بررسی جایگاه معرفت افاضه‌ای در فلسفه تربیت اسلامی و تبیین دلالت‌های تربیتی آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

کارشناس ارشد، گروه علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه دولتی پیام نور، اراک، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی جایگاه معرفت افاضه‌ای در فلسفه تربیت اسلامی و تبیین دلالت‌های تربیتی آن است. ازآنجایی‌که هدف اساسی خلقت، علم و معرفت است، این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی جایگاه معرفت افاضه‌ای در فلسفه تربیت اسلامی و تبیین دلالت‌های تربیتی آن می‌پردازد و به دنبال معرفی آثار تربیتی، موانع و زمینه‌های دستیابی به معرفت افاضه‌ای است. یافته‌ها بیانگر این است که معرفت نه‌تنها هدف تعلیم و تربیت بلکه هدف اساسی خلقت و برترین نعمت پس از نعمت آفرینش است. معرفت افاضه‌ای، نوعی خودشناسی؛ و تقوا، اخلاص و تزکیه نفس از مبانی آن است. این معرفت گاهی به‌صورت وحی و گاهی به‌صورت الهام و گاهی به‌صورت تحدیث است. خودآگاهی، خداترسی، قرآن‌باوری، گریه تسلیم و خضوع، متانت و بردباری، سکوت، هم‌آوایی گفتار و رفتار، تواضع، تعبد و تقلید دینی از جمله آثار تربیتی آن است. تربیتی که بر اساس معرفت و شناخت به اسم رب پی نهاده می‌شود تربیتی است که به کمال و نیک‌بختی و بزرگداشت انسان و نیز گسترش صلح و برادری و وحدت در زندگی او می‌انجامد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Study of the Position of Knowledge Perfection in Islamic Philosophy and Its Educational Implications

نویسنده [English]

  • Zohreh Oleiaeyee
MA, Department of Educational Sciences and Psychology, Payam Noor University, Arak, Iran.
چکیده [English]

