بررسی و تحلیل مؤلفه‌های تربیت‌ شهروند مطلوب از منظر صحیفه‌ سجادیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کـارشنـاس ارشد، گروه علـوم تربیتی، دانشکده علـوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

2 نویسنده مسئول: استادیار، گروه علوم تربیتی، دانشگاه بیرجند ، بیرجند، ایران

3 استادیار، گروه علوم تربیتی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف شناسایی مؤلفه‌های تربیت شهروندی از منظر صحیفه سجادیه طراحی و اجرا شده است و به شیوه تحلیل محتوای ﻛﻴﻔﻲ ﺍﺯ ﻧﻮﻉ توصیفی- ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ و با قلمرو مطالعات پژوهشی شامل تمامی ادعیه کتاب گران‌قدر صحیفه سجادیه، مؤلفه‌های شناسایی‌شده را تحلیل می­نماید. نتایج حاصل از تحقیق بیانگر آن است که از مجموع 107 کد شناسایی‌شده پیرامون مؤلفه‌های تربیت شهروندی، تعداد 29 کد به بعد شناختی شامل قدرت، شکرگزاری (قدردانی)، عدالت و...؛ 11 کد به بعد اجتماعی شامل احساس مسئولیت، اصلاح امور، ارتباط و...؛ 49 کد به بعد اخلاقی (ارزش‌ها: 28 کد شامل وظایف فرزند نسبت به والدین، فروتنی (تواضع) و...؛ ضدارزش‌ها: 21 کد شامل غفلت، قبیله‌گرایی و...) و 18 کد به بعد عاطفی- هیجانی (ارزش‌ها: 9 کد شامل تفضل (بخشش کردن)، حسن نیت و...؛ ضدارزش‌ها: 9 کد شامل طغیان، هوی پرستی و...) اختصاص یافته است. در پایان، این نتیجه حاصل گردید که امام سجاد (ع) تلاش می‌کنند در این متن اسلامی ارزشمند، انسانی را تربیت کنند که ورود به مسیر حق و حقیقت، و نیز تمسک به عبادت و اطاعت الهی را سرلوحه خود قرار دهد و با پرهیز از ظلم و دشمنی به دیگران، از مهم‌ترین مانع رسیدن به تربیت اخلاقی دور شود و نیز از ضدارزش­های اخلاقی و عاطفی به‌عنوان عمومی­ترین و ابتدایی­ترین موانع تکامل شهروندان در جامعه بپرهیزد و با نیکی به دیگران و نرم‌خویی و مهربانی، مقدمات اصلاح تربیت اخلاقی شهروند حاضر در جامعه را فراهم آورد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigation and Analysis of the Components of Ideal Citizen Training from the Perspective of Sahifah Sajjadieh

نویسندگان [English]

  • Ali Taheri Bermaei 1
  • Assadollah Zangoei 2
  • Hossein Shokouhi Fard 3
1 Senior Expert, Department of Educational Sciences, Faculty of Educational Sciences And Psychology, Birjand University, Birjand, Iran
2 Corresponding Author: Assistant Professor, Department Of Educational Sciences, Birjand University, Birjand, Iran
3 Assistant Professor, Department Of Educational Sciences, Birjand University, Birjand, Iran
چکیده [English]

