مبانی تربیت اخلاقی در نظریه انسان شناسی شهید مطهری(ره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه فلسفه تعلیم و تربیت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

2 گروه فلسفه تعلیم و تربیت، دانشگاه شاهد، تهران، ایران

3 گروه فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر، استخراج مبانی تربیت اخلاقی از نظریه انسان­شناسی شهید مطهری(ره) است. روش پژوهش تحلیلی ـ استنباطی بوده و به‌منظور گردآوری داده‌های لازم جهت نیل به اهداف پژوهش، منابع موجود و مرتبط با استفاده از برگه‌های فیش‌برداری از منابع، جمع‌آوری و با شیوه‌ تحلیل محتوای کیفی مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفته است. نتایج پژوهش بیانگر آن است که تربیت اخلاقی مبتنی‌بر ایمان و تفکرات دینی بوده و به مفهوم زمینه­سازی پرورش روح انسان، خصلت­ها، سجایا و ملکات و همچنین تقویت اراده می­باشد که درپی توسعه درونی متربی است و مواردی مانند "شرافت و کرامت ذاتی انسان به علت انتساب روح آدمی به خدا، نهفته‌شدن ارزش‌های انسانی به‌صورت استعداد فطری، فطری‌بودن گرایش انسان به اخلاق، دینی‌بودن گرایش اخلاقی انسان، تعارض­مندی بین گرایش­های مادی و معنوی انسان، درونی‌بودن ریشه تنازعات انسانی، فطری‌بودن خودآگاهی، زمینه‌سازبودن خودآگاهی برای خودشناسی، خودسازی اخلاقی ازطریق اراده، لازم‌بودن آزادی معنوی برای نیل به کمالات اخلاقی در ابعاد فردی و اجتماعی، اثرپذیری، اکتسابی‌بودن کمال و وابسته‌بودن رشد کمال به رشد متعادل ارزش­های انسانی" ازجمله مبانی تربیت اخلاقی در نظریه انسان­شناسی شهید مطهری(ره) هستند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Fundamentals of Moral Training in the Anthropological Theory of Martyr Motahhari

نویسندگان [English]

  • M’asoomeh Madavvar 1
  • Mohsen Farmahini Farahan 2
  • Said Beheshti 3
1 PhD candidate of philosophy of education, Islamic Azad University, Science and Research Unit, Tehran, Iran
2 Corresponding author: Associate professor of philosophy of education, Shahed University, Tehran, Iran.
3 Full professor of philosophy of Islamic education, Allameh Tabatabaei University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

This research is intended to identify the fundamentals of moral training in the anthropological theory of Martyr Motahari. This is an analytical-inferential research. For the collection of the data necessary to achieve the objectives of the research, the existing related resources were reviewed and the notes were taken. Then, the data were analyzed through qualitative content analysis. The results indicated that moral training is based on faith and religious thought, being regarded as an arena for nourishment of the human soul, characteristics, virtue and traits, as well as reinforcement of the wills of the inner promotion of the trainees. The inherent dignity of man, according to principles of moral training in Martyr Motahhari’s anthropology, is due to attribution of human soul to God, the potential nature of human values ​​as innate talent, the innateness of human inclination towards morality, the religious root for human moral preferences, the controversy between material and spiritual inclinations of man, the inward nature of human conflicts, the innateness of self-awareness, priority of self-awareness over self-knowledge, moral self-construction through will, the necessity of spiritual freedom for reaching to moral perfection in individual and social dimensions, trainability of man, acquisitional characteristics of  perfection, and dependence of the development of perfection on balanced growth of human values.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Martyr Motahhari (RA)
  • anthropological theory
  • fundamentals of moral education
قرآن کریم.
ایمان، محمدتقی (1390)، مبانی پارادایمی روش­های تحقیق کمی و کیفی در علوم انسانی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
بارو، رابین (1391)، درآمدی بر فلسفه اخلاق و آموزش‌وپرورش اخلاق، ترجمه فاطمه زیباکلام، تهران: حفیظ.
بهشتی، محمد (1397)، مبانی تربیت از دیدگاه قرآن، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
حسینی، حسین (1388)، انسان‌شناسى دینى ـ تربیتى ازمنظر شهید مطهری(ره)، ماهنامه معرفت، 11(9): 36 ـ 13.
خالق­خواه، علی (1393)، تربیت اخلاقی از دیدگاه مطهری برمبنای رابطه اخلاق و دین، مجموعه مقالات همایش فلسفه تربیت دینی و تربیت اخلاقی، کرمان: دانشگاه شهید باهنر.
خسروپناه، عبدالحسین (1394)، فلسفه علوم انسانی (بنیادهای نظری)، قم: معارف.
خوش‌خوئی، منصور (1382)، نقد تطبیقی نظریه فطرت (مرتضی مطهری) و نظریه نسبیت‌گرای پراگماتیسم جدید (ریچارد رورتی) در ماهیت انسان و پیامدهای هر یک در اصول تعلیم‌وتربیت، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس.
دلاور، علی (1389)، روش­شناسی ­کیفی، فصلنامه راهبرد، 19(54): 329 ـ 327.
شهریاری، محمد و شرفی، محمدرضا (1393)، الگوی تربیت اخلاقی اسلامی با محوریت کرامت نفس، فصلنامه پژوهش در مسائل تعلیم‌وتربیت اسلامی، 6 (3): 56 ـ 27.
کرمی، خدابخش (1387)، انسان موجودی شناخته‌شده: نگاهی به دیدگاه شهید مطهری(ره)، تهران: زیتون سبز.
مطهری، مرتضی (1397)، انسان کامل، تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (1395)، مجموعه آثار، جلدهای 23 ـ 22 ـ 6 ـ 2، تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (1387)، فلسفه اخلاق، تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (1382)، تعلیم‌وتربیت در اسلام، تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (1378الف)، گفتارهای معنوی، تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (1378ب)، یادداشت­های استاد شهید مطهری، تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (1371)، انسان کامل، تهران: صدرا.
موسوی فراز، محمدرضا (1397)، بررسی تطبیقی مبنای خداشناختی اخلاق دینی ازمنظر استاد مطهری و بندیکت قدیس، فصلنامه پژوهشنامه اخلاق، 11 (1): 156 ـ 143.
نجفی، محمد؛ رمضانی، فاطمه و یاوری، احسان (1395)، جایگاه کرامت انسانی در تربیت اخلاقی و اجتماعی باتکیه‌بر آراء شهید مطهری(ره)، ماهنامه معرفت، 18 (7): 20 ـ 13.
نجفی، حسن و ملکی، حسن (1395)، بررسی تطبیقی عناصر برنامه درسی تربیت اخلاقی از دیدگاه شهید مطهری(ره) و روسو، دوفصلنامه معرفت اخلاقی، 7 (1): 114 ـ 91.
نصری، عبدالله (1394)، مبانی انسان­شناسی در قرآن، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
دوره 28، شماره 48
فصلنامه پاییز
آبان 1399
صفحه 5-30
  • تاریخ دریافت: 13 آبان 1398
  • تاریخ بازنگری: 06 مرداد 1399
  • تاریخ پذیرش: 07 مرداد 1399
  • تاریخ انتشار: 01 آبان 1399