فراشناختی به تربیت اخلاقی کودک ازمنظر اهداف و اصول براساس اندیشه تربیتی ابن‌سینا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی دانشگاه علامه طباطبائی تهران

2 استاد دانشگاه علامه طباطبائی تهران

3 دانشگاه علامه طباطبائی تهران

چکیده

هدف کلی تحقیق حاضر، فراشناختی به تربیت اخلاقی کودک براساس اندیشه تربیتی ابن‌سینا، ازحیث تبیین مفهوم و نیز مؤلفه‌های آن یعنی؛ اهداف و اصول می‌باشد. ازنظر ابن‌سینا، تربیت اخلاقی، آموزش اصول و ارزش‌های اخلاقی و تلاش جهت پرورش گرایش به فضایل اخلاقی و دوری از رذایل اخلاقی است. ازطرفی، تربیت اخلاقی فرد، تضمین‌کننده کمال و سعادت وی در دنیا و آخرت خواهد بود. به‌بیانی‌دیگر، تربیت اخلاقی، یعنی آراسته‌شدن فرد به فضایل اخلاقی و عادات نیکوست که به‌سبب آن فرق بین خیر و شر و رشد و گمراهی برای انسان میسر می‌شود. اهداف تربیت اخلاقی، براساس اندیشه تربیتی ابن‌سینا،  شامل دو بخش هدف غایی و اهداف واسطه‌ای می‌باشند. هدف غایی ازنظر ابن‌سینا، رسیدن به قرب حق اول، معرفی شد. اهداف واسطه‌ای که درحقیقت وسایلی درجهت نیل به هدف غایی می‌باشند، مشتمل بر: کسب ریاضت، خودشناسی اخلاقی، تکمیل نفس ناطقه، نیل به عزت‌نفس و آشنایی با اهل‌بیت (ع) می‌باشند. اصول تربیت اخلاقی نیز ازنظر ابن‌سینا شامل: تأدیب، ترغیب و ترهیب، الگوبرداری، پرهیز از افراط‌وتفریط و شناسایی روحیات کودکان است. آنچه که از بیانات بوعلی برمی‌آید، این است که در تربیت اخلاقی کودک باید جانب اعتدال را نگه داشت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Metacognition of the Objectives and Principles of Moral Training of Children Based on the Views of Avicenna

نویسندگان [English]

  • Nahid Heidari 1
  • Saeid Beheshti 2
  • Ali Delavar 3
  • Mohsen Imani 3
1 Corresponding author: PhD candidate of Islamic education, Allameh Tabatabaei University
2 Full professor at Allameh Tabatabaei University
3 Allameh Tabatabaei University
چکیده [English]

Abstract
The general purpose of this study is to have a metacognition of developing moral training of children on the basis of Avicenna’s educational thought in terms of explaining the concept and identifying its components as well as its objectives and principles. According to Avicenna, moral training is composed of teaching ethical principles and values ​​and trying to cultivate a tendency toward moral virtues and avoidance from moral vices. On the one hand, moral training of people guarantees their perfection and wellbeing in this world and in the hereafter. On the other hand, moral training means one's possession of moral virtues and good habits according to which he will have the ability to distinguish good deeds from evil deeds, and growth from astray. The objectives of moral training, according to Avicenna, consist of two phases of ultimate and intermediate goals. The ultimate goal proposed by Avicenna includes reaching to the intimacy of the First Righteousness. The intermediary goals, which are indeed the means of attaining the ultimate goal, include austerity, moral self-knowledge, fulfillment of rational soul, self-esteem, and acquaintance with the holy Prophet’s Ahlulbait. Avicenna’s principles of moral education include: discipline, persuasion and warning, modelling, avoidance of extremes and consideration of children’s morals. It can be understood from Avicenna’s saying that moderation must be kept in mind in the moral training of the children.

کلیدواژه‌ها [English]

