بررسی و تبیین مبانی، اهداف و اصول رویکرد معنوی به تربیت دینی از منظر علامه طباطبایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 نویسنده مسئول: گروه علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان ، خوزستان، ایران.

2 دانشیار، دانشکده فلسفه اجتماعی آموزش و پرورش، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

هدف مقاله حاضر، بررسی و تبیین مبانی، اهداف و اصول رویکرد معنوی به تربیت دینی از منظر علامه طباطبایی و بهره‌گیری از آن برای دوره دوم کودکی است. با عنایت به این که از منظر تربیت اسلامی، دوره کودکی مرحله تمهید و تدارک آمادگی او برای دینداری است، لذا نتایج این پژوهش برای بسترسازی تربیت دینی در این دوره مؤثر است. روش پژوهش در مرحله اول توصیفی- تحلیلی است و در مرحله دوم از روش استنتاجی پیش‌رونده بر اساس الگوی بازسازی‌شده فرانکنا که به‌وسیله باقری بازسازی شده، استفاده شده است. در این روش از مبانی به‌سوی اهداف و پس از استنتاج آن‌ها، اصول موردنظر به همین روش به‌دست می‌آیند. یافته‌های مقاله در بخش مبانی، اهداف و اصول ارائه شده و مهم‌ترین اصول به‌دست‌آمده شامل: سوق دادن درک کودک به شناخت نفس و توجه به کرامت آن، شکوفایی قابلیت‌های فطری، اعتلاء بخشی به حیات طبیعی کودک، ارضای متعادل، مدیریت و کنترل امیال و همچنین معنابخشی به حیات کودک ذیل ارتباطات چهارگانه، می‌باشند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Examining and explaining the basics, goals and principles of the spiritual approach to religious education from the perspective of Allameh Tabatabai

نویسندگان [English]

  • Yadaleh Eghdami 1
  • Mohammad Reza Sharafi Jam 2
  • Afzal Al Sadat Hosseini 2
  • Narges Sajjadieh 2
1 Corresponding author: Department of Educational Sciences, Farhangian University, Khuzestan, Iran.
2 Associate Professor, Faculty of Social Philosophy of Education, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The purpose of this article is to review and explain the basics, goals and principles of the spiritual approach to religious education from the perspective of Allameh Tabatabai and its use for the second period of childhood. Considering that from the point of view of Islamic education, the childhood period is the preparatory stage for his preparation for religiosity, so the results of this research are effective for the foundation of religious education in this period.
In the first stage, the research method is descriptive-analytical, and in the second stage, the progressive inference method based on Frankna's reconstructed model, which was reconstructed by Bagheri, was used.
In this method, from the basics to the goals and after deducing them, the desired principles are obtained in the same way.
The findings of the article are presented in the basics, goals and principles section, and the most important principles obtained include: leading the child's understanding to self-knowledge and paying attention to its dignity, the flourishing of natural abilities, enhancing the child's natural life, balanced satisfaction, management and control of desires, as well as giving meaning to a child's life under the fourfold communication.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Spirituality
  • Spiritual Education
  • Spiritual Religious Education
  • Anthropological Foundations
  • The Second Period of Childhood
قرآن کریم،
احدی، حسن؛ بنی جمالی، شکوه السادات(1376)، روانشناسی رشد(مفاهیم بنیادی در روانشناسی رشد کودک)، چاپ و نشر بنیاد، چاپ دهم
احمدی، سمیه (1395)، نوجوانی و تحول معنا: مقایسه منابع و ابعاد معنای زندگی در دختران و پسران نوجوان، مطالعات روانشناسی بالینی، 6(23).
اشعری، زهرا؛ باقری، خسرو؛ حسینی، افضل السادات (1391)، بررسی مفهوم، اصول و روش‌های تربیت معنوی از دیدگاه علامه طباطبایی، تربیت اسلامی، 7 (15)، 89 – 112.
ایروانی، شهین (1393)، مقدمه‌ای بر تبیین ماهیت نظام آموزش و پرورش ایران از آغاز دوره مدرنسازی تا امروز، پژوهشنامه مبانی تعلیم‌وتربیت، دانشگاه فردوسی مشهد، 4 (1)، 83 – 110.
باقری، خسرو (1385)، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، چاپ چهارهم، تهران: مدرسه.
باقری، خسرو (1384)، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی 2، تهران: موسسه فرهنگی مدرسه برهان (انتشارات مدرسه).
باقری، خسرو (1389)، درآمدی بر فلسفه تعلیم و جمهوری اسلامی ایران؛ اهداف، مبانی و اصول، جلد اول، چاپ دوم، انتشارات علمی و فرهنگی.
باقری، خسرو ( ١٣٩١ )،تعلیم‌وتربیت اسلامی؛ چارچوب تئوریک و کاربرد آن، تهران: هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه پردازی، نقد و مناظره ویژه علوم انسانی و معارف اسلامی.
