تبیین مراحل تربیت عقلانی مبتنی‌بر مراتب نفس ازمنظر ملاصدرا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه علوم تربیتی ،دانشگاه اصفهان،ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر، تبیین مراحل تربیت عقلانی مبتنی‌بر مراتب نفس ازمنظر ملاصدراست. این پژوهش از نوع تحقیقات کیفی بوده که از روش تحلیل محتوای کیفی مارشال و راسمن به‌منظور انجام پژوهش بهره گرفته است. برهمین‌اساس، ابتدا کتب تألیفی ملاصدرا، مورد بررسی و از خلال آنها مباحث مربوط به عقل مدنظر قرار گرفته و در مرحله بعد، به‌‌منظور دستیابی به مراحل تربیت عقلانی، ابتدا به نظریات تربیتی ملاصدرا و کسانی که در این زمینه کارکرده‌اند، مراجعه و سپس با جمع‌بندی نظریات حاصله، دیدگاه ملاصدرا در رابطه با تربیت عقلانی و مراحل آن استخراج شد. نتایج حاصله از پژهش حاکی از آن است که صدرا عقل را به‌عنوان یکی از آخرین مراتب نفس شناخته و آن را دارای دو قوه علامه و عماله می‌داند. قوه علامه قادر به  ادراک کلیات است که دارای چهار مرتبه: بالقوه، بالملکه، بالفعل و بالمستفاد است و  قوه عامله  قادر به ادراک جزییات مرتبط با عمل می‌باشد و دارای چهار مرتبه: تهذیب ظاهر، تهذیب باطن، آراستن باطن و فنای فی‌الله است. برهمین‌اساس، تربیت عقلانی از دید

عنوان مقاله [English]

Explaining the stages of intellectual training based on the levels of the soul from Mulla Sadra's point of view

نویسندگان [English]

  • Reza Ali Nouroozi
  • Maryam Barati
Associate professor at the Department of Educational Sciences, University of Isfahan.
چکیده [English]

The aim of the present study is to explain the stages of intellectual training based on the levels of the soul from Mulla Sadra's point of view. This research is a qualitative research that has used Marshall and Rasman qualitative content analysis method to conduct research. On this basis, first Mulla Sadra's books are examined and through them the issues related to reason are considered, and in the next stage, in order to achieve the stages of intellectual education, first refer to Mulla Sadra's educational theories and those who have worked in this field, and then summarize. The resulting theories, Mulla Sadra's views on rational education and its stages were extracted. The results of his research indicate that Sadra recognized the intellect as one of the last levels of the soul and considered it to have two powers: Allameh and Amal. Allameh's power is able to perceive generalities, which has four levels: potential, queen, actual and useful, and the agent is able to perceive details related to action and has four levels: refinement of appearance, refinement of inwardness, adornment of inwardness, and annihilation of God. On this basis, rational education from the point of view

