آسیب‌شناسی تعلیم‌وتربیت دینی در دانش‌آموزان متوسطه (از دیدگاه متخصصان تعلیم‌وتربیت، معلمان و دانش‏آموزان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار،گروه علوم تربیتی، دانشگاه شیراز، ایران

2 نویسنده مسئول: استادیار، گروه علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

3 کارشناسی ارشد فلسفه تعلیم و تربیت، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

هدف کلی پژوهش حاضر، شناسایی آسیب‏های تعلیم‌وتربیت دینی در نظام آموزش‌وپرورش رسمی کشور و ارائه راهکارهای مناسب درجهت کاهش آنها ‏باتوجه‌به نگاه معلمان، متخصصان و دانش‏آموزان در این زمینه می‏باشد. در عصر جدید که تقریباً همه‌روزه، شاخص‏های دانش و مهارت‏های زندگی در آن، ‏از نو تعریف می‏شوند، یکی از مهم‏ترین مسائلی که توجه اغلب صاحب‏نظران تعلیم‌وتربیت را به خود جلب و پژوهش در این زمینه را ضروری نموده، رویکرد طرح نوین تربیت دینی در حوزه نظام آموزش‌وپرورش رسمی کشور است. این پژوهش در رویکرد کیفی و با روش مصاحبه نیمه‏سازمان‌یافته انجام گرفته است. جامعه پژوهشی، اساتید تعلیم‌وتربیت دانشگاه‏ها، معلمین دینی و پرورشی و دانش‏آموزان دوره متوسطه می‏باشند که به‌صورت هدف‌مند انتخاب شده‏اند و از اصل نمونه‏گیری با حداکثر تنوع و رسیدن به نقطه اشباع بهره گرفته‏ایم. رویکرد تجزیه‌وتحلیل داده‏ها نیز رویکردی توصیفی- تفسیری است. یافته‏ها نشان داد که عوامل آسیب‏­زا و موانع تربیت دینی را  می‏توان به: 1. عوامل مربوط به مسئولان و برنامه­ریزان درسی و آموزشی و 2. عوامل مربوط به فرایند برنامه‏درسی (نیازسنجی، اهداف، محتوا، روش، معلم، فراگیر، زمان، مکان، ارزشیابی) تقسیم نمود. درنهایت با تجدیدنظر در تدوین همه مراحل برنامه‏ریزی درسی و هماهنگی بین‏‏بخشی همه نهادهای جامعه و توجه به برنامه درسی پنهان، بخشی از این آسیب‏ها قابل پیشگیری هستند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Pathology of Religious Education of High School Students (From the Viewpoints of Educators, Teachers and Students)

نویسندگان [English]

  • Babak Shamshiri 1
  • ali shiravani shiri 2
  • leila zarei 3
1 Associate professor at the Department of Educational Sciences, Shiraz University
2 Corresponding author: assistant professor at the Department of Educational Sciences, Farhanguian University
3 Master’s degree
چکیده [English]

