بررسی تطبیقی انگاره مربیان مسلمان و مربیان غربی درباره عادت و تربیت و نسبت میان آنها: از مفهوم تا کاربرد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

2 دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

هدف این مقاله، بازشکافت پیوند عادت با تربیت از دیدگاه گروهی از مربیان مسلمان و مربیان غربی است تا روشن شود: الف. آنان درباه مفهوم تربیت چه نگرشی دارند؛ ب. عادت را چگونه تعریف می­کنند؛ ج. چه نسبتی را میان عادت و تربیت حاکم می‌دانند؟ در این پژوهش که به روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده است، پس از شناسایی و گزینش شماری از مربیان مسلمان و مربیان غربی برای واکاوی نگرش آنان به مفهوم تربیت، عادت و نسبت عادت با تربیت، اطلاعات کتابخانه­ای لازم گردآوری شد، سپس یافته­های گردآمده توصیف و تحلیل شد و معلوم شد که مربیان مسلمان ایجاد عادات نیکو را در متربی روا و اصولاً عادت‌آفرینی را از روش­های تربیتی می‌دانند. دانشمندان غربی در این ­باره رویکردی همسان ندارند و به سه دسته تقسیم می­شوند: الف. شماری از آنها عادت را برای تربیت سودمند می­دانند؛ ب. گروهی عادت را برای تربیت زیانبار می­شمارند؛ ج. برخی هم کاربرد عادت را در تربیت به‌شرط شئ و به‌شکل مشروط پذیرفته­اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the Assumptions of Muslim and Western Instructors on the Relationship between Habit Formation and Training: from Concept to Application

نویسندگان [English]

  • Behrooz Rafiei 1
  • Mohammad Kaviani 2
1 Researcher at Research Center of Howzeh and Daneshgah
2 Associate professor of Research Center of Howzeh and Daneshgah
چکیده [English]