The present study was designed and implemented with the aim of identifying the components of citizenship education from the perspective of Sahifah Sajjadiyeh, and it analyzes the identified components by qualitative content analysis of descriptive and analytical type and with the scope of research studies including all the claims of the precious book of Sahifah Sajjadiyeh. The results of the research show that out of a total of 107 codes identified around the components of citizenship education, 29 codes are related to the cognitive dimension, including power, gratitude (gratitude), justice, etc.; 11 codes to the social dimension, including a sense of responsibility, reforming affairs, communication, etc.; 49 codes for the moral dimension (values: 28 codes including the duties of children towards parents, humility, etc.; anti-values: 21 codes including neglect, tribalism, etc.) and 18 codes for the emotional emotional dimension (values: 9 codes including kindness) forgiving), goodwill, etc.; anti-values: 9 codes including rebellion, arrogance, etc.) are assigned.In the end, it was concluded that Imam Sajjad is trying to educate a person in this valuable Islamic text, who puts entering the path of truth and truth, as well as clinging to worship and obedience to God, and by avoiding Cruelty and enmity to others should be avoided as the most important obstacle to moral education, and should also avoid moral and emotional anti-values ​​as the most common and basic obstacles to the development of citizens in the society, and be kind to others and be gentle and kind, the preparations for reform It provided the moral education of the citizen present in the society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Education
  • Ideal Citizen
  • Citizenship Education
  • Imam Sajjad
  • Sahifah Sajjadiyeh
قرآن کریم
امام علی (ع). (1384). نهج‌البلاغه (گردآوری شریف رضوی؛ ترجمه سید جعفر شهیدی). تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
امام سجاد (ع). (1388). صحیفه سجادیه (ترجمه محمدتقی خلجی). تهران: کوثر.
اخگر، مسعود و خلیلی، معصومه. (1395). مؤلفه‌های تربیت ‌شهروندی از منظر قرآن و سنت. پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، 22(2): 181-151.
اعوانی، شهین. (1394). سعادتمندی انسان از منظر افلاطون (بررسی دو رسالة آلکیبیادس و فیلبُس). جاویدان خرد، 12(28)، 26-5.
اکرمی، سید کاظم(1388). قلمرو برنامه درسی در ایران: ارزیابی وضع موجود و ترسیم چشم‌انداز مطلوب. به کوشش انجمن برنامه‌ریزی درسی ایران. تهران: سمت.
ایستگلدی، مصطفی؛ شکوهی، محمد اجزاء؛ رهنما، محمدرحیم و میرکتولی، جعفر. (1394). کنش ارتباطی زمینه‌ساز تحقق مشارکت شهروندان در فرایند توسعۀ شهری (مطالعۀ موردی: شهر گرگان). پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 3(3)، 283-263.
بابائی، مظهر؛ شریفی، سمیه و خداپرست، کوثر. (1399). تربیت شهروندی در بستر آموزش دانش تاریخ و چالش­های آن. پژوهش در آموزش تاریخ، 1(2)، 34-1.
باقری، خسرو. (1399). نگاهی دوباره به تربیت اسلامی-جلد اول: کاوشی برای تدوین چارچوب نظری تربیت اسلامی. تهران: منادی تربیت.
بنیانیان، حسن. (1386). فرهنگ توسعه: خط‌مشی گذاری برای تقویت فرهنگ توسعه در ایران. تهران: امیرکبیر.
پورطهماسبی، سیاوش و تاجور، آذر. (1390). حقوق و تربیت شهروندی در نهج‌البلاغه. پژوهش‌نامه علوی، 2(2)، 23-1.
توسلی، غلامعباس. (1398). جامعه‌شناسی و آموزش‌وپرورش (دیروز، امروز، فردا). تهران: علم.
حیدری، محمدحسین؛ نصرتی هشی، کمال و نریمانی، محمد. (1392) اصول تربیت مبتنی بر مبانی ارزشی تربیت شهروندی از منظر اسلام. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 8(76)، 49-24.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412 ق). مفردات الفاظ القرآن (مصحح صفوان عدنان داوودی). بیروت: دار الشامیة.
رامین، فرح و اکبرزاده نجار، فاطمه. (1397). خداجویی فطرت آدمی؛ بررسی و مقایسه آراء اندیشمندان معاصر اسلامی. مجله معرفت، 27(5)، 27-38.
ساروخانی، باقر. (1393). روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی، بینش‌ها و فنون. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
عارفی، خلیل و سبحانی نیا، محمدتقی. (۱۳۹۹). شاخصه­های عبودیت در صحیفه سجادیه. ماهنامه معرفت، ۲۹(۷)، 52-41.
