مرگ آگاهی و دلالت‌های تربیتی آن در افزایش آرامش با تکیه بر روایات معصومین علیهم السلام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 نویسنده مسئول: استادیار، گروه مدیریت و برنامه ریزی آموزشی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه الزهراء (س)، تهران، ایران.

2 کارشناسی ارشد تاریخ و فلسفه آموزش و پرورش، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه الزهراء (س)، تهران، ایران.

چکیده

هدف این پژوهش پرداختن به مقوله مرگ و مرگ آگاهی و دلالت‌های آن برای تعلیم‌وتربیت است. پژوهش حاضر از منظر روایات معصومین، به آن دسته از ویژگی‌های ذاتی انسان، دنیا و مرگ پرداخته است که می‌تواند مبنایی برای استخراج عوامل زمینه‌ساز آرامش باشد. این مهم با استفاده از روش توصیفی – تبیینی و استنباطی انجام شد. ابتدا وجوب مرگ بر مبنای صفات الهی همچون: قدرت، حکمت، رحمت، عدالت و مالکیت تبیین شده است؛ این صفات در جایگاه مبنا، به اصولی همچون استکمال، تقوا، توبه، عبودیت و عمل صالح منتهی می‌شود. یافته­های پژوهش نشان می‌دهد که مرگ بر مبنای ویژگی‌های ذاتی انسان و دنیا ضرورت می‌یابد؛ درعین‌حال این ویژگی‌ها به همراه ویژگی‌های ماهوی مرگ متضمن دلالت‌هایی برای تربیت است که می‌تواند به آرامش منجر شود. از این منظر، یادآوری مرگ باعث تلاش، تکاپو، آسان شدن زندگی، دوری از سستی و پرهیز از رخوت و تشویش می‌گردد. همچنین یافته‌ها نشان می‌دهد، به‌رغم تفکر عام، نه‌تنها اندیشه مرگ منافاتی با آرامش انسان ندارد؛ بلکه در صورت فهم درست  از ماهیت و علت وجوب مرگ، حیات انسان می‌تواند رها از اضطراب ناشی از نزدیکی مرگ باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The awareness Death and Its Educational Implications in Increasing calmness Relying on Infallibles Narrations

نویسندگان [English]

