بررسی مبانی فقهی و حقوقی سند تحول بنیادین آموزش ‌و پرورش

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 نویسنده مسئول: استادیار، گروه الهیات و معارف اسلامی، پردیس شهید باهنر، دانشگاه فرهنگیان، شیراز، ایران

2 دانش‌آموخته دکتری مبانی فقه و حقوق اسلامی، استاد مدعو دانشکده علوم قرآنی، شیراز، ایران

چکیده

در تمامی کشورها و نظام­های حقوقی، حق تربیت از جایگاه ویژه­ای برخوردار است و برای دولت­ها و خانواده­ها تکالیف خاصی درپی دارد. برای پیگیری و اجرای این حق (به‌خصوص درمورد کودکان)، کشورهای مختلف درقالب اسناد و قوانین داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی به اشکال مختلف، برای خود و سایر عوامل مؤثر ایجاد تعهد می­کنند.  در جمهوری اسلامی ایران اجرای این حق، همواره درقالب قوانین و دستورالعمل‌های خاصی در دستور کار بوده اما از سال 1390 مبتنی‌بر سند تحول بنیادین پیگیری می­شود. ازآنجاکه از تصویب این سند اساسی، تنها چند سالی می­گذرد و بررسی دقیق ابعاد مختلف سند برای اطمینان از ابعاد مختلف کارشناسی آن ضرورت دارد، در این نوشته تلاش شده است ضمن بررسی دقیق پشتوانه فقهی و حقوقی سند تحول، حتی­المقدور پیشنهادهای اصلاحی ارائه شود. نتایج این پژوهش که به شیوه کتابخانه­ای- تحلیلی انجام شده، نشان می­دهد که در این سند، توجه به بیان عناوین کلی مبانی حقوقی، تبیین تکالیف بخش دولتی از مزایای این سند است، اما عدم انسجام در مطلب، عدم استفاده از منابع اصلی مثل فقه شیعه و قانون مدنی، تداخل دایره حقوق و تکالیف و طرح مطالب حقوقی در سایر بخش­ها و روشن‌نبودن وظایف نهادهای خارج از دولت (مثل خانواده) ازجمله اشکالات این بخش از سند تحول است. به‌نظر می­رسد رفع این اشکالات، غنای علمی و قابلیت دفاع و ضمانت اجرایی سند را بالا می­برد. پیشنهاد می­شود درجهت اصلاح سند (براساس بند سوم از فصل هشتم سند تحول) مبانی فقهی و حقوقی در دو بخش مجزا، تنظیم و پس از رفع اشکالات مطروحه به‌صورت مستقل در سندهای فلسفه تربیت و فلسفه تربیت رسمی و عمومی ارائه شود. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Assessment of the Jurisprudential and Legal Foundations of the “Document of Fundamental Transformation of Education”

نویسندگان [English]

  • fatemeh javanbakht 1
  • seid ebrahim hoseini 2
1 Corresponding author: assistant professor at the Department of Theology and Islamic Studies, Farhanguian University, Shahid Bahonar Campus of Fars
2 PhD in fundamentals of Islamic jurisprudence and Law, visiting professor, Faculty of Qur’anic Sciences, Fars
چکیده [English]

The right of education contains a special position and makes special responsibilities for governments and families in all countries and in all legal systems. To pursue and enforce this right, especially in case of children, countries have made a commitment for themselves and other influential agents in the form of domestic, regional and international instruments and laws in various forms. In the Islamic Republic of Iran, too, the implementation of this right has always been on the agenda in the form of special laws and regulations; however, it has been pursued on the basis of the “Document of Fundamental Transformation of Education” since 2011. As just a few years have passed since the approval of this fundamental document and a detailed study of the various dimensions of the document seems necessary to validate its various special dimensions, this study is intended to review the jurisprudential and legal support of this transformation document, and provide corrective suggestions as much as possible. The results of this library-analytical research, illustrated that considering general titles of legal principles, and explaining the duties of the public sector are the advantageous side of this document, but inconsistency in the content, ignoring main sources such as Shiite jurisprudence and civil law, the interference of the fields of rights and duties, the presentation of legal issues in other sectors, lack of clarity in the duties of institutions outside the government (such as the family) comprise  the drawbacks of this transformational document. Fixing these problems seems to increase the scientific richness and the ability to support and enforce the document. It is suggested that, the jurisprudential and legal principles be classified into two separate sections, and be presented independently in the documents of philosophy of education and philosophy of formal and general education in order to amend the document (based on the third paragraph of the eighth chapter of the Transformation Document).

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Document of Fundamental Transformation of Education
  • Jurisprudential principles
  • legal basis
قران کریم، ترجمه مکارم شیرازی.
نهج‌البلاغه، ترجمه محمد دشتی.
اسدی، لیلاسادات  (1388)، حریم خصوصی کودک و حق والدین بر تربیت کودک،  مجله فقه و حقوق خانواده شماره50: 27-45.
اسدی‌نژاد، سیدمحمد؛  رستمی چلکاسری، عبادالله ومرادی، فاطمه (1394)، حق آ موزش و تربیت کودک در قوانین ایران و اسناد حقوق بشر، فصلنامه فقه و حقوق خانواده، شماره62: 173-194.
اعرافی، علی‌رضا (1390)، تأثیرات دانش فقه بر مسائل دانش تربیت، فصلنامه تخصصی پژوهشنامه فقهی، شماره 5: 3-34.
اعرافی، علی‌رضا (1395)، روش‌های تربیت، قم، مؤسسه اشراق و عرفان.
اعرافی،  علیرضا (1395)، فقه تربیتی، جلد7، قم، مؤسسه اشراق و عرفان.
اعلامیة جهانی حقوق بشر (1948م).
اعلامیة جهانی حقوق بشر اسلامی (1990م).
ﺍﮐﺒﺮﯼ، ﺍﺣﻤﺪ؛ ﮔﻼﺑﮕﯿﺮ ﻧﯿﮏ، ﺳﻠﯿﻤﻪ‌ﺳﺎﺩﺍﺕ و ﺣﺴﯿﻨﯽ، ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ (1395)، ﺳﯿﺎﺳﺖ‌ﮔﺬﺍﺭﯼ ﺁﻣﻮﺯﺵ‌ﻭﭘﺮﻭﺭﺵ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﻣﻌﺎﺻﺮ، مجله تحقیقات جدید علوم انسانی، ﺷﻤﺎﺭﻩ 14: 18-35.
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه (1381 )، درآمدی بر حقوق اسلامی، تهران: انتشارات سمت.
حاجی ده‌‎آبادی، محمدعلی (1391)، حقوق تربیتی کودک در اسلام، قم ، چاپ سبحان، ناشر پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
حرانی، ابن‌شعبه (1363)، تحف العقول عن آل الرسول (ص)، قم، چاپ علی‌اکبر غفاری.
حسن‌زاده آملی، حسن (1417ه ق )، شرح منظومه سبزواری، تهران: نشر ناب.
حکیمی، محمدرضا (1395 )، الحیاه، قم: نشر دلیل ما.
حلی (علامه)، حسن‌بن‌یوسف (1413ه ق)، قواعد الاحکام فی معرفه الحلال و الحرام، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
خویی، سیدابوالقاسم (1417ه ق )، محاضرات فی اصول الفقه، قم: مؤسسه انصاریان.
- خویی، سید ابوالقاسم (1417ه ق )، موسوعه الامام الخویی، قم: مؤسسه احیاء آثار الامام الخویی، 1417ه ق.
دهخدا، علی‌اکبر (1389)، لغتنامه دهخدا، تهران.
رضایی، حسن (1389)، قاعدة نفی سبیل، وبگاه پژوهشکدة باقرالعلوم.
سبزواری، سید عبدالاعلی (1414ه ق )، مهذب­الاحکام فی بیان الحلال والحرام، مکتبه آیه‌الله السبزواری، چاپ چهارم.
سروش، عبدالکریم (1358)، دانش و ارزش، تهران: سیمافرم.
سروش، محمد (1386 )، مسئولیت حکومت اسلامی در آموزش‌وپرورش، دوفصلنامه تربیت، شماره5: 55-80.
سیار، محمدمهدی (1392)، گستره حق والدین بر تربیت کودک، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، شماره60: 195-240.
الشریف، محمدمهدی (1397 )، درنگی در تاریخچه تدوین قانون مدنی ایران، مجله علمی تخصصی حقوقی دانشگاه اصفهان، دوره5 شماره6: 89-108.
شهید ثانی، (زین الدین عاملی) (1413ه ق )، مسالک الافهام، قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه.
طباطبایی حائری، سیدعلی‌بن‌محمد (1418ه ق )، ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلایل، قم: مؤسسه آل‌البیت.
طوسی، محمدبن حسن (1407ه ق)، الخلاف، قم» دفتر انتشارات اسلامی.
عاملی، سیدجواد (بی‌تا )، مفتاح الکرامه،  بیروت، داراحیاء التراث العربی.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (بازنگری 1368ش).
قانون تأمین وسایل و امکانات تحصیل اطفال و جوانان ایرانی(ش1353).
قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران (1307ش).
قانون مجازات اسلامی (1392).
قانون مسئولیت مدنی (1339ش).
کاتوزیان،  ناصر (1377)، مبانی حقوق عمومی،  تهران: نشر دادگستر، چاپ اول.
کاتوزیان،  ناصر (1378ش )، فلسفه حقوق، ج1 چاپ5، تهران: شرکت سهامی انتشار.
کلباسی، محمدابراهیم و مؤمنی، عابدین (1396ش)، مبانی فقهی وجوب تربیت، سامانه مدیریت نشریات علمی، جامعه المصطفی العالمیه: 141-168.
کنوانسیون مبارزه علیه تبعیض در امر آموزش (1960م).
کنوانسیون حقوق کودک (1989م).
گلپایگانی، سیدمحمدرضا (1412)، الدر المنضود فی احکام الحدود، قم: دارالقران الکریم.
مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم‌وتربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران(1390ش).
مطهری، مرتضی (۱۳۸۰)، مجموعه آثار،  قم: انتشارات صدرا.
مصباح یزدی، محمدتقی (1378 )، آموزش فلسفه، تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل، سازمان تبلیغات اسلامی.
معین،  محمد (1378)، فرهنگ معین، تهران: انتشارات امیرکبیر.
مکارم شیرازی، ناصر (1375)، پیام قران، قم: مدرسه الامام امیرالمومنین(ع). 
میثاق جهانی حقوق کودک (1989م).
میثاق بین المللی حقوق اقتصادی اجتماعی و فرهنگی (1966م).
نراقی، محمدمهدی (1417ه ق) ، جامع السعادات، قم: دارالتفسیر.
نجفی، محمدحسن (1401ه ق)، جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، ج26 و41،تهران: دارالکتب الاسلامیه. 
دوره 29، شماره 51
فصلنامه تابستان
مرداد 1400
صفحه 205-232
  • تاریخ دریافت: 05 اردیبهشت 1399
  • تاریخ بازنگری: 29 اردیبهشت 1399
  • تاریخ پذیرش: 29 اردیبهشت 1399
  • تاریخ انتشار: 01 مرداد 1400