مبانی انسان‌شناختی هوش معنوی و اصول و روش‌های تربیتی مرتبط با آن از منظر مولانا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 نویسنده مسئول:دانشجوی دکتری فلسفه تعلیم و تربیت، بخش علوم ‌تربیتی، دانشکده ادبیات ‌و ‌علوم ‌انسانی، دانشگاه شهید ‌‌‌باهنر‌ کرمان‌، کرمان، ایران

2 استاد،گروه فلسفه تعلیم ‌و‌ تربیت، بخش ‌علوم ‌‌تربیتی، دانشکده ادبیات ‌و‌ علوم‌ انسانی، دانشگاه ‌شهید‌ باهنرکرمان، کرمان، ایران

3 استاد، دانشکده ادبیات ‌و‌ علوم‌ انسانی، دانشگاه ‌شهید‌ باهنرکرمان، کرمان، ایران

4 دانشیار، گروه روان شناسی شناختی، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

هوش معنوی، بالاترین سطح هوش است، که ظهور و ابراز آن، با معنویت در ارتباط است. هدف پژوهش حاضر، بررسی مبانی انسان‌شناختی هوش معنوی و استنتاج اصول و روش‌های تربیتی مرتبط با آن از منظر مولاناست. این پژوهش در زمره  تحقیقات کیفی است که در آن از دو روش، توصیفی- تحلیلی و استنتاجی (روش بازسازی‌شده فرانکنا) استفاده شده است. نتایج پژوهش این‌گونه نشان داد که می­توان مواردی نظیر:اصالت هوش و اندیشه، امکان درک معنا، پذیرش ربوبیت الهی، درک نیاز انسان به بازگشت به اصل خویش  و دو ساحتی بودن انسان را به‌عنوان مبانی انسان‌شناختی هوش معنوی از منظر مولانا، مطرح ساخت.بر اساس این مبانی، اصولی همچون تربیت عقل و هدایت اندیشه، برخورداری از علم تحقیقی، پذیرش شریعت و پیمودن مسیر طریقت، خودشناسی و صفای باطن ارائه شده است.بر اساس این اصول، می‌توان اظهار داشت، به‌کارگیری روش‌هایی همچون مصاحبت با صاحبان عقل کلی، هدایت و اصلاح اندیشه، ترک خودبینی و انانیت در برابر خداوند، سکوت، تقویت روحیه حقیقت‌جویی، آموزش حکمت دینی، درمان بیماری‌های روحی و اخلاقی، تأمل در خویشتن، مراقبه و... برای پرورش هوش معنوی مؤثرند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Anthropological Foundations of Spiritual Intelligence and Educational Principles and Methods Related to It from the Perspective of Molana

نویسندگان [English]

  • parvin yousefzadeh 1
  • Seyyed Hamid Reza Alavi 2
  • Mohammad Reza Sarfi 3
  • Masoud Fazilatpour 4
1 Corresponding author: Ph.D. Candidate. Department of Philosophy of Education, Department of Educational Sciences, Faculty of Literature and Humanities, Shahid Bahonar University of Kerman, Kerman, Iran.
2 Full Professor, Department of Philosophy of Education, Department of Educational Sciences, Faculty of Literature and Humanities, Shaheed Bahonerkerman University, Kerman, Iran.
3 Full Professor, Department of Persian Language and Literature, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Shaheed Bahonerkerman University, Kerman, Iran.
4 PhD, Cogn. Psych.Associate Prof, Faculty of Education and Psychology, Shiraz University, Shiraz, Iran
چکیده [English]

Spiritual intelligence is the highest level of intelligence, the emergence and expression of which is related to spirituality. The purpose of the present research is to investigate the anthropological foundations of spiritual intelligence and to deduce the principles and educational methods related to it from the perspective of Rumi. This research is among the qualitative researches in which two methods, descriptive-analytical and inferential (reconstructed Franken method) have been used. The results of the research showed that things like: the originality of intelligence and thought, the possibility of understanding meaning, the acceptance of divine sovereignty, understanding the need of man to return to his origin, and the two-dimensional nature of man can be put forward as the anthropological foundations of spiritual intelligence from Rumi's point of view. Based on these principles, principles such as education of intellect and guidance of thought, possession of research science, acceptance of Sharia and following the path of tariqat, self-knowledge and inner purity have been presented.Based on these principles, it can be stated that using methods such as interviewing people with common sense, guiding and reforming thoughts, abandoning selfishness and selfishness before God, silence, strengthening the spirit of truth-seeking, teaching religious wisdom, treating mental and moral illnesses, reflecting on oneself , meditation and They are effective for cultivating spiritual intelligence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Intelligence
  • Spirituality
  • Spiritual Intelligence
  • Anthropological Foundations
  • Educational Principles And Methods
  • Molana