  • Maryam Banahan 1
  • Fatemeh Teraz Monfared 2
1 Assistant Professor, Department of Management and Educational Lesson Planning, College of Educational and Psychological Sciences, Azahra University, Tehran, Iran.
2 Student of Educational and Traning History and Philosophy, College of Educational and Psychological Sciences, Azahra University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The aim of this study is to address death and death awareness, and its implications for education. This study deals with the intrinsic features of the world and death in terms of the narrations of the infallibles and uses them as a basis for extracting the underlying factors of calmness. This was done using descriptive-explanatory and inferential methods. First, the necessity of death is explained on the basis of divine attributes such as God's power, wisdom, mercy, justice and property. These attributes in the position of the foundations, lead to principles such as perfection, piety, repentance, servitude and righteous deeds. Research findings indicated that death is necessary based on human characteristics and world characteristics; But the nature of death includes implications for education that can lead to calmness. From this perspective, remembering death causes effort, endeavor, making life easier, avoiding laziness, and avoiding lethargy and anxiety. Findings also showed that despite popular beliefs, the idea of death is not in conflict with human calmness. through understanding the nature and cause of necessity of death, human life can be free from the anxiety of nearby death.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Awareness Death
  • Education
  • Calmness
  • Narrations
قرآن کریم
نهج‌البلاغه
لغت‌نامه دهخدا
لغت‌نامه معین
ابن بابویه، ابوجعفر محمد بن علی (1385). ترجمه من لایحضره الفقیه، ترجمه غفاری، ع. ا.، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
اسپینوزا، باروخ (1376). اخلاق، ترجمه محسن جهانگیری، چاپ دوم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
افلاطون (1380). دوره کامل آثار افلاطون، چاپ سوم، تهران: خوارزمی.
اکبر زاده، فریبا؛ دهباشی، مهدی و شانظری، جعفر (1393). بررسی و تحلیل تطبیقی مرگ و رابطه آن با معنای زندگی از دیدگاه مولوی و هایدگر، الهیات تطبیقی، سال پنجم، بهار و تابستان، شماره 11، ص 1-20.
اکبریان، رضا و فاضلی، علی‌رضا (1386). بررسی چیستی مرگ از دیدگاه افلاطون و ملاصدرا، قبسات، سال دوازدهم، صص 70-49.
آبیار، زهرا. ؛ حسینی حجازی، فاطمه سادات. و شیریان، زهرا. (1398). کارکردهای اخلاقی مرگ آگاهی در زندگی معنادار، از دیدگاه علامه جعفری، فصلنامه اخلاق، سال نهم، شماره 33، صص. 95-119.
باقری، خسرو (1386). نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، چاپ هفدهم، تهران: مدرسه.
تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد (1383)، غررالحکم و دررالکلم، ترجمه محسن موسوی، قم: دارالحدیث.
دیلمی، حسن بن محمد (1373). اعلام الدین فی صفات المومنین، قم: انتشارات آل البیت.
رایس، فیلیپ (1387). رشد انسان ، مهشید فروغان، چاپ دوم، تهران: ارجمند.
سبزه آرای لنگرودی، میلاد؛ حاجلو، نادر؛ بشر پور، سجاد و ابوالقاسمی، عباس (1395). مرگ آگاهی تجربه‌ای بیدارکننده: دو مطالعه بر اضطراب مرگ و ارزش‌گذاری آرزوهای بیرونی، پژوهش در سلامت روان‌شناختی، دوره دهم، شماره چهارم، صص. 19-29.
سلیمانی، فاطمه (1387). ترس از مرگ با تکیه بر دیدگاه ابن‌سینا و ملاصدرا، حکمت سینوی (مشکوه النور)، دوره 12، شماره 40، صص. 75-101.
سلیمی زارع، مصطفی و قاضی زاده، کاظم (1386)، کرامت انسانی در پرتو قرآن و روایات، مجله بینات، شماره 53، صص68-95 .
شریف الرضی، محمد بن حسین (1389). خصائص الأئمه( ع) (ولایت نامه)، ترجمه محمد مهدی کافی، قم: موسسه امام هادی ع
شریف الرضی، محمد بن حسین (بی‌تا). خصائص الأئمه( ع) (خصائص أمیر المؤمنین( ع))، محقق و مصحح محمدهادی امینی ‏ ( 1364)، چاپ اول، مشهد: آستان قدس رضوی.
