طراحی الگوی برنامه درسی تربیت اخلاقی بر اساس دیدگاه آیت الله جوادی آملی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 نویسنده مسئول: دانشجوی دکتری، فلسفه تعلیم و تربیت، دانشگاه شاهد، تهران، ایران

2 دانشیار، گروه علوم تربیتی، دانشگاه شاهد تهران، ایران

3 دانشیار، گروه علوم تربیتی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران

4 دانشیار، گروه فلسفه تعلیم و تربیت، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف طراحی الگوی برنامه درسی تربیت اخلاقی بر اساس دیدگاه جوادی آملی انجام شد. روش پژوهش تحلیلی- استنتاجی بود. تمامی آثار دست اول جوادی آملی مستندات لازم برای طراحی برنامه درسی را تشکیل می‌دادند که از میان آن‌ها مطالب مرتبط با مبانی فلسفی و عناصر برنامه درسی به‌صورت هدفمند انتخاب شدند. مطالب مرتبط با مبانی فلسفی و گزاره‌های اخلاقی توسط مدل پیشنهادی کلایزی (1978) در هفت گام مورد استخراج و استنتاج قرار گرفتند و ذیل عناصر برنامه درسی تجلی یافتند. نتایج نشان داد که برنامه درسی تربیت اخلاقی فعالیت‌هایی است که به‌منظور ایجاد دانش، صفات و رفتارهای اخلاقی در متربی پیش‌بینی می‌شود و شامل چهار عنصر اهداف، محتوا، روش‌های یاددهی- یادگیری و روش‌های ارزشیابی پیشرفت تحصیلی است. اهداف ذیل دو دسته غایی (رسیدن متربی به مقام خلیفه‌اللهی و قرب به کامل مطلق) و واسطه‌ای (شناخت جنبه‌های گوناگون خویشتن، شناخت خدا، اندیشیدن قبل از انجام عمل، تبعیت از حق در امور و قضاوت‌های اخلاقی، آگاهی و عمل به مسئولیت‌ها، تقویت نیروی اراده، زیبایی‌بینی در افعال خدا، کسب آمادگی برای خدمت به خلق، معرفت بر نتیجه دنیوی و اخروی نیات و عملکردهای اخلاقی) تنظیم شد. محتوا در خدمت اهداف بوده و می‌بایست واجد دستورالعمل‌هایی چون تنوع قالبی، منبعث از قرآن و روایات، تأثیرپذیر از فضای زمانه، در نظر داشتن تاریخ و ادبیات ایران و اسلام، تناسب حکیمانه، صلابت و لطافت باشد. روش‌های یاددهی- یادگیری رویکردی منطقی، شبهه زدایانه و عاطفی دارند. روش‌های ارزشیابی نیز شامل خودارزیابی، نظر و قضاوت مربی، مشارکت فعال والدین و ارزیابی تیمی پیشرفت تحصیلی می‌باشند که اطمینان آوری خاصی دارند و همگی در خدمت یادگیری اخلاقی متربی تنظیم و معرفی شده‌اند و به دور از خطی نگری و اضطراب هستند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Designing a moral education curriculum model based on Ayatollah Javadi Amoli's point of view

نویسندگان [English]

  • Mahmoud Omidi 1
  • Mehdi Sobhani Nejad 2
  • Mohammad Hasan Mirza Mohammadi 3
  • Mohsen Imani Naeeini 4
1 Corresponding author: PhD student of philosophy of education, Shahed University of Tehran, Tehran, Iran
2 Associate Professor, Department of Educational Sciences, Shahid University of Tehran, Tehran, Iran
3 Associate Professor, Department of Educational Sciences, Shahid University of Tehran, Tehran, Iran
4 Associate Professor, Department of Philosophy of Education, Tarbiat Modares University, Tehran.
چکیده [English]

The current research was conducted with the aim of
designing a moral education curriculum based on Javadi Amoli's point of view.The research method was analytical-inferential. All the first-hand works of Javadi Amoli constituted the necessary documents for designing the curriculum, from which the materials related to the philosophical foundations and elements of the curriculum were purposefully selected.
Materials related to philosophical foundations and ethical propositions were extracted and deduced in seven steps by the model proposed by Claizi (1978) and were manifested under the elements of the curriculum.
The results showed that the curriculum of moral education is the activities that are expected to create knowledge, traits and moral behaviors in the teacher
and includes four elements: goals, content, teaching-learning methods and methods of evaluating academic progress.
The following goals are of two categories: the final (the teacher reaches the position of divine successor and closeness to absolute perfection) and intermediate (knowing the various aspects of oneself, knowing God, thinking before doing an act, following the truth in matters and moral judgments, knowing and acting on responsibilities, Strengthening will power, seeing beauty in God's actions, getting ready to serve the people,The knowledge of worldly and hereafter results of intentions and moral actions) was regulated.
The content should serve the goals and should have guidelines such as variety of formats, derived from the Quran and traditions, influenced by the atmosphere of the times, taking into account the history and literature of Iran and Islam, wise fit, firmness and tenderness. Teaching methods are mostly logical, deductive and emotional. The evaluation methods also include self-evaluation, teacher's opinion and judgment, active participation of parents and team evaluation of academic progress, which are particularly reassuring and all of them are set and introduced in the service of moral learning of the teacher and are far from linearity and anxiety.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Moral education
  • Curriculum
  • Pattern Design
  • Javadi Amoli's Point of View