باقری، خسرو؛ عبداللهی، مجتبی؛ فرخی، احمد (1380)، اهداف، مبانی، اصول و روش‌های تربیت بدنی در تربیت اسلامی، حرکت، 7 (7)، 101–110.
براندن، ناتانیل( 1399)، روان شناسی عزت نفس، (مهدی قراچه داغی: مترجم)، تهران، چاپ بیست و دوم، نشر نخستین.
بلالی، رقیه؛ آقایوسفی، علیرضا (1390)، اثربخشی برنامه آموزش والدین بر کاهش مشکلات رفتاری کودکان، روانشناسی کاربردی، 4 (20)، 53-79.
بوالهری، جعفر (1389)، تربیت معنوی کودکان و نوجوانان، اندیشه و رفتار، 16(3) 62.
بهشتی، سعید (1389)، تاملات فلسفی در تعلیم‌وتربیت، تهران: شرکت چاپ و نشر بین الملل.
پورحسن درزی، قاسم؛ سلگی، مریم (1392)، بررسی دیدگاه علامه طباطبایی و شاگردان در مسئلة علم، فلسفه تحلیلی، 10 (1)، 53-83.
جلالوند، مهدی (1397)، مختصات عقلانیت فطری از منظر علامه طباطبایی، عقل و دین، 10 (18)، 7- 28.
حاجی صادقی، عبدالله (1393)، مفهوم شناسی و حقیقت یابی حیات طیبه از منظر قرآن، انسان پژوهی دینی، 11 (31)، 165- 185.
حسینی، سیدعلی اکبر( 1379)، تعلیم‌وتربیت اسلامی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
حقیقی، فریبا؛ سامری، مریم (1393)، بررسی نقش تربیت دینی در سلامت اخلاقی و رفتاری کودک و نوجوان در خانواده مدرسه و جامعه، اولین همایش ملی علوم تربیتی و روان‌شناسی معنویت و سلامت.
حمیدیه، بهزاد (1398)، شاخصه‌های معنویت اسلامی در راستای تحقق بیانیه گام دوم، همایش گام دوم انقلاب، تهران، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
دفتر همکاری حوزه و دانشگاه (1377)، نقد و بررسی در ایزراییل شفلر در باب استعداد آدمی، تهران: سمت.
رحیمی خوزوقی، احسان (1397)، تبیین هستی و چیستی انسان از منظر اندیشه‌های علامه طباطبایی، حکمت صدرایی، 6 (2)، 87-105.
- سجادیه، نرگس؛ باقری، خسرو (1394)، اهداف واسطی تربیت در دوران کودکی بر اساس رویکرد اسلامی عمل، تربیت اسلامی، 10(21)، 29 – 55.   
سعیدی، حمیدرضا و همکاران(1395)، تقدم خداآگاهی بر خودآگاهی در معرفت نفس از منظر علامه طباطبایی، اندیشه نوین دینی، 44 (12)، 93-112 
سیف، سوسن؛ کدیور، پروین؛ کرمی نوری، رضا ؛ لطف آبادی، حسین (1395)، روان‌شناسی رشد (1)، تهران: سمت، چاپ بیست و ششم.
شاهرخی، سیده معصومه؛ ساطع، نفیسه(1399)، بررسی تطبیقی آیات معناداری زندگی از دیدگاه علامه طباطبایی وآیت الله جوادی آملی، دوفصلنامه پژوهش‌های تفسیرتطبیقی، 6(2)، 187- 209.
شرفی، محمدرضا(1375)، مراحل رشد و تحول انسان؛ به ضمیمه مقدمه‌ای بر دیدگاه اسلام در مورد رشد، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ ششم.
شرفی، محمدرضا (1388)، فلسفه تربیتی اسلام (با رویکرد تطبیقی به برخی مکاتب فلسفی معاصر)، تهران: نشر منادی تربیت.
صالحی، اکبر؛ یاراحمدی، مصطفی (1387)، تبیین تعلیم‌وتربیت اسلامی ازدیدگاه علامه طباطبایی، تربیت اسلامی، 3 (7)، 23-50.
صفایی مقدم، مسعود (1390)، مطالعه تحلیلی نظام معنویت‌گرایی و ارائه رویکردی برای آموزش عالی معنویت‌گرا: رویکردی اخلاق ‌بنیان، راهبرد فرهنگ، (12 و 13)، 78- 110.
صنوبر، ناصر؛ رحیمی اقدم، صمد (1393)، رابطه معنویت محیط کار با رضایت مشتریان، راهبرد فرهنگ، (26)، 179–207.
طباطبایی، محمدحسین ( 1387)، طریق عرفان (رساله الولایه)، (صادق حسن‌زاده، مترجم)، تهران: نشر آیت اشراق.
طباطبایی، محمد حسین (1374)، المیزان فی تفسیر القرآن (20 جلد)، (سید محمدباقر موسوی همدانی، مترجم)، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طباطبایی، محمد حسین (1417)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی (نسخه‌های الکترونیکی).