مراجع

قرآن کریم
استعلامی، محمد (1372)، متن و شرح مثنوی مولانا، چ9، تهران:سخن.
باغگلی، حسین؛ شعبانی ورکی، بختیار؛ نهاوندی، علی وغفاری، ابوالفضل (1391)نقد مفهوم معنویت در تربیت معنوی معاصر.معنویت دینی و نوپدید (تشابه ذاتی یا اشتراک لفظی)، پژوهش درمسائل تعلیم و تربیت اسلامی، س20، ش 16: 115-89.
باقری، خسرو  (1388)، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، چ 19، تهران: مدرسه.
باقری، خسرو (1389)، رویکردها و روش‌های پژوهش در فلسفه تعلیم و تربیت، تهران:پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
جعفری، محمدتقی (1387)، مولوی و جهان‌بینی‌ها، چ6، تهران:موسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
چیتیک، ویلیام،  (1382)، راه عرفانی عشق (تعالیم معنوی مولوی).ترجمه شهاب الدین عباسی، تهران:پیکان.
خدایاری فرد، محمد (1381)، روان‌درمانی و معنویت.عبور از مرز میان درمان و مذهب، فصلنامه روش‌شناسی علوم انسانی؛ س 8، ش31: 225-217.
رودگر، محمدجواد (1388)، معنویت در قرآن (مبانی، مؤلفه‌ها و کارکردهای معنویت قرآنی)، فصلنامه پژوهش‌های اعتقادی   کلامی، س 4: 32-15.
زمانی، کریم (1382)، شرح جامع مثنوی معنوی (دوره 7 جلدی)، چ10 ، تهران:اطلاعات.
زمانی، کریم (1395)، میناگر عشق (شرح موضوعی مثنوی)، چ16، تهران: نی.
زمانی، کریم (1396)، شرح کامل فیه ما فیه، چ7، تهران:معین.
سالاری فر، محمدرضا؛ شجاعی، محمدصادق؛ موسوی اصل، سیدمهدی؛ دولتخواه، محمد (1389)، بهداشت روانی با نگرش به منابع اسلامی، قم:پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
سهرابی، فرامرز؛ ناصری، اسماعیل،  (1395)، هوش معنوی و مقیاس های سنجش آن، چ3، تهران، آوای نور.
سیف، علی اکبر (1387)، روانشناسی پرورشی نوین، تهران:دوران.
شایسته، ریحانه؛ حسینی شاهرودی، سید مرتضی (1396)، هوش معنوی؛ مؤلفه‌ها و مبانی آن در حکمت متعالیه، پژوهش‌های فلسفی کلامی، ش71:31-7.
صادقی، مجید؛ نصر اصفهانی، محمد (1393)، مبانی فهم حکمت دینی در گفتمان مولوی، پژوهش های ادب عرفانی.ش27: 28 -1
صمدی، پروین،  (1385)، هوش معنوی، فصلنامه اندیشه های نوین تربیتی، ش 3و4: 112-100.
ضمیری، محمدعلی (1374)، آموزش و پرورش (اصول و مبانی-اصول و فلسفه)، شیراز:رهگشا.
علوی، سیدحمیدرضا (1386)، نکات اساسی در فلسفه تعلیم و تربیت و مکاتب فلسفی- تربیتی، کرمان: انتشارات دانشگاه شهید باهنر .
غباری بناب، باقر؛ سلیمی، محمد؛ سلیانی، لیلا و نوری مقدم، ثنا (1386)، هوش معنوی، فصلنامه اندیشه نوین دینی، س3، ش10: 147-125.
فقیهی، علی‌نقی (1396)، عقل عاطفی در آموزه‌های اسلامی با تاکید بر کارکردهای تربیتی- روانشناختی آن، دوفصلنامه عقل و دین.س9، ش17: 93-69.
گوهرین، سیدصادق (1390)، فرهنگ لغات و تعبیرات مثنوی، ج 9، تهران: زوار.
محرمی، رامین؛ اسداللهی، خدابخش ؛ پورالخاص، شکرا...؛ فروغی‌راد، پیام. (1396).پیش بینی هوش معنوی کودک بر اساس شعر مبتنی بر آموزه های قرآنی، پژوهشنامه معارف قرآنی، س8، ش29 :144-171.
محمد نژاد، حبیب؛ بحیرایی، صدیقه؛ حیدری، فائزه (1388)، مفهوم هوش معنوی مبتنی برآموزه های اسلام، فصلنامه فرهنگ در دانشگاه اسلامی، س 13، ش2: 52-31.
