 22. ش 23: 125 ـ 103.
کاشانی، مجید (1383). ناهمسویی هنجارهای خانه و مدرسه و رابطه آن با همسویی دانش آموزان، فصلنامه خانواده و پژوهش. سال 1. شماره 1: 28 ـ 20.
کشاورز، سوسن (1387). شاخصها و آسیب‌های تربیت دینی. تربیت اسلامی. س 3. ش 6: 122 ـ 93.
کدیور، پروین (1390). روانشناسی تربیتی. تهران: سمت.
کرسول، جان؛ کلارک، ویکی­پلانو (2007). روشهای پژوهش ترکیبی. ترجمه علیرضا کیامنش و جاوید سرایی. تهران: انتشارات آییژ.
گال، مردیت.بورگ؛ والتر، گال­جویس (بی‌تا). روشهای تحقیق کمی و کیفی در علوم تربیتی و روان‌شناسی. ترجمه احمدرضا نصر و همکاران (1382). تهران: انتشارات سمت و دانشگاه شهید بهشتی.
معنوی‌پور، داوود (1389). فلسفه تعلیم و تربیت. تهران: نشر دوران.
نجفی، محمود (1394). اینترنت و چالش‌های تربیتی فرزندان. فصلنامه ره آورد نو. ش 27: 16 ـ 12.