طباطبایی، محمد حسین (1360)، آموزش دین (نسخه الکترونیکی).
طباطبایی، محمد حسین (1380)، معنویت تشیع، با مقدمه علامه حسن زاده آملی، تدوین: محمد بدیعی، قم، انتشارات تشیع.
طباطبایی، محمد حسین (1387)، بررسی‌های اسلامی، (سید هادی خسرو شاهی: گردآورنده)، قم، بوستان کتاب.
عابدی، فاطمه؛ منادی، مرتضی؛ خادمی، ملوک؛ کیامنش، علیرضا (1397)، واکاوی عوامل مؤثر بر تحقق‌پذیری تربیت دینی دانش‌آموزان، پژوهش در مسائل تعلیم‌وتربیت اسلامی، 26 (83)، 145 – 169.
فرضی، مجید؛ موسوی، سید محمد (1397)، اهمیت تعلیم‌وتربیت دینی فرزند، همایش ملی پژوهش‌های نوین در حوزه علوم تربیتی و روان‌شناسی ایران.
فرهنگی، علی اکبر؛ فتاحی، مهدی؛ واثق، بهاره (1385)، معنویت در محیط کار و نقش آن در بهبود رفتار شهروندی سازمانی، فرهنگ مدیریت، 4 (13)، 5-36.
قراملکی، فرامرز (1390)، نظریه خودشناسی رازی در طب روحانی و جایگاه آن در نظام اخلاقی وی، انسان پژوهی دینی، 8 (25)، 5-20.
کرمی نوری، رضا ؛ مرادی، علیرضا (1372)، روان‌شناسی تربیتی، دوره کاردانی تربیت معلم، درس مشترک کلیه رشته‌ها، کد1019، چاپ شرکت اُفست «سهامی عام».
کشاورز، سوسن (1384)، تحلیل دستاوردهای تحقیقات در خصوص تأثیر نظام آموزش رسمی کشور در تربیت دانش‌آموزان، دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی، (نسخه الکترونیکی).
کیانی، معصومه (1394)، تبیین تربیت معنوی برای کودکان (s4c) در غرب و نقد آن با تأکید بر فلسفه تعلیم‌وتربیت جمهوری اسلامی ایران، (رساله دکترا)، به راهنمایی محمود مهرمحمدی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
کیانی، معصومه (1394)، مفهوم‌شناسی معنویت از دیدگاه اندیشمندان تربیتی غربی و مسلمان، اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 7 (2)، 97- 118. 
گرامی، غلامحسین( 1393)، انسان در اسلام،  قم: نشر معارف، چاپ دوازدهم.
لسلی مان، نورمن (1388)، اصول روانشناسی (اصول سازگاری آدمی)، جلد 1، (محمود ساعتچی، مترجم) تهران: امیر کبیر.
مرزبند، رحمت‌اله؛ زکوی، علی اصغر(1396)، بررسی مبانی و مؤلفه‌های سلامت معنوی با تأکید بر دیدگاه علامه طباطبایی، آیین حکمت، (33)، 129 – 154.
مطهری، مرتضی (بی تا)، مجموعه آثار، تهران: صدرا (الکترونیکی).
ناظری، مهرداد (1388)، مسئولیت‌پذیری، گامی بلند به‌سوی جامعه مدنی، شماره 211، 6-7.
نصری، عبدالله (1392)، جبر و اختیار از دیدگاه علامه طباطبائی، حکمت و فلسفه، 9 (36)، 71 – 82.
نصیری‌زاده، حمیدرضا؛ بیابانی بیدگلی، زهرا (1394)، جایگاه تربیت دینی، عقیدتی، اخلاقی و عبادی کودکان در خانواده و راهکارهای وصول به آن از دیدگاه اسلام، اولین همایش ملی تربیت دینی راهی به‌سوی تعالی.
نوذری، محمود (1388)، توصیف و ارزیابی رویکردشناختی رشد دینی، اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 1 (2)، 139 – 168.
هترینگتون.ای میویس؛ پارک، راس. دی(1373)، روان‌شناسی کودک از دیدگاه معاصر، ترجمه جواد طهوریان و همکاران، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول.
یثربی، سید یحیی (1383)، عیار نقد 2، قم: بوستان کتاب.
Hay D, Nye R. (2006). The spirit of the child. editor1,: Jessica Kingsley Publishers.
Miller, Lisa .(2016) . The Spiritual Child: The New Science on Parenting for Health and Lifelong Thriving, Picador.
Craig, Edward, (1998), Routledge Encyclopedia of Philosophy, London & New York, V.5
دوره 30، شماره 57
فصلنامه زمستان
بهمن 1401
صفحه 11-60
  • تاریخ دریافت: 14 مهر 1399
  • تاریخ بازنگری: 19 مرداد 1401
  • تاریخ پذیرش: 16 شهریور 1401
  • تاریخ انتشار: 01 بهمن 1401