مراجع

قرآن کریم
اعرافی، علیرضا (1391). فقه تربیتی. قم: مؤسسه اشراق و عرفان.
افکاری، فرشته (1392). نقد و بررسی رویکردهای تربیت اخلاقی در دوره ابتدایی در کتاب‌های درسی بخوانیم، بنویسیم، قرآن، هدیه‌های آسمان، تعلیمات اجتماعی و طراحی الگوی برنامه درسی. رساله دکتری. دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبائی.
امیدی، محمود؛ میرزامحمدی، محمدحسن؛ فراقی، قادر (1396). بررسی مقایسه‌ای اهداف تربیت اخلاقی از دیدگاه روسو و آیت‌الله جوادی آملی؛ تطبیق دیدگاه‌های طبیعت‌گرایی و وحیانی. دوفصلنامه اخلاق وحیانی، 7(2): 162-132.
بهشتی، محمد (1381). تربیت، اخلاق و تربیت اخلاقی. مجله معرفت. (10): 1-10.
تمیمی آمدی، عبدالواحد (1384). شرح غررالحکم و درر الکلم. تهران: دانشگاه تهران.
جوادی آملی، عبدالله (1377). زن در آینه جلال و جمال. قم: اسراء.
(1379). سیره پیامبران در قرآن. قم: اسراء.
(1381). صورت و سیرت انسان در قرآن. قم: اسراء.
(1384الف). حق و تکلیف در اسلام. قم: اسراء.
(1384ب). شریعت در آینه معرفت. قم: اسراء.
(1385الف). توحید در قرآن. قم: اسراء.
(1385ب). پیامبر رحمت. قم: اسراء.
(1386الف). سرچشمه اندیشه. قم: اسراء.
(1386ب). مراحل اخلاق در قرآن. قم: اسراء.
(1386ج). قرآن حکیم از منظر امام رضا(ع). قم: اسراء.
(1386د). شمیم ولایت. قم: اسراء.
(1387). دین‌شناسی. قم: اسراء.
(1388الف). معاد در قرآن. قم: اسراء.
(1388ب). ادب فنای مقربان. قم: اسراء.
(1388ج). صهبای حج. قم: اسراء.
(1388د). حکمت علوی. قم: اسراء.
(1388ه). حکمت عبادات. قم: اسراء.
(1388و). سروش هدایت. قم: اسراء.
(1389الف). تفسیر انسان به انسان. قم: اسراء.
(1389ب). منزلت عقل در هندسه معرفت دینی. قم: اسراء.
(1390الف). فطرت در قرآن. قم: اسراء.
(1390ب). جامعه در قرآن. قم: اسراء.
(1390ج). ادب قضا در اسلام. قم: اسراء.
(1393). مهر استاد. قم: اسراء.
(1395الف). مبادی اخلاق در قرآن. قم: اسراء.
(1395ب). شکوفایی عقل در پرتو نهضت حسینی. قم: اسراء.
(1395ج). مفاتیح الحیات. قم: اسراء.
(1395د). نسیم اندیشه. قم: اسراء.
(1396). تفسیر تسنیم. تهران: مهر.
(1397الف). پیام به همایش ملی محبت و جایگاه آن در آموزه‌های اهل‌ بیت‌(ع) با تأکید بر سیره رضوی(ع). قم: بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسراء.
(1397ب). هدایت در قرآن. قم: اسراء.
(1397ج). بیانات در دیدار با پروفسور ونسان فرولدی و هانری دولهوگ. قم: بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسراء.
(1398). اسلام و محیط‌زیست. قم: اسراء.
(1400). تفاوت دنیا گریزی با مسئولیت‌پذیری در جامعه. قم: خبرگزاری رسمی حوزه.
https://www.hawzahnews.com/news/332206
حائری شیرازی، محمدصادق (1399). تمثیلات اخلاقی – تربیتی. جلد اول. قم: معارف.
حسینی، حسین (1388). انسان‌شناسی دینی- تربیتی از منظر شهید مطهری. ماهنامه معرفت. (141): 36-13.
دولت، محمدعلی (1396). آرای انسان شناختی آیت الله جوادی آملی و دلالت‌های آن در علوم تربیتی. رساله دکتری دانشگاه قرآن و حدیث.
سیف، علی اکبر (1400). اندازه‌گیری، سنجش و ارزشیابی آموزشی. تهران: دوران.
شاملی، عباسعلی؛ ملکی، حسن؛ کاظمی، حمیدرضا (1390). برنامه درسی، ابزاری برای نیل به تربیت اخلاقی. دوفصلنامه اسلام و پژوهش‌های تربیتی. 3(2): 89-77.
شورای عالی آموزش وپرورش (1388). اجرای آزمایشی آیین‌نامه ارزشیابی پیشرفت تحصیلی و تربیتی دوره ابتدایی(ارزشیابی توصیفی). تهران: وزارت آموزش‌وپرورش.
(1390). سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش. تهران: وزارت آموزش‌وپرورش.
(1391). برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران. تهران: وزارت آموزش‌وپرورش.