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mulla Sadra
  • rational
  • Levels of intellect
  • Intellectual training
  • Stages of intellectual training
قرآن کریم
آهنچیان، محمدرضا و طاهرپور، محمدشریف (1390)، نشانه‌های مدرنیته در نظام آموزش‌وپرورش ایران، ماهنامه مهندسی فرهنگی، 53 و 54: 8 ـ 25.
بابازاده، طاهره و نوروزی، رضاعلی (1392)، تحلیلی بر اهداف و روش‌های تربیتی مبتنی‌بر کمال نفس از دیدگاه ملاصدرا، دو فصلنامه‌ علمی ـ پژوهشی تربیت اسلامی، 16: 56 ـ 31.
باردن، لورنس (۱۳۷۵)، تحلیل محتوا، ترجمه ملیحه آشتیانی و محمد یمنی‌دوزی سرخابی، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
پورمحمودی، عارف و ملکی، حسن (1394)، تربیت عقلانی از دیدگاه علامه جعفری و پیامدهای تربیتی آن، پژوهش در مسائل تعلیم‌وتربیت اسلامی، 29: 48 ـ 29.
حسینی خامنه‌ای، سیدعلی (1397)، طرح کلی اندیشه اسلام در قران، قم: مؤسسه فرهنگی ایمان جهادی.
حسینی خامنه‌ای، سیدمحمد (1380)، نفس در حکمت متعالیه ملاصدرا، خردنامه صدرا، 24: 42 ـ 34.
خلیلی‌شورینی، سیاوش (۱۳۷۵)، روش تحقیق در علوم انسانی، تهران: یادواره کتاب.
دهقان سیمکانی، رحیم (1392)، کاربرد عقل در اخلاق؛ بررسی دیدگاه صدرالمتألهین، معارف عقلی، 1: 140 ـ 117.
رضایی، محمدجعفر؛ نوروزی، رضاعلی و سپاهی، مجتبی (1397)، کارکردهای تربیت عقلانی از دیدگاه آیت‌الله جوادی آملی، پژوهش در مسائل تعلیم‌وتربیت اسلامی، 38: 53 ـ 29.
شعبانی، بختیار (1377)، درآمدی بر مراحل تربیت در قران، مطالعات اسلامی، 39 و 40: 79 ـ 104.
صدرالمتألهین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1363)، مفاتیح الغیب، ترجمه محمد خواجوی، تهران: انتشارات مولی.
صدرالمتألهین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1387)، شواهدالربوبیه، ترجمه غلامحسین رضانژاد، جلد 2، قم: انتشارات آیت اشراق.
صدرالمتألهین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1362)، مبدأ و معاد، ترجمه احمدبن‌محمد حسینی اردکانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
صدرالمتألهین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1360)،  اسرارالایات، ترجمه محمد خواجوی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
صدرالمتألهین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1366)، شواهدالربوبیه، ترجمه جواد مصلح، تهران: انتشارات سروش.
فاضلی، مهسا (1390)، اصول و مراحل تربیت دینی کودکان باتأکیدبر سخنان و سیره عملی رسول خدا(ص)، ماهنامه معرفت، سال20، ش1: 33.
فرزند وحی، جمال و حیدرنژاد، طاهره (1392)، مراحل تربیت از دیدگاه قران، سنت و علم روان‌شناسی، نشریه قرآن‌پژوهی حسنی، 17: 101.
مؤمنی، ناصر (1396)، تربیت انسان در پرتو انسان‌شناسی صدرایی، حکمت صدرایی، 2: 168 ـ 153.
مشیری، ملیحه (1396)، نسبت مفهومی تربیت عقلانی و تربیت دینی ازمنظر ابن‌سینا،  مطالعات روان‌شناسی و علوم تربیتی، 24: 108 ـ 97.
مصلح، جواد (1383)، علم النفس یا روان‌شناسی صدرالمتألهین، جلد 3، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مصلح، جواد (1352)، علم النفس یا روان‌شناسی صدرالمتألهین، جلد 1، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ملکی، حسین (۱۳۷۹)،تربیت عقلانی در نهج‌البلاغه و دلالت‌های آموزشی آن، مسائل کاربردی تعلیم‌وتربیت اسلامی، ۴: ۴۸۱ ـ ۵۰۴.
نوروزی، رضاعلی؛ حقیقت، رقیه؛ مظاهری، مهدی و نصرتی هشتی، کمال  (1392)،تربیت صدرایی مبتنی‌بر فرایند ادراک، آیین حکمت، 15: 178 ـ 147.
نوروزی، رضاعلی و طاهره، بابازاده (1389)، پیامدهای تربیتی نفس ازمنظر ملاصدرا،  اندیشه نوین دینی، 23: 112 ـ 91.
Maring, P. H. (2001). Qualitative content analysis- research instrument or mode of interpretation? http: //www. unituebingen. de/ gualitative-psychologic/
t-WSD1/Mayring-en. htm.