مبانی الهیاتی برنامه درسی هویت دینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 نویسنده مسئول: دانشجوی دکتری، گروه برنامه ریزی درسی، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبائی(ره)، تهران، ایران

2 استاد، گروه برنامه ریزی درسی، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبائی(ره) ، تهران، ایران

3 دانشیار، گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران

4 دانشیار، گروه فلسفه، دانشکده الهیات و علوم انسانی، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، قم، ایران.

چکیده

تصمیم­گیری­های عملی و اجرای سودمند در برنامه درسی نیازمند درکی روشن از خاستگاه فلسفی و تشریح دقیق مبانی است، در این راستا پژوهش حاضر با هدف تبیین مبانی الهیاتی برنامه درسی مختص به هویت دینی انجام شد. روش پژوهش تحلیلی- استنباطی و منبع اصلی آن قرآن کریم و تفسیر گران‌قدر المیزان بود. نتایج نشان داد که برنامه درسی هویت دینی از روح الهی برخوردار می‌باشد و با نگاه ویژه­ای هستی را بستر تعالی انسان، جلوه­ای از خداوند متعال و مظهری از فیوضات او تلقی می­کند. در این برنامه درسی سرسلسلۀ علل خداوند متعال بوده و دنیا ظرفیت بقا را ندارد و اصالت با زندگی آخرت است. بندگی، تبعیت از قضا و قدر الهی، تسلیم بر اراده الهی، رحمانیت و رحیمیت خدای سبحان، احترام به علم، حکمت و عدالت خداوندی و وجود راهنما از دیگر یافته­هایی است که از درون مبانی الهیاتی نضج گرفته و به دنبال ایجاد و جهت­دهی برنامه درسی هویت دینی می­باشد. تأثیرپذیری اهداف، موضوع، کارکرد و مسائل برنامه درسی هویت دینی از مبانی و گزاره­های الهیاتی دیگر خروجی مقاله حاضر است که نقش مهمی در شکل­گیری بینش­ها، گرایش‌ها و کنش­های دانش­آموزان دارد و به آنان کمک می­کند تا گستره اعتقادی خود را توسعه داده و با قدم­هایی استوار به مقصد حقیقی رهنمون شوند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Theological Foundations of Religious Identity Curriculum

نویسندگان [English]

  • Hassan Najafi 1
  • Hassan Malaki 2
  • Mahdi sobhaninejad 3
  • Ali Mesbah 4
1 Corresponding Author, Ph.D. Candidate, Department of Curriculum Planning, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Allameh Tabatabaei University, Tehran, Iran
2 Full Professor, Department of Curriculum Planning, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Allameh Tabatabaei University, Tehran, Iran
3 Associate Professor, Department of Educational Sciences, Faculty of Humanities, Shahid University, Tehran, Iran
4 Associate Professor, Department of Philosophy, Faculty of Theology and Human Sciences, Imam Khomeini Educational and Research Institute, Qom, Iran.
چکیده [English]

Practical decisions and useful implementation in the curriculum require a clear understanding of the philosophical origins and a precise explanation of the basics. In this Regard, the present study was conducted with the aim of explaining the theological foundations of the curriculum dedicated to religious identity. The method of analytical-inferential research and its main source was the Holy Quran and the valuable interpretation of Al-Mizan. The results showed that the curriculum of religious identity has a divine spirit and with a special look, he considers the universe as the bed of human transcendence, a manifestation of God almighty and a manifestation of his bounties. in this curriculum, God almighty is at the top of the series of causes, and the world does not have the capacity to survive, and originality is with the life of the hereafter. Slavery, obedience to divine destiny, submission to the divine will, mercy and compassion of God almighty, respect for god's knowledge, wisdom and justice and the existence of a guide are other findings that have matured from within the theological foundations and seek to create and direct. the curriculum is religious identity. The influence of the objectives, subject, function, and issues of the religious identity curriculum from other theological foundations and proposals is the output of the present article, which plays an important role in shaping students' insights, attitudes, and actions, and helps them to expand their beliefs. And be Guided to the true destination with firm steps.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Religious Identity
  • Curriculum
  • Ontological Foundations
  • Monotheistic Orientation