طباطبایی، محمدحسین (1384). المیزان فی تفسیر القرآن. ترجمه محمدباقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
فلسفی، محمدتقی (1387). اخلاق از نظر همزیستی و ارزش‌های انسانی. تهران: فرهنگ اسلامی.
عباسپور، علی؛ عصاره، علیرضا، سبحانی نژاد، مهدی؛ احقر، قدسی (1398). طراحی و اعتبارسنجی الگوی برنامه‌ درسی تربیت ‌اخلاقی دوره متوسطه اول با تأکید بر سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش جمهوری ‌اسلامی ‌ایران. دوفصلنامه پژوهش‌های آموزش و یادگیری. 16(2): 183-169.
عرسان کیلانی، ماجد (1386). فلسفه تربیت اسلامی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
غلام پور، میثم؛ پورشافعی، هادی؛ فراستخواه، مقصود؛ آیتی، محسن (1400). تبیین عناصر برنامۀ درسی تربیت اخلاقی با توجه به سیرۀ رضوی. فصلنامه فرهنگ رضوی. 9(1): 201-179.
کنعانی هرندی، ستاره؛ نوریان، محمد؛ نوروزی، داریوش؛ عبایی کوپایی، محمود (1397). الگوی برنامه درسی آموزش فلسفه برای کودکان بر اساس نتایج تحقیقات مرتبط. دوفصلنامه تفکر و کودک. 9(2): 151-121.
گندم کار، دنیا؛ قلتاش، عباس؛ هاشمی، احمد؛ ماشینچی، علی اصغر (1398). طراحی الگوی برنامه درسی تربیت اخلاقی دورة متوسطه دوم مبتنی بر نظریه برخاسته از داده ها. فصلنامه پژوهش در برنامه ریزی درسی. 16(1): 47-34.
مجلسی، محمدباقر (1403ق). بحار الانوار. بیروت: الوفاء.
محصص، مرضیه (1395). اصول و مبانی تربیت هنری از منظر آیت‌الله جوادی آملی. فصلنامه بصیرت و تربیت اسلامی. 13(3): 53-31.
مدور، معصومه (1399). الگوی تربیت اخلاقی مبتنی بر دیدگاه شهید مطهری(ره). رساله دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات تهران.
ملکی، حسن (1389). برنامه ریزی درسی(راهنمای عمل). تهران: پیام اندیشه.
(1385). سازماندهی محتوای برنامه درسی. تهران: مدرسه.
نجفی، حسن (1400). طراحی و اعتباریابی الگوی برنامه درسی هویت دینی مبتنی بر تفسیر المیزان در دوره اول متوسطه. رساله دکتری دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبائی.
(1396). تربیت اخلاقی تطبیقی. جزوه درسی منتشر نشده. قم: مؤسسه آموزش عالی اخلاق و تربیت.
نوری طبرسی، حسین (1366). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل. قم: آل البیت لاحیاء التراث.
ولدخان، بشارتی، زهرا؛ ولدخانی، محمدمهدی (1396). تحلیلی بر تربیت اخلاقی با تکیه بر مولفه‌های سازنده آن در اندیشه آیت الله جوادی آملی. مجموعه مقالات سومین کنفرانس ملی روانشناسی علوم تربیتی و اجتماعی.
Colaizzi, P.F (1978). Psychological Research as the Phenomenologist Views It . In R.S. Valle & M. King (Eds.). Existential Phenomenological Alternatives for Psychology (48-71). New York: Plenum.
Jovanovic, M, Minic, V (2016). Individualisation of Teaching in the Process of Descriptive Assessment. Journal of Educational and Instructional Studies, 6(1), 28-37.
O'Neill, G (2015). Curriculum design in higher education: Theory to practice. Dublin: UCD Teaching & Learning Retrived From: http://www.ucd.ie/t4cms/UCDTLP0068.pdf
Ornstein, A. C. & Hunkins, F. P  (2018).  Curriculum Foundations, Principles and Issues. (7th ed.). Boston: Pearson Education.
Tyler, R (1949). Basic Principles of Curriculum and Instruction. Chicago: The University of Chicago Press.
پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی
دوره 30، شماره 57
فصلنامه زمستان
بهمن 1401
صفحه 151-199

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 23 مرداد 1400
  • تاریخ بازنگری: 16 آبان 1400
  • تاریخ پذیرش: 18 آبان 1400
  • تاریخ انتشار: 01 بهمن 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار