تحلیل جایگاه تربیت‌معلم در گفتمان‌های حاکمیت سیاسی بعد از انقلاب اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 نویسنده مسئول: دانش آموخته دکتری فلسفه تعلیم و تربیت، دانشگاه خوارزمی، کرج، ایران.

2 استادیار، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

3 دانشیار، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

پژوهش حاضر، با هدف تحلیل جایگاه تربیت‌معلم در گفتمان‌های حاکمیت سیاسی که بعد از انقلاب اسلامی ایران شکل‌گرفته‌اند، انجام‌شده ‌است. این تحقیق با درنظرگرفتن مقوله تربیت‌معلم در فضای گفتمانی و از طریق سند کاوی، به دنبال فراتر رفتن‌ از توصیفات صرف و رسیدن به تحلیلی زمینه‌ای از تربیت‌معلم در ایران پس از انقلاب اسلامی است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد گفتمان فراگیر انقلاب اسلامی، تأثیر عمیقی در سیاست‌گذاری‌های تربیت‌معلم داشته ‌است. موضوع پیوستگی دین و سیاست، نشانه اصلی این گفتمان فراگیر است که موجب تأثیر باورهای الهی و فهم دینی در هویت‌بخشی معلم در اسناد و متون سیاست‌گذاری تربیت‌معلم شده است. خرده گفتمان‌های سیاسی بعد از انقلاب اسلامی نیز تأثیراتی در سیاست‌های تربیت‌معلم داشته‌اند. در گفتمان سازندگی با اولویت‌قرارگرفتن توسعه اقتصادی، معلم در جایگاه یک کارگزار دولتی بازنمایی شد و در گفتمان اصلاحات، معلم به‌عنوان بازویی برای توسعه سیاسی موردتوجه قرار گرفت. نقطه عطف سیاست‌گذاری تربیت‌معلم در حاکمیت جمهوری اسلامی ایران، تصویب سند تحول بنیادین است. با تصویب این سند، زیرنظام تربیت‌معلم در چشم‌اندازی آینده‌نگر و آینده‌ساز و در موقعیتی راهبردی، به‌عنوان عنصر اساسی نظام آموزش‌وپرورش درنظرگرفته‌شده ‌است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analyzing the Position of Teacher’s Education in the Political Discourses after the Islamic Revolution of Iran

نویسندگان [English]

