کدهای اخلاقی رهبری آموزشی بر اساس آموزه‌های نهج‌البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

2 نویسنده مسئول: دانشیار، گروه مدیریت آموزشی و توسعه منابع انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد ، مشهد ، ایران

3 استادیار گروه مبانی تعلیم و تربیت، دانشگاه فردوسی مشهد ، مشهد ، ایران

4 دانشیار، واحد تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

هدف اصلی این پژوهش، شناسایی کدهای اخلاقی رهبری آموزشی بر اساس آموزه‌های نهج‌البلاغه می‌باشد. برای دست‌یابی به این هدف، از روش پژوهش اسنادی با استفاده از تکنیک تحلیل محتوا بهره گرفته شد. با مراجعه به متن اصلی نهج‌البلاغه و شرح و تفسیر علامه جعفری، مکارم شیرازی، و قنبری و بر مبنای الگوی ارتباط‌های چندگانه مبتنی بر ساحت‌های مختلف عقل و معرفت، گفتار، اراده، روان و کردار مهم‌ترین نکات کلیدی، اصول، مؤلفه‌ها و سپس کدهای اخلاقی ناظر به آن شناسایی و استخراج شدند. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده، مهم‌ترین اصول رهبری اخلاقی را در یک محیط آموزشی می‌توان حول محور ایمان به خدا، تقوای الهی و توکل به خداوند در ارتباط با خدا؛ خودشناسی، بینش و بصیرت، کمال طلبی، دوری از خودپسندی و خودبینی، خردورزی و علم‌آموزی و یادگیری مستمر در ارتباط با خود؛ قدرشناسی، دوراندیشی، شایسته‌سالاری، اکرام و احترام دیگران، ظرفیت‌سازی و توسعه در ارتباط با دیگران و در نهایت شناخت دنیا و بهره‌مندی از فرصت دنیا و درعین‌حال عدم گرایش به آن در ارتباط با طبیعت معرفی کرد. ذیل این اصول، کدهای اخلاقی به توضیح بایدها و نبایدهای اخلاقی برای یک رهبر آموزشی (مدرسه) اشاره دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Ethical Codes of Educational Leadership Based on the Teachings of Nahj Ol-Balagha

نویسندگان [English]

  • Asieh Najafi 1
  • Rezvan Hossein Qolizadeh 2
  • Abulfazl Ghaffari 3
  • Bakhshali Ghanbari 4
1 MA student, Department of Educational Management, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran
2 Corresponding author: Associate Professor, Department of Educational Management and Human Resource Development, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran
3 Assistant Professor, Department of Basics of Education, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran
4 Associate Professor, Islamic Azad University, Tehran branch
چکیده [English]

