صلاحیت های حرفه ای مربیان تربیت دینی: ارائه چارچوبی همسو با حکمت 147 نهج البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 نویسنده مسئول: دانش آموخته کارشناسی ارشد مؤسسه آموزش عالی اخلاق و تربیت

2 دکتری مطالعات برنامه درسی دانشگاه علامه طباطبائی(ره)

چکیده

عوامل زیادی در فرایند تربیت دینی مداخله می­کنند، یکی از این عوامل مداخله­گر، مربی است. اهمیت مربی در این فرایند به قدری ­است که می­توان تربیت را رابطه هدف‌مند دوسویه مربی ـ متربی نامید. ازاین‌جهت، پاسخ به این مسئله که مربی چه صلاحیت­های حرفه­ای باید داشته باشد تا بتواند نقش و کارکرد خود را به‌درستی ایفا کند؟ می­تواند ما را در کسب نتیجه مطلوب از فرایند تربیت و تحقق اهداف تربیتی­ یاری ­رساند. بدین‌جهت، در این پژوهش با نگاه تحلیلی ـ استنباطی و با مدنظر قراردادن حکمت 147 نهج­البلاغه که دلالت­هایی در این رابطه دارد، به پاسخ مسئله پژوهش پرداخته و صلاحیت­های حرفه‌ای مربی تربیت دینی را در دو طیف علمی و عملی شناسایی کرده­ایم. طیف علمی صلاحیت­هایی چون "اخذ، انتقال و مراقبت" بوده و طیف عملی صلاحیت­هایی مانند سلبی (استیکال، استکبار، عدم‌ژرف‌‌اندیشی، لذت­گرایی، ثروت‌اندوزی) و ثبوتی (خداگرایی، معرفت یقینی، صبر و استقامت و شهامت) را دربرمی­گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Professional Competencies of Religious Training Instructors: a Framework Consistent with Hikmat 147 of Nahj al-Balagha

نویسندگان [English]

  • Roohollah Shahriar 1
  • Hassan Najafi 2
1 Corresponding author: master of at Higher Education Institute of Ethics and Training
2 PhD of Curriculum studies, Allameh Tabatabaei University
چکیده [English]

There are many factors interfering the process of religious training, one of which is the instructor. The prominence of the role of the instructor is so great that we can define training as a two-way purposive relationship between the trainers and the trainees. Therefore, the identification of the type of competencies the trainers have to master to work properly, can help us achieve the desired outcomes of the education processes and gain our educational goals. Hence, this research, following an analytical-inferential approach and considering Hikmat 147 of Nahj al-Balaghah, which contains serious implications in this regard, has addressed the problem and has identified the professional qualifications of the instructors of religious traing in both scientific and practical fields. The scientific competencies include components such as "reception, transmission, and caring", and the practical competencies included preventive components (covertness, arrogance, apathy, pleasure seeking, and wealth collecting) and positive components (divinity-orientation, definite knowledge, patience and courage).

کلیدواژه‌ها [English]

