طراحی الگوی اسلامی تربیت جنسی برای کودکان با رویکرد فقهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 نویسنده مسئول: دکتری تخصصی فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه مازندران و پژوهشگر پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران.

2 دانشیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.

3 استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.

4 استاد، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.

چکیده

تربیت تا بدان جا در تحول فرد و جامعه مؤثر است که می‌توان ادعا کرد ارزش هر مکتبی، از تربیت‌شدگان آن مکتب فهم می‌شود. ضرورت پژوهش روش‌مند در تربیت جنسی، دغدغه اصلی نگارنده متن پیشِ رو است که با روش تحلیل مضمون و با رویکرد فقهی به الگویی مناسب برای تربیت جنسی کودکان دست یافته است. در این پژوهش، تحلیل مضمون با مطالعه منابع فقهی و تفسیری آغازشده تا مراد آیات و روایات، مشخص و یقینی شود ، سپس، محتوای آیات و روایات کدگذاری شده است. ابزار به‌کاررفته در تحلیل مضمون شبکه مضامین است؛ به این بیان که نکات کلیدی متن ـ با بیرون کشیدن واژه‌های پرتکرار، کلیدواژه‌ها و کشف واژه‌هایی که هم‌پوشانی یا رابطه علی دارند ـ جدا می‌شوند و مضامین پایه را شکل می‌دهند. سپس، داده‌ها مکتوب و با صبر و حوصله بازبینی می‌شوند تا ایده‌های اولیه برای کشف کدهای مرتبط با هم و نحوه ارتباط آن‌ها کشف شود که مضامین سازمان دهنده را شکل می‌دهند. در ادامه، با تلخیص و تلفیق شبکه مضامین مشابه به مضامین فراگیر و کانونی دست می‌یابیم. پس از تحلیل مضمون آیات و روایات فقهی مرتبط با تربیت جنسی با نرم‌افزار maxqda و بررسی 24 مضمون پایه، 10 مضمون سازمان دهنده و دو مضمون فراگیر به الگوی اسلامی تربیت جنسی رسیده‌ایم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Designing an Islamic Model of Sex Education for Children Following Jurisprudential Approach

نویسندگان [English]

  • Morteza Hajizadeh 1
  • Mohammad Mohseni Dehkalani 2
  • Ali Akbar Jahani 3
  • Ali Akbar Izadifard 4
1 Corresponding author: PH.D in Jurisprudence and Fundamentals of the Islamic Law, Mazandaran University and the Researcher of Imam Sadegh’s Institute of the Islamic Sciences, Tehran, Iran.
2 Associate Professor, Department of Jurisprudence and Fundamentals of the Islamic Law, Mazandaran University, Babolsar, Iran.
3 Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Fundamentals of the Islamic Law, Mazandaran University, Babolsar, Iran.
4 Full Professor, Department of Jurisprudence and Fundamentals of the Islamic Law, Mazandaran University, Babolsar, Iran.
چکیده [English]

