بررسی جایگاه تربیت اخلاقی در کتاب‌های درسی دوره ابتدایی؛ مطالعه‌ای از نوع تحلیل محتوا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر، بررسی جایگاه تربیت اخلاقی در کتاب­های درسی دوره ابتدایی بود. روش مورداستفاده، تحلیل محتوای کمی از نوع آنتروپی شانون بوده و واحد تحلیل نیز متن، پرسش­ها، تمرین­ها و تصاویر می­باشد که درمجموع 1247 صفحه مورد بررسی قرار گرفت. جامعه آماری، کتاب­های دوره ابتدایی بود که براساس نمونه­گیری هدف‌مند (باتوجه‌به اهداف دروس)، کتاب­های هدیه­های آسمانی و قرآن به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. مؤلفه­ها و شاخص­های تربیت اخلاقی از اسناد بالادستی و منابع پیشین استخراج و در کتاب­ها مورد بررسی قرار گرفت. روایی محتوایی با استفاده از CVR به‌دست آمد که برابر با 90/0 و تأیید شد، پایایی نیز براساس ضریب توافقی 87/0 به‌دست آمد. یافته­ها نشان داد که بیشترین میزان توجه و ضریب اهمیت مربوط به مؤلفه­ رابطه با خدا و کم‌ترین میزان اهمیت مربوط به مؤلفه­ رابطه با خود بوده است. درنهایت اینکه تربیت اخلاقی آن طور که باید مورد توجه قرار نگرفته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the Position of Moral Training in the Elementary School Textbooks A Content Analysis Research

نویسنده [English]

  • Meimanat Abedini Beltork
PhD in Curriculum Studies, assistant professor at the Faculty of humanities and Social Sciences, University of Mazandaran, Babolsar, Iran.
چکیده [English]

This research aims at investigating the position of moral training in the elementary school textbooks. The quantitative content analysis of Shannon entropy is applied to this research. The unit of analysis contains texts, questions, exercises and pictures covering 1247 pages. The statistical population included elementary school textbooks selected as a sample purposively (according to the objectives of the courses) including “Hedyehaye Asemani” and “the Holy Quran”. The components and indicators of moral training were derived from upstream documents and preceding sources, and were reviewed in the textbooks. The content validity was confirmed through CVR (0.90), and the reliability was obtained based on the agreed coefficient as much as 0.87. The results indicated the highest level of attention and importance was devoted to the component of relationship with God, and the lowest level of importance was belonged to the component of relationship with oneself. All in all, it was found out that moral training has not been considered as much as it deserves.

کلیدواژه‌ها [English]