  • religious training
  • instructors
  • professional competencies
  • local knowledge
  • Hikmat 147
قرآن کریم.
نهج‌البلاغة (1414ق)، گردآوری محمدبن‌حسین شریف‌الرضى، تصحیح صبحی صالح، قم: هجرت.
ابن‌بابویه قمی، محمد‌بن‌علی بن‌حسین (1362)، الخصال، علی‌اکبر غفاری، قم: جامعه مدرسین.
ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم‏ (1414ق)، لسان­العرب‏، بیروت: دار الصادر.
اعرافی، علی‌رضا (1393)، نقش نخبگان دینی در تربیت دینی، دوفصلنامه اسلام و پژوهش­های تربیتی. 6 (1): 44 ـ 25.
انیس، ابراهیم؛ منتصر، عبدالحلیم؛ صوالحی، عطیه و احمد، محمدخلف (1387)، المعجم الوسیط، تهران: اسلامی.
باقری، خسرو (1389)، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، جلد اول و دوم، تهران: مدرسه.
بناری، علی‌همت (1380)، نگاهی به عوامل آسیب­شناسی تربیت دینی نوجوانان و جوانان (باتأکیدبر عوامل آسیب‌زا در نظام آموزش‌وپرورش، دوفصلنامه تربیت اسلامی، 3 (2): 186 ـ 171.
بناری، علی‌همت (1383)، نگرشی بر تعامل فقه و تربیت، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
بهروز، زهرا و توسلی، طیبه (1394)، تقدم تزکیه بر تعلیم و انعکاس آن در ویژگی­های مربی و معلم از دیدگاه اسلام، فصلنامه پژوهشنامه تربیت تبلیغی. 3 (5): 176 ـ 149.
تمیمى آمدى، عبد الواحد‌بن‌محمد (1410ق)، غررالحکم و دررالکلم‏، تصحیح مهدی رجائى، قم‏: دارالکتاب الإسلامی.
جعفری تبریزی، محمدتقی (1390)، ارکان تعلیم‌وتربیت، تهران: مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
الجوهری، اسماعیل‌بن‌حماد (1404ق)، الصحاح تاج اللغة وصحاح العربیة، بیروت: دارالعلم.
حرعاملی، محمدبن‌حسن (1409ق)، وسائل‌الشیعه، قم: مؤسسه آل‌البیت(ع) لاحیاءالتراث.
حسنی بافرانی، طلعت و حیاتی، طیبه (1396)، اصول حاکم بر فرایند تربیت ازمنظر تفسیر من وحی القرآن و التحریر و التنویر،  فصلنامه مطالعات تفسیری، 8 (31): 150 ـ 133.
حمیدزاده، محمدصادق (1387)، آسیب‌شناسی تربیت دینی باتأکیدبر مفهوم دینداری. فصلنامه انسان‌پژوهی دینی، 5 (16): 166 ـ 145.
داوودی، محمد (1386)، تربیت دینی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
داوودی، محمد (1388)، تأملی در معنای تربیت دینی و نسبت آن با مفاهیم نزدیک، مجموعه مقالات همایش تربیت دینی در جامعه اسلای معاصر، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
داوودی، محمد (1395)، نقش معلم در تربیت دینی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
دهخدا، علی‌اکبر (1377)، لغتنامه، تهران: دانشگاه تهران.
راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین‌بن‌‎محمد (1416ق)، معجم مفردات الفاظ قرآن، تهران: المکتبه المرتضویه.
رحمان‌پور، محمد و میرشاه‌جعفری، ابراهیم (1395)، آسیب‌های تربیت دینی و ارائه راهکارهای مناسب از دیدگاه صاحب­نظران با رویکرد برنامه‌ریزی درسی، فصلنامه پژوهش در مسائل تعلیم‌وتربیت اسلامی، 24 (32): 52 ـ 31.
رهنما، اکبر؛ طباطبائی، فرزانه و علیین، حمید (1385)، آسیب­شناسی تربیت دینی دانش­آموزان از دیدگاه مدیران مدارس راهنمایی شهر تهران، دوفصلنامه پژوهش­های آموزش و یادگیری، 1 (21): 54 ـ 43.
زارعان، محمدجواد (1379)، تربیت دینی، تربیت لیبرال، ماهنامه معرفت، 3 (9): 15 ـ 8.
زبیدی، محمدبن‌محمد (1414ق)، تاج العروس، بیروت: دارالفکر.
سبحانی، جعفر (1387)، مربی نمونه، قم: بوستان کتاب.
سلیمانی، محمد (1390)، نقش الگوها در تربیت انسان، مشهد: ضریح آفتاب.
سند معرفی گرایش تربیت دینی (1386)، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