  • Reza Haghveiradi 1
  • Ramazhan Barkhordari 2
  • Sousan Keshavarz 2
  • Ali Reza Mahmoudnia 3
1 Corresponding author: PH.D in Educational and Training Philosophy, Kharazmi University, Karaj, Iran.
2 Assistant Professor, Kharazmi University, Tehran, Iran
3 Associate Professor, Kharazmi University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The purpose of this study is analyzing the position of teacher education in the political discourses that have been formed after the Islamic Revolution of Iran. This research seeks to go beyond mere descriptions and achieving contextual analysis for teacher education in Iran after the Islamic Revolution considering the teacher’s education in discourse approach and through document investigation. Research findings showed that he pervasive discourse of the Islamic Revolution has had a profound effect on teacher education policies. The continuity of religion and politics is the main sign of this pervasive discourse that has caused the influence of divine beliefs and religious understanding on teacher identification in the documents and texts of teacher education policy. Political sub-discourses that formed after the Islamic Revolution also had impacts on teacher education policies. In the constructive discourse, with economic development as a priority, the teacher was represented as a government agent and in the reform discourse, the teacher was seen as an arm for political development. The turning point of teacher’s education policy in the government of the Islamic Republic of Iran is the approval of the Fundamental Reform Document of Education (FRDE). With the approval of this document, the teacher’s education subsystem has been considered as a fundamental element of the education system in a forward-looking and future-oriented perspective and in a strategic position.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Teacher Education
  • Discourse Analysis
  • Political Discourse
  • Education
  • Islamic Revolution
آهنگر، عباسعلی؛ سلطانی، علی‌اصغر؛ خوش‌خو نژاد، علی (1393)، تحلیل گفتمانی انشقاق جریان اصول‌گرا به خرده گفتمان‌های جبهه‌ پایداری و جبهه‌ متحد اصول‌گرایی در انتخابات 1390، فصل‌نامه پژوهش‌های زبان‌شناسی، شماره 1، 16-1.
آقازاده، احمد (1384)، نگاهی تحلیلی بر سیر تحولات نظام تربیت‌معلم در ایران، فصل‌نامه روان‌شناسی تربیتی، شماره 1، 144-123.
خامنه‌ای، سید علی (1369)، بیانات در دیدار معلمان و کارگران در تاریخ 12/2/1369، دفتر حفظ نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، http://farsi.khamenei.ir.
خامنه‌ای، سید علی (1372)، بیانات در دیدار معلمان در تاریخ 12/2/1372، دفتر حفظ نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، http://farsi.khamenei.ir.
خامنه‌ای، سید علی (1377)، بیانات در دیدار معلمان و کارگران در تاریخ 15/2/1378، دفتر حفظ نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، http://farsi.khamenei.ir.
خامنه‌ای، سید علی (1386)، بیانات در گردهمایی رؤسای مناطق آموزش‌وپرورش در تاریخ 3/5/1386، دفتر حفظ نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، http://farsi.khamenei.ir.
خامنه‌ای، سید علی (1396)، بیانات در دیدار با معلمان و فرهنگیان در تاریخ 17/2/1396، دفتر حفظ نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، http://farsi.khamenei.ir.
خرمشاد، محمدباقر؛ جمالی، جواد (1397)، امر سیاسی و گفتمان‌های سیاسی در ایران بعد از انقلاب اسلامی (1392-1357)، فصل‌نامه مطالعات انقلاب اسلامی، شماره 54، 184-165.
خروشی، پوران و همکاران (1396)، بررسی رویکرد تربیت‌معلم شایسته بر اساس اسناد تحولی جمهوری اسلامی ایران، فصل‌نامه راهبرد فرهنگ، شماره 37، 186-163.
خمینی، سید روح‌الله (1359)، صحیفه امام، جلد 13، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام.
خمینی، سید روح‌الله (1360)، صحیفه امام، جلد 15، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام.
دانشگاه فرهنگیان (1396)، روایتی از کیفیت دانشگاه فرهنگیان بر مدار تدبیر و امید، تهران: انتشارات دانشگاه فرهنگیان.
دبیرخانه شورای عالی آموزش‌وپرورش (1396)، سند زیرنظام تربیت‌معلم و تأمین منابع انسانی نظام تربیت رسمی و عمومی.
دبیرخانه شورای عالی آموزش‌وپرورش (1391)، مجموعه مصوبات شورای عالی آموزش‌وپرورش (مصوبات کلی و عمومی).
رینگر، مونیکا ام (1380)، آموزش‌، دین‌ و گفتمان اصلاح‌ فرهنگی‌ در دوران‌ قاجار، ترجمه مهدی حقیقت‌خواه، تهران: ققنوس.
