بررسی تطبیقی مبانی فلسفی تربیت اخلاقی از دیدگاه علامه طباطبایی و لویناس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه فلسفه تعلیم و تربیت، دانشگاه شاهد،تهران،ایران

چکیده

علامه طباطبایی و لویناس درزمره فیلسوفانی هستند که به اخلاق اهمیت وافری داده­اند. در این پژوهش با بهره‌گیری از روش توصیفی ـ تحلیلی و نیز تطبیقی سعی شده ­است با بررسی مبانی فلسفی تربیت اخلاقی این دو فیلسوف، همگرایی و تقابل دیدگاه­های آنها استخراج شود. بررسی مبانی هستی­شناختی، انسان­شناختی و ارزش‌شناختی تربیت اخلاقی علامه و لویناس نشان می­دهد که مفاهیم اساسی در فلسفه لویناس اخلاق معطوف به دیگری، مسئولیت و اراده می­باشند، اما در فلسفه علامه طباطبایی دیگری اعتدالی و فطرت از جایگاه ویژه­ای برخوردار است. هر دو به دیگری، مسئولیت، اراده و آزادی تأکید می­ورزند. همچنین دیدگاه لویناس و علامه نسبت به خدا باآنکه هر دو خدا را قبول دارند وآن را نامتناهی می­دانند، اما خدای لویناس با غیریت و دیگری برابر درنظرگرفته­ شده ­است، درحالی­که خدای علامه، متعالی و منزه از هرگونه تغییر بوده و فراتر از دیگری است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the Philosophical Bases of Moral Training from the Viewpoints of Allameh Tabatabaei and Levinas

نویسندگان [English]

  • Majid Khari Arani
  • Akbar Rahnama
  • Mahdi Sobhaninezhad
PhD candidate at the Department of the Philosophy of Education, Shahed University.
چکیده [English]

Allameh Tabatabai and Emanuel Levinas are among the philosophers who have given great importance to ethics. Using descriptive-analytical and comparative methods, the researchers have made attempts to identify the convergence and divergence of their views by reviewing the philosophical bases of the ethical education. Assessment of the ontological, anthropological and axiology of moral education by Allameh and Levinas signifies that the basic concepts in Levinas's philosophy contains ethics focusing on the others, responsibility, and will. The philosophy of Allameh Tabatabai, however, concentrates on others, moderation and innateness as having special position. Both emphasize on others, responsibility, will, and freedom. Furthermore, Levinas and Allama both believe in God and consider Him as infinite. However, God, in Levinas’s view is considered equal to the otherness, while Allama believes in transcendent, free of any change, and above others.

کلیدواژه‌ها [English]