The purpose of this study is to explore the link between habit formation and training from the viewpoint of a group of Muslim and Western educators to clarify, a. what their approaches towards training are, b. how they define habit formation, and c. what relationship they believe there is between habit formation and training. Identifying and selecting a number of Muslim and western instructors for analyzing their attitudes toward the concept of training, habit formation and the relationship between them, this descriptive-analytic study followed library method for collecting data. The collected data were analyzed indicating that Muslim instructors believed that habit formation is effective in educational methodology, and that they perceived creation of good habits can improve training. Yet, western scholars are different in this regard. They fall into three categories, a. a number of them consider habit formation to be useful for training, b. another group considers habit formation to be harmful, and the third group adopted the use of habit formation in some special conditions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • habits
  • training
  • Muslim instructors
  • western instructors
ابن­سینا، حسین‌بن‌علی(1326)، تسع رسایل، القاهرة: دارالعرب.
ابن­سینا، حسین‌بن‌علی(1383)، پنج رساله، همدان: دانشگاه بوعلی سینا.
ابن­سینا، حسین‌بن‌علی(1404)، الشفاء، طبیعیات و الهیات، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
ابن­سینا، حسین‌بن‌علی(1988)، علم الاخلاق (ضمیمه المذهب التربوی عند ابن‌سینا، عبدالامیر شمس‌الدین، الشرکة العالمیة للکتاب: بیروت.
ارسطو (1368)، اخلاق نیکوماخوس، ترجمه ابوالقاسم پورحسینی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ارسطو (1384)، سیاست، ترجمه حمید عنایت، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
افلاطون (بی‌تا)، قوانین (جلد چهارم دوره کامل آثار افلاطون)، ترجمه محمدحسن لطفی، تهران: خوارزمی.
ایمانی، محسن و بابایی، محمداسماعیل (1387)، ارزش­شناسی فارابی و دلالت­های آن در تربیت اخلاقی، تربیت اسلامی، ش 7.
التوحیدی، ابوحیان (1422)، الهوامل و الشوامل، دارالکتب العلمیه: بیروت.
جیمز، ویلیام (1382)، گفتگوهایی با معلمان در زمینه روان­شناسی و با دانش­آموزان درباره برخی از ایدئال­های زندگی، ترجمه شمس­الدین هاشمی‌مقدم، اراک: انتشارات دانشگاه اراک.
خزایی، زهرا و رامادان، نسرین (1392)، رشد اخلاقی، اصول و روش­های آن ازنظر افلاطون، فصلنامه علمی ـ پژوهشی پژوهش­های فلسفی کلامی، دانشگاه قم، سال چهاردهم، ش 3 و 4.
خلیلی، سلیمه؛ افشاری، لیلا و عباسی، محمود (1390)، بررسی تعلیم‌وتربیت اخلاقی از دیدگاه ابن‌سینا، فصلنامه تاریخ پزشکی، ش 8.
داهیگ، چارلز (1393)، قدرت عادت: چرایی کارهایی که انجام می­دهیم، در زندگی و کسب‌وکار، ترجمه مصطفی طرسکی، ترجمه معصومه ثابت­قدم، ویراستار ادبی طاهره خیرآبادی، تهران: نشر نوین.
رفیعی، بهروز (1390)، آراء دانشمندان مسلمان در تعلیم‌و‌تربیت و مبانی آن (جلد سوم: امام محمد غزالی)، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تهران: سمت.
رفیعی، بهروز (1392)، مربیان بزرگ مسلمان، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تهران: سمت.
رفیعی، بهروز (1396)، مربیان ما «تاریخ اندیشه­های تربیتی مربیان مسلمان»، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
روسو، ژان ژاک (1384)، امیل یا آموزش و پرورش،‌ ترجمه ع. سبحانی، تهران: مؤسسه مطبوعاتی فرخی.
سیاسی، علی­اکبر (1355)، علم النفس یا روان­شناسی ازلحاظ تربیت، تهران: دهخدا.
صفی، فخرالدین علی (1393)، لطایف الطوایف، تصحیح و تعلیقات حسین نصیری جامی، تهران: انتشارات مولی.
العامری النیشابوری، ابوالحسن محمدبن‌یوسف (1336)، السعادة و الاسعاد فی السیرة الانسانیة، به اهتمام مجتبی مینوی، تهران: دانشگاه تهران.
عثمان، عبدالکریم (1373)، روان­شناسی از دیدگاه غزالی و دانشمندان مسلمان، مترجم محمدباقر حجتی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
عطاران، محمد (1368)، آراء مربیان بزرگ مسلمان درباره تربیت کودک، تهران: وزارت آموزش‌و‌پرورش، سازمان پژوهش و برنامه­ریزی آموزشی.
غزالی، ابوحامد محمد (1380)، کیمیای سعادت، به کوشش حسین خدیوجم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
غزالی، ابوحامد محمد (1414)، الرسالة اللدنیة، بیروت: دارالکتب العلمیة.
غزالی، ابوحامد محمد (1994)، روضة الطالبین و عمدة السالکین، بیروت: دارالکتب العلمیة.
غزالی، ابوحامد محمد (بی‌تا)، احیای علوم‌الدین، بیروت، دارالمعرفة.
فارابی، ابونصر محمد (1981)، تحصیل السعادة، حققه و قدم  له و علق علیه جعفر آل یاسین، بیروت: دار الاندلس.
فراهانی، حسن (1380)، بررسی آراء تربیتی امام محمد غزالی و خواجه نصیرالدین طوسی، معرفت، ش 44.
کاردان، علی­محمد (1381)، سیر آراء تربیتی در غرب، تهران: سمت.
کاردان، علی­محمد و همکاران (1372)، فلسفه تعلیم‌وتربیت،  قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تهران: سمت.
کانت، امانوئل (1372)، تعلیم‌وتربیت (اندیشه­هایی درباره آموزش و پرورش»، ترجمه غلامحسین شکوهی، تهران: دانشگاه تهران.
کریمی، عبدالعظیم (1380)، آسیب‌شناسی تربیت مبتنی‌بر عادت، پیوند، ، شماره 259.
گوتک، جرالد ال (1378)، مکاتب فلسفی و آراء تربیتی، ترجمه محمدجعفر پاک­سرشت، تهران: سمت.
ماوردی، ابوالحسن علی‌بن‌محمد‌بن‌حبیب (1372)، الدنیا و الدین، ترجمه عبدالعلی صاحبی، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
مسکویه، احمد بن‌محمدبن‌یعقوب (1371)، تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق، تحقیق و تصحیح حسن تمیم، قم: بیدار.
مطهری، مرتضی (1391)، سیری در نهج البلاغه، قم ـ تهران: صدرا.
میّلاد، مفتاح و مفتاح العماری (2016)، السیاسة و الاخلاق عند الماوردی، القاهرة: مکتبة الثقافة الدینیة.
نقیب­زاده، میر عبدالحسین (1391)، نگاهی به فلسفه آموزش‌وپرورش، تهران: طهوری.
هاشمی‌مقدم، شمس­الدین (1374)، «اندیشه­های فلسفی، روان­شناختی و تربیتی ویلیام جیمز»، پژوهش­های تربیتی، ش 3 و4.
وسای، ژانه (1325)، آراء فلاسفه درباره عادت، ترجمه برزو بن خداد سپهری، بی­جا: بی­نا.
یالجن، مقداد (1395)، درآمدی بر تربیت اخلاقی در اسلام، ترجمه، تلخیص و اضافات بهروز رفیعی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.