مراجع

قرآن کریم
نهج‌البلاغه
ابراهیمی­نیا، رضا و نجفی، حسن. (1399). موانع فردی و اجتماعی هدایت­پذیری دینی؛ چالشی در هدف­گذاری برنامه درسی تربیت دینی. ماهنامه معرفت، 29(7)، 74-63.
ابن عربی، محمد بن علی. (1365ق). فصوص الحکم (به کوشش ابوالعلاء عفیفی). قاهره: دارالکتب.
ابن منظور، محمد بن مکرم. (1408ق). لسان العرب. بیروت: دار احیاء عربی.
اسکندری، محمدحسین. (1393). مبانی اندیشه سیاسی در اسلام. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
باریکانی، زهرا. (1385). تبیین هویت دینی دانش‌آموزان و بررسی ارتباط آن با محتوای کتب دین و زندگی. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران.
بهشتی، محمد. (1397). مبانی تربیت از دیدگاه قرآن. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد. (1366). تصنیف غررالحکم و درر الکلم. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
جعفر بن محمد، امام صادق (ع). (1400ق). مصباح الشریعه. بیروت: اعلمی.
جمعی از مؤلفان. (1394). شاخص­های سبک زندگی اسلامی. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
جوادی آملی، عبدالله. (25/10/1397). بیانات در دیدار با اعضای مؤسسه آینده روشن و مرکز تخصصی مهدویت. .
ذوعلم، علی. (1398). تبیین مفهومی و راهبردهای تربیتی: رابطه با خود، خدا، خلق و خلقت در برنامه درسی ملی. فصلنامه رشد آموزش قرآن و معارف اسلامی. 32(1)، 27-21.
رئوفی، محمود. (1389). مؤلفه­های هویت دینی. دوفصلنامه دین و ارتباطات، 17(38-37)، 112-91.
سبحانی، جعفر. (1417ق). رساله موجزه فی تفسیر الاسماء الثلاثه الوارده فی القرآن، و التی تدور علیها رحی البحث عن التوحید و الشرک. قم: مؤسسه امام صادق (ع).
صدری­نیا، حسین. (1388). ارتباط هستی و انسان با خدا. تهران: سایه روشن.
طباطبائی، محمدحسین. (1385). المیزان فی تفسیر القرآن (ترجمه محمدباقر موسوی همدانی). قم: مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
طباطبائی، محمدحسین. (1386). شیعه در اسلام (تحقیق محمدعلی کوشا). قم: واریان.
طباطبائی، محمدحسین. (1412 ق). آموزش عقاید و دستورهای دینی. تهران: بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی.
عبودیت، عبدالرسول و مصباح، مجتبی. (1396). مبانی اندیشه اسلامی: خداشناسی. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
عبدی، علی‌اصغر. (1394). بررسی آثار کاستی­های تعلیم و تربیت در تضعیف هویت شیعی. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
فتاحی اردکانی، محسن. (1393). بررسی و نقد براهین عدل الهی از دیدگاه محمدحسین طباطبائی. فصلنامه پژوهش­های فلسفی کلامی، 15(4)، 124-105.
فنائی اشکوری، هادی. (1397). نقش و حضور خدا در جهان. قم: مجمع عالی حکمت اسلامی.
قائمی­نیا، علیرضا. (05/11/1392). تعریف هویت وجودی انسان در ارتباط با خداوند؛ وجه ممیز انسان‌شناسی قرآن. گفتگوی منتشر شده در خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا).
قادرزاده، امید. (1393). آموزش‌وپرورش و هویت دینی و ملی (مطالعه پیمایشی دانش­آموزان مقطع متوسطه شهر بانه). فصلنامه مطالعات ملی، 15(3)، 106-81.
قنبری برزیان، علی و همتی، رضا. (1394). هویت دینی در جامعه ایرانی: مرور نظام‌مند مطالعات انجام‌شده ۱۳۸۰-۱۳۹۲. فصلنامه جامعه­شناسی کاربردی، 26(3)، 138-117.
کلینی، محمد بن یعقوب. (1369). اصول کافی. تهران: علمیه اسلامیه.
مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحارالانوار. بیروت: مؤسسه الوفاء.
محمودی، سیروس. (1399). بررسی جایگاه هویت دینی و انقلابی در سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش. فصلنامه پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی. 28(2)، 182-159.
ملکی، حسن. (1396). هویت دینی برنامه درسی: جستاری در نظریه اسلامی برنامه درسی. تهران: آییژ.