  • moral training
  • relationship with oneself
  • relationship with God
  • relationship with the creatures of God
  • relationship with creation
اخوی، اصغر (1390)، روش‌های تربیت اخلاقی از دیدگاه اسلام، راه تربیت، 6 (16): 49 ـ 82.
افکاری، فرشته (1393)، نقد و بررسی رویکردهای تربیت اخلاقی در دوره ابتدایی در کتاب­های درسی بخوانیم، بنویسیم، قرآن، هدیه­های آسمان، تعلیمات اجتماعی و طراحی الگوی برنامه­درسی (رساله دکتری)، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
بحرانی، محمود (1382)، تحلیلمحتوایکتبدورهابتداییازلحاظمفاهیمدینواخلاقی، شورای تحقیقات سازمان آموزش‌وپرورش استان لرستان.
جامخانه، کیوان (1390)، تربیت اخلاقی در دوره ابتدایی: تحلیل محتوای کتاب­های فارسی بخوانیم (پایان‌نامه کارشناسی ارشد)، کردستان: دانشگاه کردستان.
حسنی، محمد و وجدانی، فاطمه (1396)، تحلیل محتوای کیفی کتاب­های مطالعات اجتماعی دوره ابتدایی ازمنظر تربیت اخلاقی، تربیت اسلامی، 12(25): 29 ـ 54.
 حسنی، محمد (1395)، بررسی رویکرد تربیت اخلاقی در نظام تربیت رسمی و عمومی دوره ابتدایی، تربیت اسلامی، 11(22): 25 ـ 51.
درامامی، نرگس (1390)، تحلیلمحتوایکتابهایبخوانیم،تعلیماتاجتماعی (مدنی)،هدیه‌هایآسمانیو قرآنپایه‌هایسومتاپنجمابتداییسال1388به‌منظوربررسیبرخیمقوله‌هایتربیتاخلاقی (پایان‌نامه کارشناسی ارشد)، تهران:  دانشگاه علامه طباطبایی.
رضاداد نام، فاطمه (1390)، مبانیوراهکارهایتربیتاخلاقیدرقرآنکریم (پایان‌نامه کارشناسی ارشد)، مشهد: دانشگاه فردوسی.
رفیعی، بهروز (1395)، اصول تربیت اخلاقی ازمنظر اسلام: رویکردی تطبیقی، اخلاق وحیانی، 5 (1): 114 ـ 97.
روزنانی، هاشم (1381)، اسلامی‌کردن برنامه آموزشی و تحصیلی، ترجمۀ سوسن کشاورز،روش‌شناسی علوم انسانی، 9 (32): 87 ـ 110.
شکاری، عباس؛ رحیمی، حمید و غربا، مبینا (1393)، آسیب‌شناسی تربیت اخلاقی ازمنظر برنامه درسی پنهان (مورد پژوهش: دانشگاه کاشان). مطالعات برنامه درسی آموزش عالی، 5 (9): 143ـ124.
شهریاری، محمد و شرفی، محمدرضا (1393)، الگوی تربیت اخلاقی اسلامی با محوریت کرامت نفس، پژوهش در مسائل تعلیم‌وتربیت اسلامی، 22 (23): 56 ـ 27.
صمدی، معصومه؛ دوایی، مهدی و اقبالیان، طاهره (1391)، مبانی، اصول و روش‌های تربیت اخلاقی در سیره پیامبر(ص) و اهل بیت(ع)، پژوهش در مسائل تعلیم‌وتربیت اسلامی، 20 (16): 64 ـ 27.
عابدینی بلترک، میمنت و نیلی، محمدرضا (1393)، تحلیل جایگاه سازنده­گرایی به‌عنوان رویکرد نوین یادگیری در کتاب‌های درسی دوره ابتدایی، پژوهش در برنامه­ریزی درسی، 11 (13):17 ـ 6.
عابدینی بلترک، میمنت (1389)، تجزیه‌وتحلیل محتوای کتاب­های درسی برمبنای مؤلفه­های آموزش سلامت (پایان‌نامه کارشناسی ارشد)، بابلسر: دانشگاه مازندران.
کریمی، روح‌الله (1394)، بررسی مبانی نظری تربیت اخلاقی در حلقه کندوکاو اخلاقی، پژوهشنامه مبانی تعلیم‌وتربیت، 5 (2): 87 ـ 62.
کهنوجی، مرضیه (1393)، تجلی ابعاد تربیت اخلاقی در رفتار اعضای هیئت‌علمی دانشگاه، مجله ایرانی اخلاق و تاریخ پزشکی، 8 (6): 89 ـ83.
موحدی پارسا، فاطمه؛ جاویدی کلاته جعفرآبادی، طاهره؛ همت‌بناری، علی و شعبانی ورکی، بختیار (1397)، امکان تربیت اخلاقی کودکان تا هفت سال براساس آموزه­های اسلام (آیات و روایات)، تربیت اسلامی، 13 (26). 7 ـ 24.
موسوی‌نیا، فاطمه و صفار حیدری، حجت (1391)، بررسی نقش و جایگاه معلم به‌عنوان برجسته‌ترین الگوی اخلاقی در آموزش ازمنظر اسلام، اخلاق و تاریخ پزشکی، 5 (9): 105 ـ 104.
نجفی، حسن؛ جعفری هرندی، رضا و رهنما، اکبر (1393)، تحلیل محتوای بعد اخلاقی اهداف مصوب در کتاب‌های درسی دورة متوسطه ایران، معرفت اخلاقی، 5 (1): 106 ـ 88
وزارت آموزش‌و‌پرورش (1390)، سندتحولبنیادینآموزش‌وپرورش، تهران: دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی.
وزارت آموزش‌وپرورش(1391)، سندبرنامهدرسیملیجمهوریاسلامیایران،  تهران: دبیرخانه شورای عالی آموزش و پرورش.
دوره 28، شماره 48
فصلنامه پاییز
آبان 1399
صفحه 171-187
  • تاریخ دریافت: 10 مهر 1397
  • تاریخ بازنگری: 08 اسفند 1397
  • تاریخ پذیرش: 20 خرداد 1398
  • تاریخ انتشار: 01 آبان 1399