شوشتری، عباس (1374). فرهنگ کامل لغات قرآن، چاپ سوم، تهران: گنجینه.
شوشتری، نورالله (1409 ق). احقاق الحق و ازهاق الباطل، قم: انتشارات کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
شیخ صدوق (1385). ترجمه من لایحضره الفقیه، ترجمه غفاری، ع. ا.، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
شیخ طوسی (1390 ق)، النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، ترجمه دانش‌پژوه، م.ت. (1360 ش)، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
طاهری سرتشینزی، اسحاق و موسوی، مریم السادات (1391). مرگ آگاهی و معناداری زندگی ازمنظر نهج‌البلاغه، انسان پژوهی دینی، سال نهم، شماره 27، صص. 177-198.
طباطبایی، محمدحسین (1382). اصول عقاید و دستورات دینی، قم: بوستان کتاب.
طباطبائی، محمدحسین (1374) . تفسیر المیزان، محمدباقر موسوی همدانی، قم: نشر انتشارات اسلامی.
طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (1390 ق)، النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، ترجمه دانش‌پژوه، م.ت. (1360 ش)، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
عبید، رؤوف (1374). انسان روح است نه جسد، تهران: گلفام.
عطاردی، عزیز الله (1391). مسند الامام الجواد ابی جعفر محمد بن علی (ع). تهران: عطارد.
قاضی‌زاده، کاظم و سلیمی زارع، مصطفی (1386). کرامت انسانی در پرتو قرآن و روایات، مجله بینات، بهار، شماره 53، صص 95- 68.
قاضی قضاعی، ابوعبدالله (1397). ترجمه و شرح فارسی شهاب الاخبار، ترجمه دانش‌پژوه، م. ت.، تهران: دانشگاه تهران.
قمی، عباس (1390). منتهی الامال، ویرایش عابدینی مطلق، ک.، تهران: مبین اندیشه.
کاکایی، قاسم و جباره ناصرو، محبوبه (1395). بررسی و نقد ارتباط مرگ و گناه در آثار آگوستین قدیس، تأملات فلسفی، دوره 7، شماره 16، صص 1-18.
کلینی، یعقوب بن اسحاق (1388). فروع کافی، ترجمه گروه مترجمان، قم: قدس.
کلینی، یعقوب بن اسحاق (1397). اصول کافی، ترجمه انصاریان، ح.، قم: دارالعرفان.
گوتک، جرالد (1396). مکاتب فلسفی و آراء تربیتی، محمدجعفر پاک‌سرشت، چاپ هفدهم، تهران: سمت.
مجلسی، محمدباقر (1363). بحارالانوار، ترجمه سید ابوالحسن موسوی همدانی، کمپانی.
محمد زاده، علی ؛ جعفری، عیسی و حاجلو، نادر (1394). رابطه اضطراب مرگ با روش‌های مقابله مذهبی، سبک‌های دل‌بستگی به خدا و عمل به باورهای دینی، فرهنگ در دانشگاه اسلامی، دوره پنجم، شماره دو، صص. 259-272.
مر، گاستون (1383). افلاطون، ترجمه خونساری، ف، تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
مشکینی، علی (1393). مواعظ عدیده، ترجمه موسوی قافله باشی، س. م.، قم: موسسه فرهنگی دارالحدیث.
مطهری، مرتضی (1378). مجموعه آثار، ج 12، تهران: انتشارات صدرا.
معتمدی، غلامحسین (1387). انسان و مرگ، تهران، مرکز.
مکارم شیرازی، ناصر و جمعی از فضلا (1390). پیام امام امیرالمؤمنین علیه‌السلام، ج 13،  قم: مدرسه الامام علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام.
موسوی، سید جواد (1386). برخی از آثار یاد مرگ، مجله مبلغان، بهمن و اسفند، شماره 100، صص 77- 68.
میرزایی، فرامرز، شریفیان، مهدی و پروانه، علی (1389). مرگ‌اندیشی خیامی در آثار دو شاعر فارسی و عربی: صلاح عبدالصبور و نادر نادر پور)، فصلنامه پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی، بهار، شماره1، صص 177- 159.
نراقی، ملامهدی (بی‌تا). جامع السعادات، ترجمه کریم فیضی (1388)، قم: انتشارات قائم آل محمد.
نیچه، فردریک (1393). چنین گفت زرتشت، داریوش آشوری، چاپ سی و چهارم، تهران: اگه.
یالوم، اروین (1390). روان‌درمانی اگزیستانسیال (وجودی)، سپیده حبیب، تهران: نی.
یثربی، یحیی (1386)، مرگ و مرگ‌اندیشی، مجله قبسات، شماره 19.
Boru, T. (2018), The Impact of Industry Concentration on Performance Exploring a Comprehensive Bank, Chapter Five Research Design and Methodology,PHD Thesis, University of South Africa.
دوره 29، شماره 53
فصلنامه زمستان
بهمن 1400
صفحه 31-64
  • تاریخ دریافت: 31 شهریور 1399
  • تاریخ بازنگری: 07 آبان 1400
  • تاریخ پذیرش: 09 بهمن 1400
  • تاریخ انتشار: 01 بهمن 1400