The main goal of this research is to identify the ethical codes of educational leadership based on the teachings of Nahj al-Balagha. To achieve this goal, the document research method was used using the content analysis technique. By referring to the original text of Nahj al-Balagha and the description and interpretation of Allameh Jafari, Makarem Shirazi, and Ghanbari and based on the model of multiple relationships based on different areas of intellect and knowledge, speech, will, psyche and action, the most important key points, principles, components, and then moral codes The supervisors were identified and extracted.Based on the obtained results, the most important principles of moral leadership in an educational environment can be centered around faith in God, divine piety and trust in God in relation to God; Self-awareness, insight and insight, seeking perfection, avoiding self-righteousness and selfishness, wisdom and learning and continuous learning in relation to oneself; Appreciation, foresight, meritocracy, honor and respect for others, capacity building and development in relation to others and finally knowledge of the world and benefiting from the opportunity of the world and at the same time not being inclined towards it in relation to nature. Under these principles, ethical codes refer to the explanation of moral dos and don'ts for an educational leader (school).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Educational Leadership
  • Ethical Leadership
  • Nahj Ol-Balagha
  • Fourfold Communication
  • Ethical Codes
  • Fourfold Fields
باقری، صالحی، و حاجی‌زاده، (1389). اخلاق حرفه‌ای در مدیریت. فصلنامه پژوهشی پژوهش‌نامه اخلاق، سال سوم، ش 8-7، 28-9.
بیات، حجت‌الله. (1392). دین و ارتباطات انسان. دوفصلنامه پژوهشی اطلاع‌رسانی حدیث اندیشه، ش 15، 90-59.
جعفریانی، حسن و یازرلو، علی. (1394). بررسی عوامل مؤثر بر اخلاق حرفه‌ای در مدیران صنعتی. فصلنامه مطالعات رفتار سازمانی، سال چهارم، ش 1، 50-25.
حاتمی نعمتی، زهرا. (1387). انسان‌شناسی از نظر علامه محمدتقی جعفری (ره). پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته فلسفه اسلامی. دانشکده ادبیان و زبان‌های خارجی، دانشگاه علامه طباطبایی.
خسروانیان، حمیدرضا و شفیعی رودپشتی، میثم. (۱۳۹۰). مطالعه تطبیقی الگوی مدیریت اخلاق در سازمان در مکاتب غربی و آموزه‌های علوی. فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش‌نامه اخلاق، سال چهارم، ش ۱۲، ۱۷۲-۱۴۵.
خوشه­بست، فاطمه. (1393). تحلیل گفتمان اخلاقی از دیدگاه امام علی (ع) در نهج‌البلاغه. دانشکده ادبیات و زبان‌های خارجی.
سجادی، سید ابراهیم. (1388). قرآن و بازتاب تربیتی روابط چهارگانه انسان. دانشنامه موضوعی قرآن، پژوهش‌های قرآنی، ش60-59، 136-86.
سرجیوانی، توماس جی؛ استارت، رابرت جی. (1393). سرپرستی و نظارت آموزشی (ترجمه عبدالحمید طاهری و محمد شعبانی). تهران: آوای نور.
سیادت، اصفهانی، و الله‌یاری، (۱۳۸۹). رهبری اخلاقی در سازمان‌های آموزشی. ماهنامه مهندسی فرهنگی، سال پنجم، ش 46-45، 48-38.
شاکری، علیرضا. (1389). اخلاق حرفه‌ای در مدیریت آموزشی و سازمان‌های آموزشی. اولین کنفرانس بین‌المللی مدیریت و نوآوری
صانعی، مهدی و یاری، مریم. (۱۳۹۳). تحلیل مؤلفه‌های اصول اخلاق حرفه‌ای مدیران در حوزه مدیریت منابع انسانی. فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، سال نهم، شماره ۱،
عاملی، منیژه. (۱۳۸۸). رویکرد نظری به دانش اخلاق حرفه‌ای. فصلنامه پژوهشی پژوهش‌نامه اخلاق، سال یکم، ش ۴، 148-113.
عباسی بختیاری، رضا. (۱۳۹۰). شاخص اخلاق حرفه‌ای در آموزه‌های اسلام به‌عنوان مبنای فرهنگی اشتغال. همایش ملی صنایع فرهنگی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تیران، اصفهان.
عزیزآبادی، مرتضوی، انصاری اول، و رحیم‌نیا،. (1395). مدخلی بر ویژگی‌های رهبری اخلاقی در نهج‌البلاغه. فصلنامه علمی-پژوهشی مدیریت اسلامی، 24(4)، 41-11.
غفاری، فاطمه. (1392). اخلاق کاربردی در نهج‌البلاغه. دانشکده الهیات. دانشگاه الزهراء.
فاضلی، فاضلی باوندپور، ؛ رضایی طاویرانی، مظفری، و حیدری مقدم، . (1391). اخلاق حرفه‌ای و نقش آن در حرفه پزشکی. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی، 20(4)، 18-13.