Education is so effective in the development of the individual and society that it can be claimed that the value of any school is understood from those educated in that school. The necessity of methodical research in sexual education is the main concern of this research authors, who have achieved a suitable model for sexual education of children through the method of content analysis and jurisprudential approach. In this study, content analysis begins with the study of jurisprudential and interpretive sources to determine the meaning of verses and hadiths, then, the content of verses and hadiths is coded. The tool used in theme analysis is a network of themes. In other words, the key points of the text - by extracting the repetitive words, the keywords and discovering the words that have an overlap or causal relationship are separated and form the basic themes. The data is then patiently written and reviewed to discover the basic ideas for discovering related codes and how they relate to the organizing themes. In the following, by summarizing and combining the network of similar themes, we achieve comprehensive and focal themes. After analyzing the content of verses and jurisprudential narrations related to sexual education with Maxqda software and examining 24 basic themes, 10 organizing themes and two comprehensive themes, we have reached the Islamic model of sexual education.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sexual Education
  • Content Analysis
  • Child
  • Sample
قرآن کریم
اسمعیلی، علی (1381)، جوان، انگیزه و رفتار جنسی، تهران: لقاءالنور.
اصفهانى فاضل‌هندى، محمدبن‌حسن (1416 ق)، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
اصفهانى، مجلسى اول، محمدتقى (1406 ق)، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، چاپ دوم، قم: مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانبور.
اعرافی، علیرضا (۱۳۹۳)، فقه تربیتی، قم: اشراق و عرفان.
انصاری، قدرت الله (۱۳۹۱)، موسوعه أحکام الأطفال و أدلتها، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهم‌السلام‏).
امینی، ابراهیم (۱۳۸۰)، اسلام و تعلیم‌وتربیت، تهران: انجمن اولیا و مربیان.
حاجی ده آبادی، محمدعلی (۱۳۷۷)، درآمدی بر نظام تربیتی اسلام، قم: جامعه المصطفی العالمیه.
حکیم طباطبایى، سید محسن (1416 ق)، مستمسک العروة الوثقى، قم: مؤسسه دارالتفسیر.
خراسانى تربتى شهابى، محمودبن‌عبدالسلام (1417 ق)، ادوار فقه (شهابى)، چاپ پنجم، تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
خمینى موسوى، سید روح‌الله (بی­تا)، تحریر الوسیله، قم، مؤسسه مطبوعات دارا لعلم.
شبیرى زنجانى، سید موسی (1419 ق)، کتاب نکاح (زنجانى)، قم: مؤسسه پژوهشى رأى‌پرداز.
سبزوارى، سیدعبدالأعلى (1413 ق)، مهذب الأحکام (للسبزواری)، قم: مؤسسه المنار،
شرفی، محمدرضا (1375)، مراحل رشد و تحول، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
شکوهی‌یکتا و همکاران .  آموزش جنسی به کودک و نوجوان از دیدگاه اسلامی و مطالعات روان‌شناختی، تربیت اسلامی، 1387، ش 7، ص 80-51.
انصارى شیرازى، قدرت الله و پژوهشگران مرکز فقهى ائمه اطهار(علیهم‌السلام‏) (1429 ق)، موسوعه أحکام الأطفال و أدلتها، قم: مرکز فقهى ائمه اطهار(علیهم‌السلام‏).
عابدی جعفری، حسن؛ تسلیمی، محمد سعید؛ فقیهی، ابوالحسن؛ شیخ­زاده، محمد (1390)، تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده­های کیفی، اندیشه مدیریت راهبردی، سال پنجم، شماره دوم، 198-151.
فر مهینی فراهانی، محسن (1383)، محتوای مناسب برای تربیت جنسی در کتب درسی دوره متوسطه، دانشور رفتار، 9، 11، 14-1.
فقیهی، علی‌نقی (1387)، تربیت جنسی: مبانی، اصول و روش‌ها از منظر قرآن و حدیث، قم: دارالحدیث.
حسینى روحانى قمى، سید صادق (1412 ق)، فقه الصادق(علیهم‌السلام‏) (للروحانی)، قم: دارالکتاب، مدرسه امام صادق(علیهم‌السلام‏).
گنجی، حمزه (1372)، روان‌شناسی عمومی، تهران: بعثت.
سیفى مازندرانى، على‌اکبر (1429 ق)، دلیل تحریر الوسیله ـ أحکام الأسره، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام خمینی(قدس سره).