  • moral training
  • children
  • Avicenna
آریا، امیر (1391)، معرفی آراء روان‌شناسی و تربیتی ابوعلی سینا با مختصر افکارش، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران: دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی.
ابن‌سینا، ابوعلی (1400ق)، رسائل‌الشیخ بوعلی سینا، رساله فی‌السعاده، قم: انتشارات بیدار.
ابن‌سینا، ابوعلی (1367)، اشارت و تنبیهات، جلد دوم؛ منطق، ترجمه حسن ملکشاهی، تهران: سروش.
ابن‌سینا، ابوعلی (بی‌تا)، عیون‌الحکمه، مندرج در رسائل ابن‌سینا، قم: انتشارات بیدار.
ابن‌سینا، ابوعلی (1319)، ابن‌سینا و تدبیر منزل، ترجمه و نگارش محمد نجمی زنجانی، کتابخانه مجلس شورای اسلامی.
ابن‌سینا، ابوعلی (1347)، تدابیر المنازل و السیاسات الاهلیه، ترجمه جعفر نقدی، بغداد: مجله المرشد.
ابن‌سینا، ابوعلی (1377)، الهیات نجات، ترجمه یحیی یثربی، چاپ اول، نشر فکر روز.
ابن‌سینا، ابوعلی (1366)، فنون سماع طبیعی، ترجمه محمدعلی فروغی، تهران، نشر نو.
ابن‌سینا، ابوعلی (1335)، الاشارات و التنبیهات مع شرح نصیرالدین الطوسی، قم: نشر بلاغت.
ابن‌سینا، ابوعلی (1366)، قانون در طب، ترجمه عبدالرحمن شرفکندی، تهران، سروش.
اترک، حسین (1393)، فضیلت‌گرایی اخلاقی ابن‌سینا، پژوهشنامه اخلاق، سال هفتم، ش 23: 25 ـ 44.
احمدی، احمد (1384)، اصول و روش‌های تربیت در اسلام، اصفهان، دانشگاه اصفهان.
احمدی، احمد (1390)، اصول و روش‌های تربیت در اسلام، تهران: جهاد دانشگاهی (دفتر مرکزی) بخش فرهنگی.
اعرافی، علی‌رضا (1394)، آراء دانشمندان مسلمان به‌ویژه ابن‌سینا در تعلیم‌وتربیت اسلامی، جلد اول، چاپ اول،  تهران: انتشارات سمت.
اعرافی، علی‌رضا؛ فتحعلی‌خانی، محمد، فصیحی‌زاده، علی‌رضا و فقیهی، علینقی (1388)، آراء دانشمندان مسلمان در تعلیم‌و‌تربیت و مبانی آن، جلد 1، تهران: انتشارات سمت.
النقیب، عبدالرحمان (1382)، اندیشه­های تربیتی ابن‌سینا، ترجمه، علی فروغی، نشریه اسوه، ش 13.
ایمان، محمدتقی و کلاته ساداتی، احمد (1396)، روش‌شناسی تحقیقات کیفی، انتشارات حوزه و دانشگاه.
آریا، امیر (1391)، معرفی آراء روان‌شناسی و تربیتی ابوعلی سینا با مختصر افکارش، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران: دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی.
حمیدی، حمید (1393)، روش در معرفت‌شناسی ابن‌سینا، مجله ایران‌شناسی: ش 1.
خلیلی، سمیه؛ افشار، لیلا و عباس، محمود (1390)، بررسی تعلیم‌وتربیت اخلاقی از دیدگاه ابن‌سینا (یک مقاله مروری)، فصلنامه تاریخ پزشکی، سال سوم، ش 8.
داودی، محمد (1392)، بررسی و نقد اهداف تعلیم‌وتربیت در حکمت سینایی، مجله پژوهش در مسائل تعلیم‌وتربیت اسلامی.
زیباکلام، فاطمه و احمدی، سمیرا (1384)، بررسی دیدگاه ابن­سینا درباب تعلیم‌وتربیت، مجله روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران، ش 2.
ساروخانی، باقر (1378)، روش‌های تحقبق در علوم اجتماعی، اصول و مبانی، جلد اول، پژوهشگاه علوم انسانی.
شجاری، مرتضی (1390)، سعادت و رابطۀ آن با معرفت و عبادت از دیدگاه ابن‌سینا، نشریه پژوهش‌های فلسفی دانشگاه تبریز، شماره مسلسل 8.
عبدالامیر ، شمس‌الدین (1985م)، المذهبالتربویعندابن‌سینا، بیروت: الشرکة العالمیة للکتاب.
طالبی، محمدحسین (1390)، نظریه قانون طبیعی در حکمت، مجله معرفت فلسفی، ش 2: 181 ـ 203
مظلومی، رجبعلی‌ (1389)، گامی به‌سوی تربیت، چ 4، تهران: نشر آفاق.
ممتحن، مهدی (1391)، واکاوی نگاره­های ­تربیتی تشویق و تنبیه، پژوهشنامه ادبیات تعلیمی.
نصرتی، کمال؛ نوروزی، رضاعلی؛ میرشاه‌جعفری، ابراهیم و بختیار نصرآبادی، حسنعلی (1393)، اهداف تربیت از نگاه ابن‌سینا، دوفصلنامه علمی ـ پژوهشی حکمت سینوی، (مشکوه‌النور)، سال هجدهم.