مهنا، محمدتقی. (1391). راهکارهای تقویت هویت دینی در برنامه درسی دوره ابتدایی از دیدگاه آموزگاران و مدیران مدارس ابتدایی شهرستان لالجین. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه پیام نور واحد همدان.
میرشاه جعفری، ابراهیم و حشمتی‌فر، لیلا. (1397). تحلیل محتوای کتاب­های پیام آسمانی دوره اول متوسطه بر اساس مؤلفه­های هویت دینی. فصل­نامه مطالعات ملی، 19(2)، 96-83.
نادری، احمد؛ چیت‌ساز، محمدجواد و شیرعلی، ابراهیم. (1394). فراترکیب پژوهش­های انجام شده در حوزه هویت دینی. فصل­نامه مطالعات ملی، 16(3)، 44-27.
نوری، نجیب‌الله؛ عسگری، علی؛ نارویی نصرتی، رحیم و شجاعی، محمدصادق. (1395). مؤلفه­های فرایندی و ساختاری هویت دینی بر پایه منابع اسلامی. فصل­نامه اسلام و پژوهش­های روان‌شناختی، 2(4)، 26-7.
Arweck, E. & Nesbitt, E. (2010). Young People's Identity Formation in Mixed-Faith Families: Continuity or Discontinuity of Religious Traditions?. Journal of Contemporary Religion, 25(1), 67-87.
Erikson, E. H. (1968). Identity: Youth and Crisis. New York: Norton.
Fanhao, N. (2019). Religion and Youth Educational Aspirations: A Multilevel Approach. Journal of Beliefs & Values, 40(1), 88-103.
Gutek, G, L. (1996). Philosophical and Ideological Perspectives on Education. Pearson.
Jafralie, S, Zaver, A. (2019). Teaching Religious Education: The Ethics and Religious Culture Program as Case Study. Journal of FIRE: Forum for International Research in Education, 5(1), 89-106.
Krakowski, M. (2017). Developing and Transmitting Religious Identity: Curriculum and Pedagogy in Modern Orthodox Jewish Schools. Journal of Contemporary Jewry, 37(3), 433-456.
Milner, H. R. (2010). Culture, Curriculum, and Identity In Education. Palgrave Macmillan.
Moulin, D. P. J. (2013). Negotiating and Constructing Religious Identities in English Secondary Schools: a Study of the Reported Experiences of Adolescent Christians, Jews, and Muslims. Doctoral Dissertation, University of Oxford.
Neilsen, R, Arber, R, Weinmann, M. (2017). Re-Imagining Asian Religious Identity: Towards a Critical Pedagogy of Religion and Race in Australian Schools. Journal of Science Education, (49), 1-15.
Oppong, S, H. (2013). Religion and Identity. American International Journal of Contemporary Research, 3(6), 10-16.
Pinar, W F, Reynolds, W M, Slattery, P, Taubman, P, M. (1995). Understanding Curriculum: An Introduction to the Study of Historical and Contemporary Curriculum Discourses. Peter Lang Inc.
Rissanen, I. (2014). Developing Religious Identities of Muslim Students in the Classroom: A Case Study from Finland. Journal of Religious Education, 36(2), 123-138.
Wong, M, Y. (2018). Religious Education in a Multi-Religious Context: an Examination of four Religious Schools in Hong Kong. Chapter 7 of the book "Religion and Education: Comparative and International Perspectives". United Kingdom: Symposium Books.
Ysseldyk, R, Matheson, K, Anisman, H. (2010). Religiosity as Identity: Toward an Understanding of Religion from a Social Identity Perspective. Journal of Personality and Social Psychology Review, 14(1), 60-71.
پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی
دوره 30، شماره 55
فصلنامه تابستان
شهریور 1401
صفحه 193-231

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 02 آذر 1399
  • تاریخ بازنگری: 17 بهمن 1399
  • تاریخ پذیرش: 27 شهریور 1401
  • تاریخ انتشار: 01 شهریور 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار