اصول تربیتی استدلال عقلانی مبتنی‌بر آموزه‌های قرآنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 نویسنده مسئول: دانشجوی دکتری معارف اسلامی و مدیریت آموزشی، دانشگاه امام صادق(ع) پردیس خواهران، تهران، ایران

2 استادیار، گروه فلسفه تعلیم‌وتربیت، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر، شناسایی اصول تربیتی استدلال عقلانی در آموزه­های قرآنی است. استدلال عقلانی، فرایندی آگاهانه در راستای دستیابی به هدفی خاص است که به­واسطه گزاره­های عقلی صورت می­پذیرد. پرسش اصلی آن است که اصول تربیتی استدلال عقلانی مبتنی‌بر دعوت انبیا در قرآن کریم چیست؟ روش پژوهش، تحلیل محتوای کیفی به­شیوه استقرایی است که با استفاده از کدگذاری باز، داده‌های لازم از قرآن کریم جمع‌آوری و اصول شناسایی شده است. مهم‌ترین یافته­ها عبارتند از: حقیقت­گویی و واقع­نگری، مقبولیت انتخابی، پرهیز از مضامین فراعقلی، اتکا بر براهین عالمانه، توجه به مقتضیات شناختی و عاطفی، تأکید بر اشتراکات، تسهیل ادراک و القای مفاهیم نوین. بررسی یافته­ها نشان می­دهد که این اصول در دو حیطه اقتضایی و الزامی جای می­گیرند. امکان و ضرورت به‌کارگیری اصول اقتضایی، به مقتضیات و شرایط وابسته­ بوده و اصول الزامی در هر شرایطی باید رعایت شود؛ زیرا اساساً مطلوبیت فرایند استدلال عقلانی، بدان وابسته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Training Principles of Rational Reasoning on the Basis of Qur’anic Teachings

نویسندگان [English]

  • Mona Afzali Ghadi 1
  • soosan keshavarz 2
1 PhD candidate in Islamic education and educational management, Imam Sadegh (AS) University, Sisters Campus
2 Corresponding author: assistant professor at the Department of Philosophy of Education, Kharazmi University
چکیده [English]

This research is intended to identify the educational principles of rational reasoning in Quranic teachings. Rational reasoning involves a conscious process for the achievement of specific goals, performed through rational propositions. The main question regards the educational principles of rational reasoning on the basis of the calling of the prophets in the Holy Quran. This research follows a qualitative content analysis through inductive method, which employs open coding for data collection from the Holy Quran through which the principles are identified. The most significant findings include: truthfulness and realism, selective acceptability, avoidance of ultrarational themes, trusting wise arguments, attention to cognitive and emotional requirements, emphasis on common features, facilitating understanding and inducing new concepts. An evaluation of the findings indicate that these principles fall into two contingent and mandatory fields. The possibility and necessity of applying contingent principles depend on the requirements and conditions, but the mandatory principles must be observed in all circumstances. This is because the desirability of the rational reasoning process depends on the mandatory principles.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Holy Quran
  • the prophets
  • rational reasoning
  • training principles

