بررسی تطبیقی جایگاه دیگرگزینی در نظریه تربیت اخلاقی جان وایت و مرتضی مطهری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه تعلیم‌وتربیت، دانشگاه علامه طباطبایی (ره)، تهران، ایران

2 نویسنده مسئول: دانشیار، گروه فلسفه، دانشگاه علامه طباطبایی (ره)، تهران، ایران

3 استاد، گروه فلسفه تعلیم‌وتربیت اسلامی، دانشگاه علامه طباطبایی (ره)، تهران، ایران

4 دانشیار، گروه فلسفه تعلیم‌وتربیت اسلامی، دانشگاه علامه طباطبایی (ره)، تهران، ایران

چکیده

هدف این پژوهش، بررسی تطبیقی جایگاه دیگرگزینی در آرای تربیت اخلاقی جان وایت و مرتضی مطهری است. این تحقیق از نوع نظری بوده و در آن از روش تحلیلی مقایسه‌ای برای بررسی نظریات تربیت اخلاقی جان وایت و مرتضی مطهری استفاده شده است. این پژوهش برای دستیابی به اهداف خود این سؤال را مطرح می‌کند که وجوه اشتراک و افتراق نظریات دیگرگزینانه وایت و مطهری در حوزه تربیت اخلاقی کدامند؟ و به این نتایج می‌رسد که هر دو متفکر با اتخاذ رویکرد وحدت‌گرایانه مسئله دیگرگزینی را در نظریه تربیت اخلاقی خود سامان می‌بخشند. وایت درخصوص بهروزی فردی منافع دیگران و منافع شخصی را ذیل چتر بهروزی جانمایی می‌کند و مطهری با ارائه نظریه خود حقیقی و توسعه مفهومی خود، تأکید دارد که در مسائلِ اخلاقی محل نزاع باید از خود و دیگری به خود و خود حقیقی تغییر یابد. لذا هر دو متفکر قائل به دیگرگزینی روان‌شناختی براساس تقریر ضعیف هستند، یعنی انسان‌ها می‌توانند برای منفعت‌رساندن به دیگران نیز افعالی را انجام دهند. وایت، هدف نهایی تربیت اخلاقی را بهروزی متربیان مطرح می‌کند، اما مطهری براساس آموزه‌های اسلامی هدف غائی تربیت اخلاقی را قرب الهی درنظر می‌گیرد. همچنین باتوجه‌به تفاوت بنیادین فکری ـ فلسفی میان اندیشه‌های وایت و مطهری، وایت دین را نفی کرده و در فضایی کاملاً لیبرال دموکراتیک به‌دنبال تربیت اخلاقی است، مطهری از آموزه‌های دینی برای تأیید و اثبات دیدگاه‌های خود بهره گرفته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the Place of Altruism in the Theory of Moral Training According to John White and Martyr Morteza Motahhari

نویسندگان [English]

  • Mohammad Mahdi Salehi 1
  • Mahdi Akhavan 2
  • saeed beheshti 3
  • Ahmad Salahshoori 4
1 PhD candidate in the philosophy of education, Tehran, Iran
2 Associate professor at the Department of Philosophy, Allameh Tabatabaei University, Tehran, Iran
3 Full professor at the Department of the Philosophy of Islamic Education, Allameh Tabatabaei University, Tehran, Iran
4 Associate professor at the Department of Philosophy of Islamic Education, Allameh Tabatabaei University, Tehran, Iran
چکیده [English]