قنبری، بخشعلی. (۱۳۹۴). بود انسانی و بهبود اجتماعی؛ اخلاق حرفه‌ای با تأکید بر نهج‌البلاغه. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی.
گل‌وردی، مهدی و محمدی، مسلم. (1392). مؤلفه‌های اخلاق حرفه‌ای در سازمان با الگو گرفتن از مبانی دینی. دوفصلنامه علمی- تخصصی اسلام و مدیریت، دوره 2، 180-161.
مبارک العتیبی(۲۰۱۳). میزان تلاش مدیران مدارس (دوره دوم) جهت رهبری اخلاقی و ارتباط آن با برقراری نظم از دیدگاه معلمین کشور کویت. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده الاداره و المناهج، دانشگاه علوم تربیتی الشرق الوسط.
مرادی، حفیظی، و توره،. (1394). فصلنامه اخلاق در علوم و فن‌آوری، سال دهم، شماره 2، 38-29.
ملکیان، مصطفی. (1384). درآمد، بانگ آب (ترجمه سودابه کریمی). تهران: نشر شور.
میرکمالی، سید محمد. (۱۳۷۳). رهبری و مدیریت آموزشی. بی‌جا: نشر رامین.
میرکمالی، سید محمد. (1394). روابط انسانی در آموزشگاه. یسطرون.
نادری‌نیا، فرشاد و اسدپور، یاشار. (1393). بررسی ویژگی‌های ارتباطات چهارگانه انسانی از منظر قرآن. کنگره ملی پژوهش‌های کاربردی علوم انسانی اسلامی، استان گلستان-گرگان.
نیری؛ گل‌پرور، و مهداد، (1389). نقش ارزش‌های اخلاقی و رهبری اخلاق مدار بر کاهش تنش شغلی کارکنان. فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، سال پنجم، ش 4-3
هدایتی، علی‌اصغر؛ برجعلی‌زاده، راضیه و بداشتی، ندا. (1390). اخلاق حرفه‌ای در آموزه‌های دینی. نشریه علمی پژوهشی اخلاق و حقوق پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، 3(8)، 63-37.
هوشیار، محمدباقر. (1331). اصول آموزش‌وپرورش. سینا.
Bowen, C. Bessette, H. & Cham, T. C. (2006). Including ethics in the study of educational leadership. Journal of College and Character, 7(7)
Bowen, C. Bessette, H. & Cham, T. C. (2006). Including ethics in the study of educational leadership. Journal of College and Character, 7(7)
Bush, T. & Glover, D. (2003). School leadership: Concepts and evidence. Available at: https://www.researchgate.net/publication/252485640_School_Leadership_Concepts_and_Evidence
Bush, T. & Glover, D. (2014). School leadership models: what do we know? School Leadership & Management, 34(5), 553-571.
Bush, T. (2008). Leadership and management development in education. Sage.
Çelik, V. (2012). Moral leadership in school organization. African Journal of Business Management, 6(28), 8235.
Cuellar, C. & Giles, D. L. (2012). Ethical practice: a study of Chilean school leaders. Journal of Educational Administration, 50(4), 420-436.
Dyal, A. Carpenter, L. B. & Wright, J. V. (2009). Assistive technology: What every school leader should know. Education, 129(3), 556.
Fenstermaker, W. C. (1996). The Ethical Dimension of Superintendent Decision Making. School Administrator, 53(9)
Karaköse, T. & Kocabas, I. (2009). An investigation of ethical culture in educational organizations. African Journal of Business Management, 3(10).
Miles, M. B., & Haberman, A. M. (1994). Qualitative questionnaire design, interviewing and attitude measurement. New York: Continuum.
National Policy Board for Educational Administration. (2015). Professional standards for educational leaders 2015.
Papa, R. (2009). The discipline of education administration: Crediting the past. Educational leadership and administration, 2(153)
Papa, R. (2011). Technology leadership for school improvement. Sage
Pardini, P. (2004). Ethics in the Superintendency: The Actions of Malfeasance by a Few Superintendents Undermine the Credibility of Honest, Hard-Working Educators. School Administrator, 61(8), 10.
Sergiovanni, T. J. (1992). Moral leadership: Getting to the heart of school improvement. Jossey-Bass Inc. Publishers, 350 Sansome Street, San Francisco, CA 94104 (US sales).
Shah, S. (2006). Educational leadership: an Islamic perspective. British Educational Research Journal, 32(3), 363-385.
Tomlinson, H. (Ed.). (2013). Educational management: Major themes in education. Routledge
دوره 30، شماره 56
فصلنامه پاییز
آذر 1401
صفحه 259-280
  • تاریخ دریافت: 07 خرداد 1399
  • تاریخ بازنگری: 23 تیر 1399
  • تاریخ پذیرش: 03 شهریور 1399
  • تاریخ انتشار: 01 آذر 1401