  • moral education
  • philosophical bases
  • Allameh Tabatabaei
  • Levinas
قرآن کریم.
ادیب، یوسف (1389)، تأثیر آموزش انضباط‌محور بر حیطه‌های یادگیری دانش‌آموزان، فصلنامه مطالعات برنامه درسی ایران، 5 (19): 88 ـ 65.
اسمعیلی، سعید (1392)، فلسفه اخلاق لویناس در نگاه دریدا، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده الیهات و معارف اسلامی دانشگاه پیام‌نور.
اصغری، محمد (1388)، رابطه اخلاق و الهیات در فلسفه ایمانوئل لویناس، فصلنامهتأملات فلسفی، 1 (4): 42 ـ 27.
اصغری، محمد (1391)، تقدم اخلاق بر فلسفه در اندیشۀ ایمانوئل لویناس، فصلنامهپژوهش­هایفلسفی. 6 (10): 41 ـ 23.
امید، مسعود (1380)، نظری بر زندگی و برخی از آراء علامه طباطبایی، تهران: سروش.
باقری، خسرو (1377)، نقد تطبیقی اخلاق قدما و روان‌شناسی معاصر، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
باقری، خسرو (1391)، تأملی بر روابط فرهنگ بازار و دانشگاه، دوفصلنامه علوم تربیتی دانشگاه شهید چمران اهواز، 19 (2): 22 ـ 7.
بزرگی، آزاده (1396)، بررسی و بازسازی ماهیت مسئولیت باتوجه‌به نگاه معطوف به خود کانت و نگاه معطوف به دیگری لویناس و دلالت­های آن در تربیت اخلاقی، رساله دکتری دانشکده روان­شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران.
پورحسن، قاسم (1392)، اعتباریات اجتماعى و نتایج معرفتى آن؛ بازخوانى دیدگاه علامه طباطبایی، فصلنامهحکمتوفلسفه، 9 (36): 70  ـ 47.
جاوید صباغیان، مقداد (1395)، پوشیدگی هنر؛ مروری بر فلسفه و اخلاقیات امانوئل لویناس و آراء او درباب هنر، فصلنامه ادبیات نمایشی و هنرهای تجسمی، 1 (2): 72 ـ 63.
جهانبگلو، رامین (1377)، اندیشه عدم خشونت، ترجمه محمدرضا پارسایار، تهران: نشر نی.
حبیبی، سلیمان و اکبری، رضا (1393)، تبیین فلسفی مسئولیت اخلاقی از دیدگاه محمدحسین طباطبایی، فصلنامهپژوهش‌های فلسفی کلامی، 16 (2): 30 ـ 7.
حسنی، محمد (1395)، بررسی رویکرد تربیت اخلاقی در نظام تربیت رسمی و عمومی دوره ابتدایی، دوفصلنامهتربیت اسلامی، 11 (22): 51 ـ 25.
حسین­زاده، اکرم (1386)، آسیب‌شناسی تربیت اخلاقی، فصلنامهکتاب نقد،10 (2): 128 ـ 113.
حقیقت، شهربانو و مزیدی، محمد (1387)، بررسی و ارزیابی زمینه فلسفی و روش‌های آموزشی چهار رویکرد تربیت اخلاقی معاصر، فصلنامه اندیشه دینی، 8 (26): 134 ـ 105.
داوودی، محمد (1385)، رویکرد و پرسش های بنیادین در تربیت اخلاقی، فصلنامه انجمن معارف اسلامی ایران، 2 (6): 157 ـ 153.
صالحی، اکبر و  یاراحمدی، مصطفی (1387)، تبیین تعلیم‌وتربیت اسلامی از دیدگاه علامه طباطبایی باتأکیدبر هدف‌ها و روش‌های تربیتی، دو فصلنامه تربیت اسلامی، 3 (7): 50-23.
ضیمران، محمد (1387)، بررسی اجمالی درونمایه آموزه‌ها و آثار لویناس، ماهنامه کتاب ماه فلسفه. 2 (3): 69 ـ 63.
طباطبایی، محمدحسین (1350)، قرآن در اسلام، تصحیح محمدباقر بهبودی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
طباطبایی، محمدحسین (1355)، شیعه، مذاکرات و مکاتبات پرفسور هانری کربن با علامه سیدمحمدحسین طباطبایی، به کوشش علی‌احمد میانجی و هادی خسروشاهی، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
طباطبایی، محمدحسین (1372)، اصول و فلسفه روش رئالیسم، جلد 2، تهران: صدرا.
طباطبایی، محمدحسین (1386)، تفسیر المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه محمدباقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طباطبایی، محمدحسین (1387الف)، بررسی­هایاسلامی، قم: بوستان.
طباطبایی، محمدحسین (1387ب)، انسان از آغاز تا انجام، ترجمه و تعلیق صادق لاریجانی، قم: بوستان کتاب.
طباطبایی، محمدحسین (بی‌تا)، بررسی‌های اسلامی، به کوشش سیدهادی خسرو شاهی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
طباطبایی، محمدحسین (بی‌تا)، روابط اجتماعی در اسلام، تهران: آزادی.
ظاهر، رقیه (1390)، آسیب‌شناسی تربیت اخلاقی در نظام آموزشی (مطالعه موردی: دیدگاه معلمان شهرستان بابل)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه مازندران.
علیا، مسعود (1395)،کشف دیگری همراه با لویناس، تهران: نشر نی.
کشانی، مهدیه (1389)، هستی­شناسی از دیدگاه علامه طباطبایی و آثار و نتایج تربیتی آن، فصلنامه حکمت و فلسفه، 6 (2): 138 ـ 119.
لچت، جان (1378)، پنجاه متفکر بزرگ معاصر از ساختارگرایی تا پسامدرنیته، ترجمه محسن حکیمی، تهران: خجسته.
محمودنژاد مقدم، آزاده (1397)، اهمیت دیگری در فلسفه اخلاقی و تربیتی امانوئل لویناس، تهران: سخنوران.
موسوی مقدم، رحمت­الله و علی‌زمانى، امیرعباس (1390)، ساحت­های وجودی انسان از دیدگاه علامه طباطبایی، فصلنامه اندیشهنویندینی، 7 (27): 76 ـ 53.
نمو، فیلیپ (1387)، اخلاق و نامتناهی، ترجمه مراد فرهادپور و صالح نجفی، تهران: فرهنگ صبا.
وجدانی، فاطمه (1391)، تحلیل مبانی فلسفی تربیت اخلاقی ازمنظر علامه طباطبایی(ره) و ارائه الگویی نظری جهت کاهش شکاف میان معرفت و عمل اخلاقی، رساله دکتری دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس.
وجدانی، فاطمه؛ ایمانی، محسن؛ اکبریان، رضا و  صادق‌زاده قمصری، علی‌رضا (1392)، ماهیت تربیت اخلاقی ازنظر فردی یا جمعی‌بودن از دیدگاه علامه طباطبایی، فصلنامه پژوهش در مسائل تعلیم‌وتربیت اسلامی، 21 (18): 23 ـ 11.
Bernasconi, Robert and Keltner, Stacy (2002). Emmanuel Levinas: the phenomenology of sociality and the Etics of Alterity . A handbook of phenomenological approaches to moral philosophy. John Drummond and Lester Embree. Springer science Business Media, B. V.
Chalier, Catherine (2002) .what ought I to Do? Morality in khant and Levinas. Translated by J.M.Todd. Lthaca. NY: Cornell University press.
Levinas, Emmanuel (1947). De l'existence ý l'existant[From Existence to the Existent] Paris: Fontain.
Levinas, Emmanuel (1979). Totality and Infinity. Trans. A.Lingis. Pittsburgh:Duquesne