This research is intended to have a comparative study on the place of altruism in the moral training of John White and Martyr Morteza Motahhari. This is a theoretical research conducted in a comparative analytical method for comparing the theories of moral training of John White and Martyr Morteza Motahhari. This research is aimed at answering the question of what sharing points as well as differences exist between altruism theories of White and Motahhari in the field of moral training. The research came to the result that both scholars settle the issue of altruism in the theory of moral training by adopting a unifying approach. Regarding personal well-being, White places the interests of others and personal interests under the title of well-being, while Motahhari, by presenting his theory of true self and developing the concept of self, emphasizes that the conflicting point must be turned from self and others to self and true self in the moral training. Hence, both thinkers believe in psychological altruism on the basis of weak interpretation, meaning that human beings can do something to benefit others. According to White, the ultimate goal of moral training encompasses the well-being of educators. Motahhari, however, based on Islamic teachings, considers the ultimate goal of moral training as intimacy to God. Moreover, due to the fundamental intellectual-philosophical differences between the ideas of White and Motahhari, White rejects religion and pursues training in a completely liberal-democratic context. On the contrary, Motahhari uses religious teachings to validate his views.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Altruism
  • moral training
  • salvation
  • comparative-analytical method
اخوان، مهدی (1389)، عقلانیت و نوع‌دوستی در فلسفه اخلاق باتأکیدبر آرای نیگل و گنسلر، رساله دوره دکتری رشته فلسفه، دانشکده ادبیات و زبان‌های خارجی، دانشگاه علامه طباطبایی.
اخوان، مهدی (1388)، خودگرایی، کتاب ماه علوم اجتماعی (19)، مهر، 388: 92-99.
ادواردز، پل (1392)، دانشنامه فلسفه اخلاق پل ادواردز، ترجمه ان‌شاءالله رحمتی، تهران: سوفیا.
پالمر، مایکل (1388)، مسائل اخلاقی: متن آموزشی فلسفه اخلاق، ترجمه علی‌رضا آل‌بویه، تهران: سمت.
حاجی‌ده‌آبادی، محمدعلی (1379)، چشم‌اندازی به جایگاه و نقش اخلاق در آموزش‌وپرورش،  نشریه تربیت اسلامی، ویژه‌نامه تربیت اخلاقی، انتشارات معاونت پرورشی آموزش‌وپروش، شماره2: 193-214.
حیدری، محمدحسین و موسوی، ستاره (1389)، سیری اجمالی بر مبانی نظری «انسان‌دوستی» ازمنظر آیات و روایات و استنتاج دلالت‌های تربیتی آن، مطالعات اسلامی در علوم رفتاری، سال اول، شماره دوم، پاییز و زمستان 1389: 99-118.
دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود (1379)، اخلاق اسلامی، قم: دفتر نشر معارف.
سجادی، ابراهیم (1378)، شهید مطهری و دیدگاه های تربیتی قرآن، پژوهش‌های قرآنی 1378 شماره 17 و 18 ویژه‌نامه استاد شهید مطهری: 74-117.
سجادی، مهدی (1379)، چند مبحث اساسی در فلسفه تعلیم‌وتربیت، تهران: انتشارات امیرکبیر.
سوبر، الیوت (1384)، جستارهایی در روان‌شناسی اخلاقی، ترجمه منصور نصیری، تهران: دفتر نشر معارف.
شاملی، عباسعلی (1379)، در تکاپوی رسیدن به مدلی از تربیت اخلاقی در اسلام، مجموعه‌ مقالات تربیت اسلامی، کتاب دوم، دفتر نشر اسلامی: 45-14.
شعبانی، زهرا (1391)، تعیین رابطه عوامل روان‌شناختی، اجتماعی و فرهنگی بر نوع‌دوستی خیرین به‌منظور ارائه مدل نوع‌دوستی خیرین مدرسه‌ساز، رساله دکتری، استاد راهنما: علی دلاور، استاد مشاور: فریبرز درتاج، دانشکده روان‌شناسی و علوم‌تربیتی، دانشگاه علامه طباطبایی.
عبدالحلیم، احمدمهدی (1379)، تعلیم ارزش‌ها: وظیفه‌ای گم‌شده در نظام‌های تربیتی، ترجمه فرزدق اسدی، مجله تربیت اسلامی، شماره 1: 105-140.
غفاری، ابولفضل (1385)، عاطفه‌گرایی در اخلاق؛ پیشینه تاریخی تا وضعیت پست‌مدرن، الهیات و معارف اسلامی (مطالعات اسلامی)، بهار 1385، شماره 71: 147-190.
مطهری، مرتضی (1370 ب)، گفتارهای معنوی، قم: انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی (1377)، انسان در قرآن، قم: انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی (1385)، فلسفه اخلاق، قم: انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی (1386)، مقدمه ای بر جهان‌بینی اسلامی، قم: انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی (1390)، یادداشت‌ها، قم: انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی (1393)، مجموعه آثار، تهران: انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی (1394)، تعلیم‌وتربیت در اسلام، قم: انتشارات صدرا.