شبیری، سوده (1392)، بررسی عناصر نقش مربی در ایجاد طلب و شوق در انتخاب‌گری انسان برمبنای آیات قرآن و روایات و در وادی عمل، برای کودکان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشکده روان­شناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبائی.
شهریاری، روح‌الله (1393)، جنگ روانی در عصر علوی، ماهنامه مبلغان، 15 (177): 46 ـ 35.
صادق‌زاده قمصری، علی‌رضا (1380)، راهنمای برنامه درسی تعلیمات دینی دوره دبیرستان و پیش‌دانشگاهی در بوته نقد، مجموعه مقالات تربیت اسلامی، کتاب ششم، تهران: مرکز مطالعات اسلامی.
صفایی حائری، علی (1387)، خط انتقال معارف، قم: لیله‌القدر.
طباطبایی، محمدحسین (1404ق)، نهایه الحکمه، قم:  مؤسسه نشر اسلامی جامعه مدرسین.
طباطبایی، محمدحسین (1389)، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه محمدباقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
عسکری، سیدمرتضی (1389)، نقش ائمه در احیای دین، قم: علامه عسکری.
عمید، حسن (1393)، فرهنگ فارسی عمید، تهران: بین الملل.
فراهیدی، خلیل‌بن‌احمد (1408ق)، العین، جلد اول، بیروت: مؤسسه الاعلمی.
فقیهی، سیداحمد (1393)، روش‌های تربیت اخلاقی در المیزان، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
کشاورز، سوسن (1387)، شاخص­ها و آسیب­های تربیت دینی، دوفصلنامه تربیت اسلامی، 3 (6): 122 ـ 93.
کهوکهر، غلامعلی (1384)، ویژگی‌های مربی در اسلام، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه.
مازندرانى، محمد صالح‌بن‌احمد (1382ق)، شرح الکافی: الأصول و الروضة، محقق ابوالحسن‏ شعرانى، تهران‏: المکتبة الإسلامیة.
ماهروزاده، طیبه (1392)، جهانی‌شدن و هویت‌یابی دینی نوجوانان، دوفصلنامه تربیت اسلامی، 8 (16): 162ـ 139.
مجلسی، محمدباقر (1403ق)، بحارالانوار، بیروت: الوفا.
محدث نوری، حسین (1408ق)، مستدرک الوسائل، قم: آل‌البیت.
محمدی ری‌شهری، محمد (1377)، میزان‌الحکمه، قم: دارالحدیث.
مصباح یزدی، محمدتقی (1384 الف)، آموزش عقاید (دوره سه‌جلدی در یک مجلد)، تهران: بین‌الملل.
مصباح یزدی، محمدتقی (1384ب)، به‌سوی خودسازی، نگارش کریم سبحانی، تهران: بین‌الملل.
مصباح یزدی، محمدتقی (1386)، خودشناسی برای خودسازی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
مصباح یزدی، محمدتقی (1391)، اخلاق در قرآن، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
مصباح یزدی، محمدتقی (1388)، نقش تقلید در زندگی انسان، نگارش کریم سبحانی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
مصباح یزدی، محمدتقی (1389)، عبرت­های خرداد، نگارش علی‌رضا تاجیک و سیدحسین شفیعی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
مصباح یزدی، محمدتقی؛ فتحعلی، محمود؛ مصباح، مجتبی و یوسفیان، حسن (1391)، فلسفه تعلیم‌و‌تربیت اسلامی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
مصطفوى‌، حسن (1416ق)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم‌، تهران: وزارت ارشاد.
مطهری، مرتضی (1385)، حماسه حسینی، تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (1390)، ده گفتار، تهران: صدرا.
معین، محمد (1387)، فرهنگ فارسی، تهران: دبیر.
مکارم شیرازی، ناصر (1392)، پیام امام امیرالمؤمنین (ع): شرح تازه و جامعی بر نهج­البلاغه، قم: امام علی‌بن‌ابی طالب(ع).
موسوی­نسب، محمدصادق (1390)، طراحی و تبیین الگوی عمومی تربیت دینی بزرگسالان در قرآن باتأکیدبر وظایف مربی، دوفصلنامه اسلام و پژوهش­های تربیتی، 3 (2): 36 ـ 5.
نجفی، حسن (1398)، نظام آموزشی و برنامه درسی ایتالیا، در کتاب مطالعات تطبیقی در برنامه درسی، تهران: آییژ.
نجفی، حسن؛ مقدم­زاده، علی و وفائی، رضا (1392)، برنامه درسی تربیت دینی، چالش­های کنونی و طرح راهکارهایی برای آینده، مجموعه مقالات دومین همایش ملی مدارس فردا، چالوس: دانشگاه آزاد اسلامی واحد چالوس.