مراجع

قرآن کریم (1373)، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، قم: نشر دارالقرآن ­الکریم.
ابوالمعالی، خدیجه (1392)، تحلیل کیفی متن، استقرا/ قیاس، مطالعات معارف اسلامی و علوم تربیتی، 1 (1): ­83-102.
ارسطو (1381)، اخلاق نیکوماخس، ترجمه ابوالقاسم پورحسینی. ج1، تهران: دانشگاه تهران.
اسمیت، فیلیپ جی. (1390)، فلسفه آموزش‌وپرورش، ترجمه و نگارش سعید بهشتی فسایی، مشهد: به­نشر.
اوزمن، هوارد؛ ا. کراور و ساموئل ام. (1396)، مبانی فلسفه تعلیم‌وتربیت، ترجمه غلامرضا متقی­فر و دیگران، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی­(ره).
باقری، خسرو (1388)، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، ج1، تهران: مدرسه.
جوادی ­آملی، عبدالله (1391)، تسنیم، ج­24،­25،­29،­31، قم: اسراء.
راغب اصفهانى، حسین­بن­محمد (1412­ق‏)، مفردات ألفاظ القرآن‏ تحقیق: صفوان عدنان داوودى‏، بیروت‏: دارالقلم.
رشیدی، شیرین؛ کشاورز، سوسن؛ بهشتی، سعید و صالحی، اکبر (1396)، ارائه الگوی نظری تربیت عقلانی جهت نظام آموزش و پرورش رسمی و عمومی براساس مبانی معرفت‌شناختی قرآن‌کریم، مسائل کاربردی تعلیم‌وتربیت اسلامی، 2(2): 7-36.
زکی­زاده رنانی، علی­رضا و ابراهیم نجف­آبادی، مینا (1396)، تربیت عقلانی در روش تعلیمی خضر علیه‌السلام (با محوریت آیات 60-82 سوره‌ کهف)، آموزه­های تربیتی در قرآن و حدیث، 3 (5):37-50.
زینلی، محمدعلی (1398)، «مهارت­های عقل­ورزی در قرآن کریم و استلزامات آن برای اصلاح یا تکمیل برنامه فلسفه برای کودکان»، تربیت اسلامی، 14(28): 139-157.
ستاری، علی (1391)، بررسی مفهوم و نقش فلسفه در فلسفه برای کودکان باتوجه‌به روش متیو لیپمن، پژوهش­های فلسفی-کلامی، 14(53): ­121-132.
طباطبایی، محمد­حسین (1374)، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه محمد­باقر موسوى ­همدانى. ج­2،­3،­7،­10،­11،­13،­14،­16، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ مدرسین حوزه علمیه قم.
طبرسی، فضل­بن­حسن (1360)، ترجمه مجمع­البیان فى تفسیر‌القرآن، ج‏ 12، تهران: فراهانى.
طیب، عبد­الحسین (1378)، اطیب­البیان فی تفسیر­القرآن‏، ج‏2و7، تهران: اسلام.
فضل­الله، محمد­حسین‏ (1419­ق)، تفسیر من وحى­القرآن، ج­4،­6،­14،­15، بیروت‏: دار الملاک للطباعه و النشر.
قرائتى، محسن (1383)، تفسیر نور، ج1،­2،­10، تهران: مرکز فرهنگى درس­هایى از قرآن‏.‏
قرشى، على­اکبر (1377)، تفسیر احسن­الحدیث، ج­5، تهران: بنیاد بعثت.‏
کاردان، علی­محمد (1390)، سیر آراء تربیتی در غرب، تهران: سمت.
گال، مردیت؛ بورگ، والتر و گالف، جویس (1384)، روش­های تحقیق کمی و کیفی در علوم تربیتی و روان‌شناسی، ترجمه جمعی از مترجمین به اهتمام احمدرضا نصر، ج1، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
مایر، فردریک (1374)، تاریخ اندیشه­های تربیتی، ترجمه علی­اصغر فیاض، ج­1، تهران: سمت.
مصطفوی، حسن (1395­ق)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج 1، تهران: الکتاب.
مکارم­ شیرازى، ناصر (1374)، تفسیر نمونه‏، ج­2،­4،­9،­13،­15،­18، تهران: دار­الکتب الإسلامیه.
موسوی، نقی (1391)، بررسی وجوب آموزش استدلالی در تربیت اعتقادی، پژوهش در مسائل تعلیم‌وتربیت اسلامیT دوره جدید ­(15):­73-100.
واثق­ غزنوی، قادر­علی (1390)، جایگاه انسان­شناسی در سازمان و مدیریت از دیدگاه اسلام و غرب، اسلام و پژوهش­های مدیریتی،1(2): ­5-40.
Banks. James A. (2012). Encyclopedia of Diversity in Education. Volume 1. SAGE Publication.
Broome.  John. (2013( .Rationality Through Reasoning. John Wiley & Sons Publication.
Dewey, John. (2007). Experience And Education. Simon and Schuster Publication.
Garrison, J. Neubert, S. Reich. K. (2012). John Dewey’s Philosophy of Education: An Introduction and Recontextualization for Our Times. Springer Publication.
Mayr, Erasmus. (2011). Understanding Human Agency. OUP Oxford Publication.
Ward, lee. (2010). John Locke and Modern Life. Cambridge University Press Publication.
پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی
دوره 29، شماره 51
فصلنامه تابستان
مرداد 1400
صفحه 5-31

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 06 مهر 1400
  • تاریخ پذیرش: 06 مهر 1400
  • تاریخ انتشار: 01 مرداد 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار