مبانی انسان‌شناختی از دیدگاه ملاصدرا و اصول تربیتی منتج از آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 نویسنده مسؤل: دانشجوی دکتری فلسفه تعلیم‌وتربیت دانشگاه پیام‌نور تهران

2 استاد گروه مبانی فلسفی ـ اجتماعی دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران

3 استاد گروه علوم تربیتی دانشگاه پیام‌نور

4 استادیار گروه علوم تربیتی دانشگاه پیام‌نور

چکیده

هدف پژوهش حاضر، بررسی مبانی انسان‌شناختی از دیدگاه ملاصدرا و اصول تربیتی منتج از آن با استفاده از روش استنتاجی بازسازی‌شده فرانکنا می‌باشد. براساس این روش، با ترکیب گزاره‌های توصیفی مربوط به مبانی انسان‌شناختی و گزاره‌های تجویزی ناظر به هدف تعلیم‌وتربیت، می‌توان به گزاره‌های تجویزی مربوط به اصول تربیت دست یافت. مبانی عمده انسان‌شناختی از دیدگاه ملاصدرا به این نحو صورت‌بندی شده‌اند: حرکت تکاملی نفس، تفوق عقل نظری بر عقل عملی، اراده مسبوق به عقل عملی، ظهور ملکات و ظهور نوعیت‌های فردی. نتایج پژوهش حاکی از آن است که  در دیدگاه ملاصدرا می‌توان از این اصول تربیتی سخن گفت: تقویت تدریجی حرکت تکاملی نفس، قراردادن عقل عملی در خدمت عقل نظری، پرورش اراده با تقویت عقل عملی، تداوم بر عمل و توجه به تفاوت‌های فردی. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Foundations of Anthropology from Mulla Sadra's Point of View and Its Educational Principles

نویسندگان [English]

  • Najmeh Ahmadabadi Arani 1
  • Khosrow Bagheri 2
  • Mohammad Reza Sarmadi 3
  • Zohreh Esmaeili 4
1 Corresponding author: PhD candidate in the philosophy of education, Payam Noor University of Tehran
2 Professor in the philosophical-social foundations at the University of Tehran
3 Professor at Payam Noor University of Tehran
4 Assistant professor in educational sciences, Payam Noor University of Tehran
چکیده [English]

Employing Frankena's reconstructed inferential method, this study aimed at investigating the foundations of anthropology from Mulla Sadra's point of view and the educational principles that result from it. Through this method, the prescriptive propositions related to the principles of education can be achieved by combining the descriptive propositions of the basics of anthropology and the prescriptive propositions related to the objectives of education. The main foundations of anthropological cognition according to Mulla Sadra are formulated as follows: the evolutionary movement of the soul, the predominance of theoretical rationality over practical rationality, the will preceded by practical rationality, the emergence of individual characteristics and typology. The results indicate that we can think of these educational principles in Mulla Sadra's point of view: gradual promotion of the evolutionary movement of the soul, putting practical rationality in the service of theoretical rationality, developing the will by strengthening practical rationality, persistent action and paying attention to individual differences.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mulla Sadra
  • foundations of anthropology
  • principles of education
  • inferential method
  • theoretical rationality
  • practical rationality
نهج‌البلاغه
افشون، غلامرضا و افشارکرمانی، عزیزالله (1397)، تأثیر عقل نظری بر عقل عملی در صدور رفتارهای اخلاقی ازمنظر ملاصدرا، مجله پژوهش‌های معرفت‌شناختی، ش 15: 24 ـ 7.
اکبریان، رضا (1390)، نسبت میان نظر و عمل در فلسفه ملاصدرا، مجله جاویدان خرد، ش 1:  28 ـ 5.
اکبریان، رضا (1389)، نسبت میان نظر و عمل از  دیدگاه ملاصدرا، خردنامه صدرا، ش 62: 37 ـ 14.
باقری، خسرو (1388)، نگاهی دوباره به تعلیم‌وتربیت اسلامی، ج 2 ، تهران: انتشارات مدرسه.
اکبریان، رضا (1389)، درآمدی بر فلسفه تعلیم‌وتربیت جمهوری اسلامی ایران ، ج 2، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
اکبریان، رضا (1378)، بررسی مفروضات فلسفی روان‌شناسی شناختی براساس فلسفه صدرایی، مجله روان‌شناسی، سال 3، ش3.
باقری، خسرو؛ سجادیه، نرگس و توسلی، طیبه (1389)، رویکردها و روش‌های پژوهش در فلسفه تعلیم ‌و تربیت، تهران: نشر پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
حسنی، سیدحمیدرضا و موسوی، هادی (1397)، انسان‌کنش‌شناسی صدرایی به‌مثابه ظرفیت‌شناسی مبانی انسان‌شناختی صدرالمتألهین برای علوم انسانی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
خزاعی، زهرا (1390)، هویت انسانی در اندیشه صدرالمتألهین، خردنامه صدرا، ش 64: 46 ـ 33.
رضازاده میرآب، رضا (1377)، درآمدی بر انسان‌شناسی ملاصدرا، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران.
سجادیه، نرگس (1385)، گزارشی از آراء فلسفی صدرالمتألهین و دلالت‌های تربیتی آن، فصلنامه تربیت اسلامی، دوره 1، ش 2: 63 ـ 35.
شکر، عبدالعلی (1385)، نقش و جایگاه عقل عملی در آثار صدرالمتألهین، خردنامه صدرا، ش 44: 40 ـ 32.
صدرالدین شیرازی، محمد (1361)، تفسیر القرآن الکریم، تصحیح محمد خواجوی، قم: انتشارات بیدار.
صدرالدین شیرازی، محمد (1362)، المبدأ و المعاد، ترجمه احمد‌بن‌محمد حسینی اردکانی، چاپ اول، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
صدرالدین شیرازی، محمد (1381)، الحکمه ­المتعالیه فی الاسفار العقلیة ­الاربعه، 9 جلد، تهران: بنیاد حکمت اسلامی.
صدرالدین شیرازی، محمد (1386)، الشواهد الربوبیه فی مناهج السلوکیه، با حواشی ملامهدی سبزواری، تحقیق سیدجلال‌الدین آشتیانی، قم : بوستان کتاب.
صدرالدین شیرازی، محمد (1410)، الحکمه ­المتعالیه فی الاسفار العقلیه ­الاربعه، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
صمدی، معصومه (1388)، نظریه حرکت جوهری و دلالت‌های آن در تعلیم‌وتربیت اسلامی، مجله مصباح، شماره: 96 ـ 67.
علم‌الهدی، جمیله (1384)، مبانی تربیت اسلامی و برنامه‌ریزی درسی براساس فلسفه صدرا، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
مؤمنی، ناصر (1396)، تربیت انسان در پرتو انسان‌شناسی صدرایی، دوفصلنامه حکمت صدرایی، سال 5، ش2: 167 ـ 153.
میرداماد، محمّدباقر (1367)، القبسات، به اهتمام مهدی محقق، تهران: دانشگاه تهران.
دوره 28، شماره 46
فصلنامه بهار
اردیبهشت 1399
صفحه 145-167
  • تاریخ دریافت: 18 خرداد 1398
  • تاریخ بازنگری: 03 آذر 1398
  • تاریخ پذیرش: 11 آذر 1398
  • تاریخ انتشار: 01 اردیبهشت 1399