عزیزی، سید محسن؛ مختاری، منصوره و لیاقت‌دار، محمدجواد. (1393). ابعاد تربیت شهروندی در کتاب‌های دوره پیش‌دبستانی از دیدگاه مربیان این دوره. فصلنامه مطالعات ملی، 15(3)، 54-31.
فرمهینی فراهانی، محسن (1395). الگوی تربیت شهروندی فضیلت‌گرای ارتباطی: الگویی برای تربیت سیاسی و اجتماعی. پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، 24(31)، 90-67.
قلتاش، عباس (1388). نقد و بررسی رویکردهای تربیت شهروندی در برنامه درسی دوره ابتدایی ایران به‌منظور ارائه طرح برنامه درسی تربیت شهروندی. پایان‌نامه دوره دکترا، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان، اصفهان، ایران.
کارتلج، جی و جی اف، میلبرن. (1385). آموزش مهارت‌های اجتماعی به کودکان (ترجمه محمدحسین نظری‌نژاد). تهران: انتشارات آستان قدس به نشر.
محدثی، جواد. (1393). درس­هایی از نهج‌البلاغه. مشهد: انتشارات پژوهش­های آستان قدس رضوی.
ملازهی، امین؛ یارمحمدیان، محمدحسین و شاه طالبی، بدری. (1397). مشارکت به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های تربیت شهروندی مؤثر در برنامه درسی پنهان. علوم اجتماعی، 12(42)، 1-18.
ملاسلمانی، فرشته؛ قائمی، علی و بهشتی، سعید. (1390). بررسی مبانی تربیت اجتماعی از دیدگاه امام سجاد (ع) در صحیفه‌ سجادیه. فصلنامه روان‌شناسی تربیتی، 6(17)، 120-145.
مهرمحمدی، محمود. (1399). برنامۀ درسی: نظرگاه‌ها، رویکردها و چشم‌اندازها. تهران: شرکت به نشر (آستان قدس رضوی).
میرزامحمدی، محمدحسن؛ علیین، حمید و حسنی، غفور. (1387). مقایسه اهداف تعلیم و تربیت از دیدگاه ایدئالیسم و پراگماتیسم. دانشور رفتار، 15(30)، 45-52.
نادری، امیر؛ آرایی، حمیدرضا و شیرزاد نشلی، حمیدرضا. (1392). شیوه‌های تعلیم‌وتربیت از منظر امام سجاد (ع) با تکیه بر صحیفه سجادیه. بصیرت و تربیت اسلامی، 10(26)، 133-161.
نراقی، مولی احمد. (1377). معراج السعادۀ. قم: هجرت.
وبر، ماکس. (1398). مفاهیم اساسی جامعه­شناسی (ترجمه احمد صدرایی). تهران: نشر مرکز.
Anderson, E., Hoeberigs, R., Mackinnon, L., & Thwaites, T. (2006). Culturally inclusive arts education in Aotearoa/New Zealand. In Research article presented at the UNESCO World Conference on Arts Education: Building Creative Capacities for the 21st Century (pp. 6-9).‏
Brückner, M. (2012). Economic growth, size of the agricultural sector, and urbanization in Africa. Journal of Urban Economics, 71(1), 26-36.‏
Faulks, K. (2001). Citizenship. London: Routledge.
Leite, S. (2021). Using the SDGs for global citizenship education: definitions, challenges, and opportunities. Globalisation, Societies and Education, 1-13.‏
Liu, M. (2004). The development of civic values: case study of Taiwan. International Journal of educational research, 35(1), 45-60.‏
Roche, M. (2005). Social citizenship: Grounds of social change. Handbook of citizenship studies, 69-86.‏
Rubenstein, R. E. (2017). Civil rights and the charter school choice: how stricter
standards for charter schools can aid educational equity. issertation, University of Richmond in Virginia: School of Law.
Su, F., Bullivant, A., & Holt, V. (2013). Global Citizenship Education. Education Studies: An Issue Based Approach, 231- 244.‏
Summers, J. Y. (2002). A Proposed Model for Anchorage Adult Civic Education. Doctoral dissertation, University of Alaska Anchorage.‏
Torney- Purta, J. (1991). Civic Education, In: International Encyclopedia of Curriculum. pergamon press.
Torney-Purta, J., Schwille, J., & Amadeo, J. A. (1999). Civic education across countries: Twenty-four national case studies from the IEA civic education project. IEA Secretariat, Herengracht 487, 1017 BT, Amsterdam, The Netherlands.‏
Twarog, K. (2017). Citizenship Education: Cultivating a Critical Capacity to Implement Universal Values Nationally. Sociální pedagogika| Social Education, 5(1), 29-47.‏
Unesco Publishing. (2000). World Culture Report. Unesco Pub.
Un-Habitat. (2004). The challenge of slums: global report on human settlements 2003. Management of Environmental Quality: An International Journal, 15(3), 337-338.
دوره 30، شماره 56
فصلنامه پاییز
آذر 1401
صفحه 349-385
  • تاریخ دریافت: 18 اسفند 1399
  • تاریخ بازنگری: 08 فروردین 1400
  • تاریخ پذیرش: 13 اردیبهشت 1400
  • تاریخ انتشار: 01 آذر 1401