The purpose of this study is to investigate the position of epistemic knowledge in the philosophy of Islamic education and explain its educational implications. Since the basic purpose of creation is science and knowledge. This article uses a descriptive-analytical method to examine the place of epistemological knowledge in the philosophy of Islamic education and explain its educational implications. And seeks to introduce educational works, barriers and areas of access to epistemic knowledge. The findings indicate that knowledge is not only the goal of education but also the basic goal of creation and the highest blessing after the blessing of creation. Epistemic knowledge, a kind of self-knowledge; and piety, sincerity and self-cultivation are among its foundations. This knowledge is sometimes in the form of Inspiration and sometimes in the form of inspiration and sometimes in the form of hadith. Self-awareness, Fear of God, the cry of submission and submission, belief in the Qur'an, sobriety and patience, silence, harmony of speech and behavior, humility, worship and religious imitation are among its educational effects. The education that is based on knowledge and cognition in the name of the Lord is the education that leads to the perfection and happiness of man, as well as the spread of peace, brotherhood and unity in his life.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Position
  • knowledge Perfection
  • Philosophy
  • Islamic education
  • Educational implications
قرآن مجید
نهج‌البلاغه
صحیفه سجادیه
اخوان‌الصفا. (1405 ق). رسائل. قم: مرکز نشر.
اسدی گرمارودی، محمد. (1388). کسبی یا افاضه‌ای بودن معرفت الله. فصلنامه علمی-پژوهشی اندیشه نوین دینی، 5(17)، 112-87.
اولیائی، زهره؛ رضایی، محمد هاشم و سرمدی، محمدرضا. (1392). بررسی نقش تلقین به نفس در تعلیم و تربیت اسلامی و تبیین دلالت‌های تربیتی آن. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، گروه آموزشی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه پیام نور اراک.
ایزی، زهرا؛ نظرنژاد، نرگس و امیرخانی، مهناز. (1391). موانع معرفت از دیدگاه علامه طباطبائی (ره). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، گروه آموزشی، دانشکده، دانشگاه الزهرا (س).
باقری، خسرو. (1388). نگاهی دوباره به تربیت اسلامی (جلد یک). تهران: مدرسه.
بهشتی، محمد؛ ابوجعفری، مهدی؛ فقیهی، علی‌نقی و اعرافی، علیرضا. (1388). آرای دانشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت و مبانی آن (جلد دوم و چهارم). تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سمت.
بهشتی، محمد. (1390). آرای دانشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت و مبانی آن (جلد 5). تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سمت.
حاجی بابائیان امیری، محسن. (1388). روش‌های تربیت اخلاقی کاربردی در اسلام. تهران: سروش.
دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود. (1389). اخلاق اسلامی. تهران: معارف.
رودگر، محمدجواد. (1384). اسفار زینبی در سفرحسینی. نشریه مطالعات راهبردی زنان، شماره 28، ؟؟؟-؟؟؟.
سبحانی، جعفر و محمدرضایی، محمد. (1385). اندیشه اسلامی (1). تهران: دانشگاه پیام نور.
سهروردی، شهاب‌الدین. (1372). مجموعه مصنفات (تصحیح هانری کوربن). تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
شایسته نژاد، علی‌اکبر. (1386). تفسیر موضوعی قرآن. تهران: دانشگاه دولتی پیام نور.
طباطبائی، محمدحسین. (1417 ق). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: جامعه مدرسین.
صدرالمتألهین شیرازی، محمد. (1378). الاسفار الاربعه. قم: مصطفوی.
صدرالمتألهین شیرازی، محمد. (1386 ق). الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه (تصحیح حسن حسن‌زاده آملی). تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
صدوق، محمد بن علی. (1373). عیون اخبار الرضا (ترجمه حمیدرضا مستفید و علی اکبر غفاری). تهران: صدوق.
طوسی، نصیرالدین. (1385 الف). فصول العقاید (به کوشش شاکر معارف و حمید خالصی). شهر: نشر معارف.
طوسی، خواجه‌نصیرالدین. (1385 ب). اخلاق ناصری (تصحیح مرتضی مینوی و علیرضا حیدری). تهران: خوارزمی.
عسگری، حدیثه. (1394). بررسی علم ائمه معصومین (علیه‌السلام) از دیدگاه قرآن. شهر: مدرسه علمیه حضرت رقیه سلام‌الله علیها.
عمید، حسن. (1379). فرهنگ فارسی عمید. تهران: نشر امیرکبیر.
فتحعلی خانی، محمد؛ فصیحی زاده، علیرضا؛ فقیهی، علی‌نقی و اعرافی، علیرضا. (1391). آرای دانشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت و مبانی آن (جلد اول). تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سمت.
فیض کاشانی، ملامحسن(محمد بن مرتضی). (1383 ق الف). المحجه البیضا (تصحیح علی‌اکبر غفاری). تهران: نشر اسلامی.
فیض کاشانی، ملامحسن (محمد بن مرتضی). (1383 ق ب). الحقائق فی محاسن الاخلاق (به کوشش محسن عقیل). قم: دارالکتاب اسلامی.
فیض کاشانی، ملامحسن (محمد بن مرتضی). (1405 ق). تفسیر الصافی (ترجمه محمدباقر ساعدی خراسانی). تهران: نشر صفا.
فیض کاشانی، ملامحسن (محمد بن مرتضی). (1418 ق). النخبه فی الحکمه العملیه والاحکام الشرعیه (به کوشش مهدی انصاری قمی). قم: سازمان تبلیغات اسلامی.
فیض کاشانی، ملامحسن (محمد بن مرتضی). (1362). اصول المعارف (به تصحیح جلال‌الدین آشتیانی). قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
فیض کاشانی، ملامحسن (محمد بن مرتضی). (1371). ده رساله (به کوشش رسول جعفریان). اصفهان: مکتب امام امیرالمؤمنین.
قمی، عباس. (1371). سفینة البحار. تهران: مؤسسه انتشارات فراهانی.
کُرد فیروزجانی، یارعلی و نورانی، سید ابوالفضل. (1399). تبیین عقلی تأثیر فضایل و رذایل بر معرفت. پژوهشنامه اخلاق، 13(47)، 122-.
کیلانی، ماجد عرسان. (1389). فلسفه تربیت اسلامی (ترجمه بهروز رفیعی و سعید بهشتی). تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سمت.
مجلسی، محمدباقر. (1403 ق). بحارالانوار. بیروت: مؤسسه الوفا.
مدرسی زنجانی، محمد. (1363). سرگذشت و عقاید فلسفی خواجه‌ نصیرالدین طوسی. تهران: امیرکبیر.
مطهری، مرتضی. (1391). انسان کامل. تهران: انتشارات صدرا.
موسایی افضلی، علی. (1382). معارف اسلامی (1). تهران: دانشگاه دولتی پیام نور.
موسوی بلده، سید محسن. (1381). حلیه القرآن (سطح 2) (به روایت حفص از عاصم). تهران: احیاء کتاب.
مؤمنی، بهرام؛ کهنسال، علیرضا و مسعودی، جهانگیر. (1397). نقش حس در معرفت‌شناسی ابن‌سینا و جان لاک. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، گروه آموزشی، دانشکده، دانشگاه فردوسی مشهد.
نصری، عبدالله. (1386). انسان از دیدگاه اسلام. تهران: دانشگاه دولتی پیام نور.
هاشمی، سید جواد و صفاتی، زهره. (1381). فاطمه (سلام‌الله) گل محمدی. قم: لاهیجی.
یحیی بن عبد بن زکریا. (1365). تهذیب الاخلاق (مقدمه و تصحیح محمد دامادی). تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
دوره 30، شماره 55
فصلنامه تابستان
شهریور 1401
صفحه 135-159
  • تاریخ دریافت: 27 مهر 1399
  • تاریخ بازنگری: 28 فروردین 1400
  • تاریخ پذیرش: 27 شهریور 1401
  • تاریخ انتشار: 01 شهریور 1401