نیگل، تامس (1395)، امکان دیگرگزینی، ترجمه جواد حیدری، تهران: نگاه معاصر.
همت‌بناری، علی (1379)، تربیت اخلاقی و ضرورت نگاهی دوباره به آن، پژوهش‌های تربیت اسلامی، تابستان 1379، شماره 2: 165-192.
Ashraf. S.A, (1980). New Horizons in Muslim Education. Cambridge: Cambridge University Press
Batson, C. Daniel. (2011). Altruism in Humans. Oxford
Brighouse, H. (2006) On Education (Thinking in Action), New York: Routledge
Chung, H., Psychological Egoism and Hobbes, FILOZOFIA 71, 2016, No. 3, pp. 197-208
Dixon, T. (2008). The Invention of Altruism: Making Moral Meanings in Victorian Britain. Oxford University Press. New York.
Habibi, d. (2001). John Stuart Mill and the Ethic of Human Growth, Volume 85 of Philosophical Studies Series, Springer Science & Business Media.
Halstead, Mark & Monico.J, (1996).  Liberal values and liberal  education, London: Flamer Press
Hirst, P.H, (1974). “Philosophy and curriculum planning” in: knowledge and the curriculum. R.Speters (Ed). first  edition,  London:  Routledge  and  Kegan paul. 
Kraut, Richard. (2018). Altruism. The Stanford Encyclopedia of Philosophy, Edward N. Zalta (ed.), URL :https://plato.stanford.edu/archives/spr2018/entries/altruism/.
Mill, J. S., (1861), Utilitarianism, Liberty and Representative Government, London: Everyman.
Monroe, Kristen R. (1996). The Heart of Altruism. Princeton University Press
Peters, R. S. (1966) Ethics and Education, London: Allen & Unwin
Pojman, Louis P. (2000). The Moral Life. Oxford University Press.
Raz, J., 1986, The Morality of Freedom, Oxford: Clarendon Press
Sumner, L. W. (1996). Welfare, Happiness, and Ethics. Oxford: Clarendon Press
White, J., (1984). The Education of the Emotions. Journal of Philosophy of Education 18(2): 233-44
White, J., (1990a), “The Aims of Education”, in Handbook of Educational Ideas and Practices, Noel James Entwistle, London: Routledge.
White, J., (1990b), Education and Good Life, London: Kogan Page Ltd.
White, J., (1991), “The Justification of Autonomy as an Educational Aim” in Freedom and Indoctrination in Education: International Perspectives, B. Spiecker and R. Straughan, London: Cassell
White, J., (1995), Education and Personal Well-Being in a Secular Universe, London: Institute of Education University of London.
White, J., (1999), “In Defence of Liberal Aims in Education”. In: The Aims of Education, R Marples, London: Routledge
White, J., (2000), “Moral Education”, In: Concise Routledge Encyclopaedia of Philosophy, E Craig, London: Routledge
White, J., (2002), "Education, the Market and the Nature of Personal Well-being", in: British Journal of Educational Studies, 50 (4): 442- 456.
White, J., (2005), The Curriculum and The Child, Oxon: Routledge.
White J., (2007), “Wellbeing and education: Issues of Culture and Authority” in: Journal of Philosophy of Education 41:1
White, J., (2011a), Exploring Well-Being in Schools: A Guide to Making Children’s Lives More Fulfilling, London: Routledge.
White, J., (2011b), The Invention of the Secondary Curriculum, USA: Palgrave Macmillan.
White, J., (2013a), “Education and well-being” in: The Oxford Handbook of Happiness, Boniwell, I. and David, S. Oxford: Oxford university press
White, J. Reiss, Michael J., (2013b), An Aims-based Curriculum the Significance of Human Flourishing for Schools, London: Institute of Education, University of London.
White, J., (2015), “Humanism and education” in: The Wiley Blackwell Handbook of Humanism, Copson, A. and Grayling, A.C. (eds), Oxford: Wiley Blackwell
White, J., (2016), "Moral Education and Education in Altruism: Two Replies to Michael Hand", in: Journal of Philosophy of Education, 50 (3): 448- 460.
White, J., (2019a), A New Public Education for England, FORUM, 61(2), 175-182
White, J., (2019b), “Moral Education: John White interviewed by Xiantong Zhou”, Journal of Teacher Education (China) Vol. 6 No 1