This research generally aims at identifying the damages of religious education in the formal education system of the country, and providing appropriate solutions for the reduction of these problems on the basis of the views of teachers, educators and students. In this modern era of education, in which indicators of knowledge and life skills are being redefined almost every day, a highly important issue that has attracted the attention of most educational experts and research topics, involves the new plan of religious education in the formal education system of the country. This is a qualitative research using a semi-organized interview method. The research community includes university professors, religious and educational teachers, and high school students selected purposefully by maximum diversity and saturation point sampling method. The data analysis contains a descriptive-interpretive approach. Findings showed that destructive factors and barriers against religious education can be divided into two groups: 1. Factors related to the officials and curriculum planners, and 2. Factors related to the curriculum designing (needs analysis, objectives, content, method, teachers, comprehensiveness, time, place, evaluation). To conclude, some of these damages can be prevented by reconsidering the development of all stages of curriculum planning and coordination among all institutions of the society and paying attention to the hidden curriculum.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Education
  • pathology
  • religious training
  • the education system
آکوچیان، عبدالحمید (1378)، درآمدی بر آسیب‌شناسی تبلیغات دینی، پیام حوزه، پاییز 1378، شماره23.
باقری نوع‏پرست، خسرو (1380)، آسیب ‏و سلامت در تربیت‏دینی، دوفصلنامه تربیت اسلامی، شماره 6: 13- 60.
باواخانی، آزاده و میرشاه‌جعفری، سیدابراهیم (۱۳۹۴)، آسیب‌شناسی تربیت دینی در برنامه درسی دوره متوسطه ازمنظر معلمان و دانش‌آموزان، کنفرانس ملی پژوهش‌های کاربردی در علوم تربیتی و روان‌شناسی و آسیب‌های اجتماعی ایران، تهران، انجمن توسعه و ترویج علوم و فنون بنیادین و مرکز مطالعات و تحقیقات، قابل‌دسترسی از لینک : https://civilica.com/doc/438394
بناری، علی‌همت (1380)، نگاهی به عوامل آسیب‌شناسی تربیت دینی نوجوانان و جوانان باتأکیدبر عوامل آسیب‏زا در نظام آموزش‌وپرورش، دوفصلنامه تربیت اسلامی، شماره 6.
بهشتی، احمد (1366)، مسائل و مشکلات تربیتی، ج 3، بی‌جا: سازمان تبلیغات اسلامی.
پورنیک‏بخت، کبری (1391)، تبیین و آسیب‏شناسی تربیت دینی و رابطه آن ‏با روان‌شناسی رشد، پژوهشنامه تربیت تبلیغی، پاییز، پیش‌شماره 1.
چراغ‌چشم، عباس (1386)، آسیب‌شناسی تربیت دینی در مدارس، کتاب نقد، شماره42، بهار1386.
حجتی، محمدباقر (1366)، اسلام و تعلیم‌وتربیت، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
حسین‌زاده، امیدعلی و مشرفی، هاشم (1389)، تحلیل عاملی عوامل آسیب‏زای تربیت دینی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر، زن و مطالعات خانواده، شماره 7: 60-41.
خسروپناه دزفولی، عبدالحسین (1386)، آسیب‌شناسی جامعه دینی، چاپ دوم، تهران: دفتر نشر معارف.
دانشگر، سعید؛ جعفری، ابراهیم و لیاقت‏دار، محمدجواد (1383)، آسیب‏پذیری تربیت دینی و زمینه‌های آموزشگاهی آن، دانش و پژوهش در علوم تربیتی، شماره سوم: 33-52.
داوودی، محمد و اعرافی، علی‌رضا (1394)، سیره تربیتی پیامبر (ص) و اهل‌بیت (ع): تربیت دینی، جلد دوم، چاپ 12، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
دژاکام، علی (1375)، تفکر فلسفی غرب از دیدگاه استاد مرتضی مطهری، ج1، تهران: نشر اندیشه.
راس من گرچن و کاترین مارشال (1395)، روش تحقیق کیفیْ، ترجمه علی پارساییان و سیدمحمد اعرابی، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
رهنما، اکبر (1386)، آسیب‌شناسی تربیت دینی دانش‏آموزان دوره متوسطه از دیدگاه مدیران و دبیران دینی شهر قم، نشریه مسائل کاربردی تعلیم وتربیت اسلامی،  بهار 1386، سال دوم، شماره پنجم: 7-20.
رهنما، اکبر؛ طباطبایی، فرزانه و علیین، حمید (1385)، آسیب‌شناسی تربیت دینی دانش‏آموزان از دیدگاه مدیران مدارس راهنمایی شهر تهران، دوماهنامه علمی-پژوهشی دانشور رفتار دانشگاه شاهد، سال سیزدهم ، شماره21: 43-.60.
ساجدی، ابوالفضل (1388)، دین‌گریزی چرا؟ دین‌گرایی چه‌سان؟ قرآن و نظام تربیتی نسل نو، چاپ چهارم،  قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
سعیدی رضوانی، محمود و بینقی، تقی (1380). تأملی در باب تناسب نظام آموزش‏وپرورش رسمی با تربیت دینی، دوفصلنامه تربیت اسلامی، شماره 6: 106- 132. 
شاطریان محمدی، فاطمه و سلطان‏عینی، زهرا (1386). بررسی فراتحلیل عوامل مؤثر بر موفقیت دبیران دینی و قرآن در جلب علاقمندی دانش‏آموزان به این دروس، پژوهش‏های تربیت اسلامی، شماره 3: 115 -140.
صافی، احمد (1384)، آموزش‌وپرورش ابتدایی، راهنمایی تحصیلی و متوسطه، تهران: انتشارات سمت.
علوی، سیدحمیدرضا (1385)، بررسی رفتار دینی و عوامل مرتبط با آن در نوجوانان دبیرستان‏های کرمان، دوفصلنامه تربیت اسلامی، بهار و تابستان 1385، شماره دوم: 143- 164.
غرویان، محسن (1383)، آسیب‌شناسی تربیت دینی، ماهنامه معرفت، سال سیزدهم، شماره ۱۰ (پیاپی 85)، 97- 103.
کریمی، عبدالعظیم (1381)، تربیت طربناک، چاپ اول،  تهران: انتشارات مؤسسه فرهنگی منادی تربیت.
کیومرثی، غلامعلی (1389)، مبانی و اصول تربیت دینی و تفاوت آن تعلیمات دینی، چاپ هشتم، تهران: سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی.
مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم‌وتربیت رسمی و عمومی در جمهوری اسلامی ایران (1390).
مشرفی، هاشم (1389)، بررسی عوامل آسیب‏شناختی تربیت دینی دانش‏آموزان دوره متوسطه شهرستان اهر، پایان‌نامه دانشجویی کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز.
Maykut, P. & Morehouse, R. (1995). Beginning Qualitative Research: A Philosophic and Practical Guide. London: Falmer Press.
Creswell, John W. (1995). Research Design Qualitative and Quantitative Approaches. London: Sage Publication.