ساعی، علی؛ قاراخانی، معصومه؛ مؤمنی، فرشاد (1391)، دولت و سیاست آموزش در ایران از سال 1360 تا 1388، فصل‌نامه علوم اجتماعی، شماره 56 ، 168-117.
زایرکعبه، رحیم؛ قریشی، فردین؛ علیزاده، محمدباقر (1398)، تحلیل زمینه‌های جامعه‌شناختی تحول گفتمان عدالت در دولت‌های خاتمی، احمدی‌نژاد و روحانی، دو فصل‌نامه جامعه‌شناسی و اقتصاد، شماره 2، 149-127.
سرکار آرانی، محمدرضا (1373)، مطالعه تطبیقی نظام تربیت‌معلم ایران و ژاپن، فصل‌نامه روان‌شناسی و علوم تربیتی، 53، 206-187.
سلطانی، سید علی‌اصغر (1384)، قدرت، گفتمان و زبان؛ سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی، تهران: نی.
شمشیری، بابک (1396)، نقش و جایگاه تربیت فرهنگی در نظام تربیت‌معلم، فصل‌نامه پژوهش در تربیت‌معلم، شماره 2، 124-109.
شورای عالی انقلاب فرهنگی (1390)، سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش.
صافی، احمد (1391)، تربیت‌معلم در ایران، ژاپن، آلمان، انگلستان، هند و پاکستان، تهران: ویرایش.
عالی، مرضیه؛ داودی، ایوب (1398)، تحلیل معنای کنشگری معلم در مقالات مجله رشد معلم: مبتنی بر رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف، پژوهش‌نامه مبانی تعلیم و تربیت، شماره 66، 48-1.
عزیز خانی، احمد (1396)، پایداری و ناپایداری گفتمان‌های سیاسی در ایران، قم: پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق(علیه‌السلام).
عقیلی، وحید؛ لطفی حقیقت، امیر (1389)، کاربرد روش تحلیل گفتمان در علوم رفتاری، فصل‌نامه دانش‌نامه، شماره 78، 194-169.
فاضلی، نعمت‌الله؛ کردونی، روزبه (1387)، رفاه و گفتمان سازندگی، فصل‌نامه علوم اجتماعی، شماره 41، 162-125.
فرکلاف، نورمن (1379)، تحلیل انتقادی گفتمان، گروه مترجمان، تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها.
شورای تغییر بنیادی نظام آموزش‌وپرورش(1367)، طرح کلیات نظام آموزش‌وپرورش جمهوری اسلامی ایران.
قادری، عبدالرسول؛ مزیدی، محمد (1395)، رویکرد تربیت‌معلم: روحیه علمی یا روحیه معلمی؟، فصل‌نامه آموزش پژوهی، شماره 5، 130-109.
قجری، حسین‌علی (1396)، منازعات گفتمانی در انقلاب اسلامی، تهران: جامعه‌شناسان.
کرم‌زادی، مسلم (1385)، تبیین سیاست‌گذاری آموزشی در زمینه تربیت مدنی (با نگاهی به نظام آموزشی پس از انقلاب)، مجله آیین، شماره 6، 121-116.
کسرایی، محمد سالار؛ بنت‌الهدی، سعیدی (1395)، تحلیل گفتمان عدالت در دهه سوم انقلاب با تأکید بر سال‌های 1384 – 1380، مجله جامعه‌شناسی تاریخی، شماره 2، 169-129.
لاکلائو، ارنستو؛ موف، شانتال (1393)، هژمونی و استراتژی سوسیالیستی، ترجمه محمد رضایی، تهران: ثالث.
مجلس شورای اسلامی (1368)، قانون برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب 11/11/1368.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (1399)، ابعاد پنهان و محورهای سند 2030 و بررسی سند دستور کار 2030 برای توسعه پایدار، https://rc.majlis.ir/fa/report/show/1631767.
مناشری، دیوید ( 1397)، نظام آموزشی و ساختن ایران مدرن، ترجمه محمدحسین بادامچی و عرفان مصلح، تهران: سینا.
مهر محمدی، محمود (1377)، نظام تربیت‌معلم در جمهوری فدرال آلمان و مقایسه آن با جمهوری اسلامی ایران، فصل‌نامه مدرس، شماره 7، 169-158.
وزارت آموزش‌وپرورش، پژوهشکده تعلیم و تربیت (1382)، سند و منشور اصلاح نظام آموزشی ایران (پیش‌نویس دوم).
هوارث، دیوید (1377)، نظریه گفتمان، ترجمه علی‌اصغر سلطانی، مجله علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم(علیه‌السلام)، شماره 2، 183-156.
یورگنسن، ماریانه؛ فیلیپس، لوئیز (1389)، نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمه هادی جلیلی، تهران: نی.
Howarth, D & Stavrakakis, Y (2000). Discourse Theory and Political Analysis. Manchester: Manchester University.
Laclau, E & Mouffe, C (2001). Hegemony and Socialist Strategy. London: Verso, Second Edition.
Mooney, G & Edling, S (2016). Ideological Governing Forms in Education and teacher education: a comparative study between highly secular Sweden and highly non-secular Republic of Ireland, Nordic Journal of Studies in Educational Policy, 2016:1, DOI: 10.3402/nstep.v2.32041.
Rogers, R (2011). Critical Approach to Discourse Analysis in educational Research. London: Routledge.
Sue, T (2005). The Construction of Teacher Identities in educational policy documents: a Critical Discourse Analysis. Journal of Melbourne Studies in Education, 46(2), 25-44.
دوره 29، شماره 52
فصلنامه پاییز
آبان 1400
صفحه 129-154
  • تاریخ دریافت: 05 مهر 1398
  • تاریخ بازنگری: 28 فروردین 1400
  • تاریخ پذیرش: 29 فروردین 1400
  • تاریخ انتشار: 01 آبان 1400