مازندرانى، محمد هادى‌بن‌محمد صالح (‌1429 ق‌)، شرح فروع الکافی،‌ محقق/ مصحح: محمودى، محمدجواد؛ درایتى‌، محمدحسین، قم: دارالحدیث للطباعه و النشر.‌
محمدی و همکاران، بررسی و تبیین مبانی، اصول روش‌های تربیت جنسی با تأکید بر دیدگاه اسلام، دانشور رفتار، 1386، ش. 24، ص 110-97.
محمدی ری‌شهری، محمد (۱۳۷۹)، تربیه الطفل فی‌الاسلام، قم: دارالحدیث.
ابن‌بابویه، محمدبن‌على (1362)،‏‏ الخصال،‏ محقق / مصحح: غفارى، على‌اکبر، قم: جامعه مدرسین‏.
ابن‌بابویه، محمدبن‌على (‏1398 ق‏)، التوحید (للصدوق)، محقق / مصحح: حسینى، هاشم‏، قم: جامعه مدرسین.‏
ابن‌بابویه، محمدبن‌على (1413 ق)، من لایحضره الفقیه‏، محقق / مصحح: غفارى، ‌علی‌اکبر، چاپ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ابن‌شعبه‌حرانى، حسن‌بن‌على (1404ق)، تحف العقول عن آل الرسول(صلى‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)، چاپ دوم، قم: جامعه مدرسین.
ابن‌حیون، نعمان‌بن‌محمد مغربى‏ (1385 ق‏)، دعائم الإسلام‏، محقق / مصحح: فیضى، آصف‏، چاپ دوم، قم‏: مؤسسه آل‌البیت(علیهم‌السلام‏).
ابوحنیفه مغربى تمیمى، نعمان‌بن‌محمد‌ (1385 ق)، دعائم‌الإسلام، قم: مؤسسه آل‌البیت(علیهم‌السلام‏).
حرعاملى، محمدبن‌حسن‏ (1409 ق)، وسائل الشیعه، محقق / مصحح: مؤسسه آل‌البیت(علیهم‌السلام‏)‏، قم: مؤسسه آل‌البیت(علیهم‌السلام‏)‏.
دزفولى امین انصارى، مرتضى‌بن‌محمد (1415 ق)، کتاب النکاح (للشیخ الأنصاری)، قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
راوندی‌کاشانی، فضل‌الله‌بن‌علی (بی­تا)، النوادر (للراوندی)، محقق/ مصحح: صادقی اردستانی، احمد، قم: دارالکتب.
طبرسی، فضل­بن‌حسن (1372)، مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، چاپ سوم، تهران، ناصر خسرو.
طبرسی، فضل­بن‌حسن (‏1412 ق / 1370 ش‏)، مکارم‌الأخلاق‏، چاپ چهارم، قم: شریف رضى‏.
طوسى، ابوجعفرمحمدبن‌حسن (1387 ق)، المبسوط فی فقه الإمامیه، چاپ سوم، تهران: المکتبه المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریه.
طوسى، ابوجعفرمحمدبن‌حسن (1400 ق)، النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوى، چاپ دوم، بیروت: دارالکتاب العربی.
طوسى، ابوجعفرمحمدبن‌حسن (1407ق)، الخلاف، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طوسى، ابوجعفرمحمدبن‌حسن (1407 ق)، تهذیب الأحکام (تحقیق خرسان)، ‏محقق / مصحح: خرسان، حسن الموسوى، چاپ چهارم، ‏تهران: دارالکتب الإسلامیه.
حسینى عاملى، سیدجوادبن‌محمد (1419 ق)، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه (ط ـ الحدیثه)، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
عاملى کرکى محقق ثانى، على‌بن‌حسین (1414 ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، چاپ دوم، قم: مؤسسه آل‌البیت(علیهم‌السلام‏).
العروسى الحویزى، عبدعلى‌بن‌جمعه (1415 ق‏)، تفسیر نور الثقلین‏، محقق / مصحح: رسولى محلاتى، هاشم‏، چاپ چهارم، قم: اسماعیلیان‏.
کلینى، محمدبن‌یعقوب‌بن‌اسحاق (1407 ق)، الکافی (ط ـ الإسلامیه)، محقق / مصحح: غفارى على‌اکبر؛ آخوندى، محمد، چاپ چهارم، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
نورى، حسین‌بن‌محمدتقى (‏1408 ق‏)، مستدرک‌الوسائل و مستنبط‌المسائل،‏ محقق / مصحح: مؤسسه آل‌البیت(علیهم‌السلام‏)، قم‏: مؤسسه آل‌البیت(علیهم‌السلام‏).
Rees, B. & S. Zimmerman. (1974), "The effects of formal sex education on the sexual behaviors and attitudes of college students". Journal of the American College Health Association, 22. P.370-371.
Tomas, D. R. (2006). A General inductive approach for qualitative data analysis. American Journal of Evaluation. Vol27. No. 2.)
Esere, O. M. (2008). Effect of sex education program on at-risk sexual behavior of school-going adolescents in Ilorin, Nigeria. African Health Sciences, Vol 8 No 2, pp. 120-126.
Boyatzis, R. E. (1998), Transforming qualitative information: thematic analysis and code development, Sage.
دوره 29، شماره 52
فصلنامه پاییز
آبان 1400
صفحه 291-313
  • تاریخ دریافت: 17 تیر 1398
  • تاریخ بازنگری: 12 آبان 1400
  • تاریخ پذیرش: 18 خرداد 1399
  • تاریخ انتشار: 01 آبان 1400