محمدی، عبدالله (1390)، نقد نظریه تباین دین و معنویت، معرفت کلامی، س2، ش3: 136-115.
مطهری، مرتضی،  (1365)، مجموعه آثار، ج2، انتشارات صدرا.
مظفری، آیت (1385)، تئوری وحدت سیاست و معنویت از منظر امام خمینی (ره)، پژوهشنامه انقلاب اسلامی.س6.ش13: 156-119.
مولوی، جلال الدین محمدبن محمد (1387)، فیه ما فیه، با تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، تهران:زوار.
مولوی، جلال الدین محمدبن محمد. مثنوی معنوی (1391)، به سعی و اهتمام رینولد.ا.نیکلسون، تهران:هرمس.
مهرابی، ابراهیم،  (1392)، اقتراحی (پیشنهادی)در متافیزیک هوش معنوی در اسلام، فصلنامه انسان‌پژوهی دینی، س10، ش29: 30-5
هدایتی، مهرنوش؛ زریباف، مژگان (1391)، پرورش هوش معنوی از طریق برنامه فلسفه برای کودکان، فصلنامه تفکر و  کودک  ، سال3. ش1: 166-135.
همایی، جلال‌الدین (1362)، مولوی نامه (مولوی چه می‌گوید؟)، تهران:آگاه.
میردریکوندی، رحیم (1390)، عقل دینی و هوش‌روانشناختی، قم، موسسه آموزش- پژوهشی امام خمینی (ره).
Amram,Y.,& Dryer,C. (2007).The development and preliminary validation of the Integrated spiritual Intelligence scale  Annual conference of the American Psychological.
Harpur , T. (1996).The Thinking person Guide to God. Over comingThe obstacles to Belief. Rocklint CA: Prima Publishing.P: 107-108.
King, David  (2008).Rethinking Claims of   spiritual intelligence: a definition model and measure, applications of modeling in the natural and social sciences program, Trent University, Canada.
Nasel,D. (2004).Spiritual orientation in relation to spiritual intelligence: A consideration of traditional    Christianity and New Age/individualistic spirituality. Unpublished doctoral dissertation, university of South Australia.
Noble,K.D. (2000).Spiritual intelligence: A new frame of mind. Advanced Development journal,9,1-28.
Sisk,D.A.,&Torrance,E.P. (2001).Spiritual intelligence: Developing higher consciousness. Buffalo, New York: Creative Education Foundation press.
Vaughan,F. (2002).What is spiritual intelligence? Journal of Humanistic Psychology,42 (2),16- 33.
Wigglesworth.Cindy, (2004),”spiritual Intelligence & Leadership”,Conscious Pursuits.http:// www.consciouspursuits.com.
Wolman, R.N. (2001).Thinking with your sole: spiritual intelligence and why it matters. New York: Harmony Books.
Zohar,D.,Marshall,I. (2004).SQ: spiritual intelligence, the ultimate intelligence. London: Bloomsbury.
پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی
دوره 30، شماره 56
فصلنامه پاییز
آذر 1401
صفحه 115-163

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 24 تیر 1399
  • تاریخ بازنگری: 11 آذر 1399
  • تاریخ پذیرش: 12 آذر 1400
  • تاریخ انتشار: 01 آذر 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار