مؤلفه های تربیتی انسان با تاکید بر تربیت اخلاقی در خطبه های امام حسین( علیه السلام) در واقعه عاشورا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری تخصصی فلسفه تعلیم و تربیت، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استاد مدیریت و حسابداری، دانشگاه تهران ،ایران

3 استادیار،هیات علمی گروه الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

چکیده

این پژوهش، یافتن مؤلفه ها و عناصر تربیتی انسان با مطالعه عمیق و دقیق خطبه های امام حسین( علیه السلام) و تحلیل آن در واقعه عاشورا را در دستور کار خویش قرار داده است. هدف اصلی این مقاله استخراج مؤلفه ها و عناصر تربیتی انسان از خطبه های امام حسین( علیه السلام) در واقعه عاشورا و کاربست آن در نظام تعلیم و تربیت است . روش انجام این پژوهش «کیفی» با رویکرد «گراندد تئوری» است. منابع گردآوری داده‌های پژوهش(خطبه ها)، کتب مقاتل و حدیث چون «مقتل ابی مخنف‌»، «نفس المهموم» ، «مقتل ابن مقرم» ، «مقتل شیخ مفید» ، «لهوف»‌ و ... است.آنچه پس از سه مرحله کدگذاری باز،کدگذاری محوری و انتخابی به عنوان الگوی تربیتی استخراج می‌گردد بر این اساس است که سطر به سطر خطبه های امام حسین علیه‌السلام سرشار از درس‌های جامع و متقن آموزشی و پرورشی است که هر کدام می‌تواند موضوع جداگانه‌ای برای پژوهش باشد. در مدل نهایی، نمودار کاربردی یا به عبارت دیگر نقشه کاربست مدون و مؤثر الگوی تربیتی امام حسین علیه‌السلام در نظام تعلیم و تربیت ،آغازش رستگاری و سعادت است و پایانش؛ یعنی رسیدن به کمال انسانی؛ یعنی وصال به قرب و رضوان الهی است. با توجه به یافته های استخراج شده در این مقاله، امید است که بدین وسیله بتوان گام مهمی در حوزه علوم تربیتی کشور عزیزمان ایران برداشت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Components of human education with emphasis on moral education in the sermons of Imam Hussein (as) in the event of Ashura Community Verified icon

نویسندگان [English]

  • Saeedeh bateni 1
  • Hossein khanifar 2
  • zohre taghavi 3
1 PhD student in Philosophy of Education, Tehran Branch of Science and Research, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Professor of Management and Accounting, University of Tehran, Iran
3 Faculty member of the Department of Theology and Islamic Studies, Farhangian University, Tehran, Iran
چکیده [English]

This research has put finding the components and elements of human education by studying the sermons of Imam Hussein (PBUH) in depth and accurately and analyzing it in the event of Ashura on its agenda. The main purpose of this article is to extract the components and elements of human education from the sermons of Imam Hussein (as) in the event of Ashura and its application in the education system. The method of this research is "qualitative" with "grounded theory" approach. The sources for collecting research data (sermons) are the books of the opponent and hadith such as "The murder of Abi Makhnaf", "Nafs al-Mahmum", "The murder of Ibn Muqarram", "The murder of Sheikh Mufid", "Lohuf" ... and ... What is extracted after the three stages of open coding, axial coding and selective as an educational model is based on the fact that line by line the sermons of Imam Hussein (as) are full of comprehensive and thorough educational lessons, each of which can be a separate subject for Be research. In the final model, the practical diagram, or in other words, the written and effective application of Imam Hussein (as) educational model in the education system, is the beginning of salvation and happiness and the end; It means reaching human perfection; That is, Vesal is close to and pleasing to God. According to the findings of this article, it is hoped that this can be an important step in the field of educational sciences in our beloved country of Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Hussein (AS)
  • Ashura 61 AH
  • component
  • training
  • sermon

عنوان مقاله [العربیة]

مکونات الانسان التربویۀ مع التوکید على التربیۀ الأخلاقیۀ فی خطب الإمام الحسین (علیه السلام) فی حادثۀ عاشوراء

چکیده [العربیة]

وقد وضع هذا البحث فی جدول أعماله الحصول علی مقومات و عناصر الانسان التربویۀ فی ضوء مفهوم "التربیۀ
الأخلاقیۀ" مع دراسۀ عمیقۀ و دقیقۀ لخطب الإمام الحسین (علیه السلام) و تحلیلها فی حادثۀ عاشوراء . الهدف
الأساسی من هذا المقال هو استخراج مقومات و عناصر الانسان التربویۀ من خطب الإمام الحسین (علیه السلام) فی
حادثۀ عاشوراء وتطبیقها فی نظام التعلیم و التربیۀ. طریقۀ إجراء هذا البحث هی طریقۀ "نوعیۀ" مع اتجاه "الکراندد
النظری". مصادر جمع بیانات البحث (الخطب) و کتب المقتل و الحدیث مثل: "مقتل أبی مخنف"، "نفس المهموم"،
"مقتل ابن مقرم" ، "مقتل الشیخ المفید" ، "اللهوف" و... إن ما یتم استخلاصه کنموذج تربوی بعد المراحل الثلاث
للترمیز المفتوح و المرکزی و الانتخابی یعتمد على أن سطراً بعد سطر من خطب الإمام الحسین علیه السلام ملیء
بالدروس التعلیمیۀ و التربویۀ الشاملۀ و المتینۀ، و التی یمکن أن یکون کل منها موضوعا منفصلا للبحث. فی النموذج
النهائی، المخطط العملی أو بمعنى آخر خریطۀ التطبیق المقنن و الفعال لنموذج الإمام الحسین التربوی فی نظام التعلیم و
التربیۀ، بدایته الفلاح و السعادة و نهایته، بمعنی الوصول إلى الکمال الإنسانی؛ أی الوصول بقرب الله و رضوانه. و وفقاً
للنتائج المستخلصۀ فی هذا المقال، من المؤمل أن یتم تحقیق خطوة مهمۀ فی مجال العلوم التربویۀ فی بلدنا العزیزة
الإیران.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الإمام الحسین (ع)
  • عاشوراء سنۀ 61 الهجریۀ
  • التربیۀ
  • التربیۀ الأخلاقیۀ
  • الخطب

Smiley face

مراجع

قرآن کریم، ترجمه محمد مهدی فولادوند، چاپ اول، مشهد: نشر هفتم، ۱۳۸۶.
ابن‏سعد، محمد.(۱۴۱۵ق). الامام الحسین علیه‏السلام و مقتله. ترجمة و تحقیق سیدعبدالعزیز طباطبایی. قم: موسسه اهل البیت لإحیاء التراث.
ابن‏شهرآشوب.(۱۳۷۹). ابوجعفر محمد بن علی، مناقب آل ابی‏طالب، تحقیق یوسف بقاعی، [بی‏جا]، انتشارات: ذوالقربی (افست دار الاصواء).
ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین بن محمد.(۱۳۸۵). مقاتل الطالبیین، با مقدمه کاظم مظفر، قم: موسه دار الکتاب.
اربلی، علی بن عیسی. (۱۴۲۴). کشف الغمه فی معرفة الائمه، تحقیق علی فاضلی. [بی‏جا]. مرکز الطباعة و النشر للمجمع العالمی لاهل البیت علیهم‏السلام.
استراوس، آنسلم؛ کوربین، جولیت (1387)؛ «اصول روش تحقیق کیفی نظریه مبنایی: رویه‌ها و روش‌ها»، مترجم: بیوک محمدی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ دوم.
اسفندیاری، محمد. (۱۳۹۸). عاشوراشناسی؛ پژوهشی درباره هدف امام حسینعلیه‏السلام. نشر نی.
باقری، خسرو. (۱۳۹۵). نگاهی دوباره به تربیت اسلامی. دو جلد تهران: انتشارات سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی
باقری، خسرو.(۱۳۸۰). چیستی تربیت دینی. تهران: انتشارات تربیت اسلامی.
باقری، خسرو (۱۳۸۹). درآمدی بر فلسفه تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی ایران. دو جلد. انتشارات علمی و فرهنگی
بدیعیان، راضیه؛ و نوروزی، رضاعلی.(1388) تربیت دینی در سیره امام حسینعلیه‏السلام در واقعه عاشورا. دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه اصفهان.
بلعمی، ابوعلی محمد.(۱۳۷۷). تاریخ طبری، تصحیح محمد روشن، چاپ اول: تهران، سروش.
بهشتی، سعید؛ نیکویی، رضا. (۱۳۹۰). کاوش هایی در باب فلسفه تربیت دینی از دیدگاه اسلام. تهران: مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم انسانی.
پرویزی، سرور؛ صلصالی، مهوش و ادیب حاج باقری، محسن.(۱۳۸۹). روش‌های تحقیق کیفی، تهران: مرکز نشر علوم پزشکی، انتشارات بشری، چاپ دوم.
جمعی از تاریخ پژوهان، زیر نظر حجه الاسلام و المسلمین استاد مهدی پیشوایی.(۱۳۸۹).مقتل جامع سید الشهداء علیه‌السلام ، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره.
جوادی آملی، عبدالله. (1398). کوثر کربلا. قم: اسرا
حاجی ده آبادی، محمد علی.(۱۳۹۴). درآمدی بر نظام تربیتی اسلام. قم: نشر المصطفی (ص)
حجتی، محمدباقر.( ۱۳۷۸). اسلام و تعلیم و تربیت. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
خنیفر، حسین و همکاران. (1391). مبانی "تحول بنیادین نظام آموزش و پرورش" مبتنی بر دیدگاه حضرت امام خمینی (ره)، مقام معظم رهبری حضرت آیه الله خامنه ای و صاحب نظران تعلیم و تربیت. قم: انتشارت نورالثقلین
خنیفر، حسین. (۱۳۸۴). تحلیل محتوای ادبیات مدیریت اسلامی با تأکید بر آثار منتخب. مدیریت فرهنگ سازمانی.
خنیفر، حسین؛ و مسلمی، ناهید. (۱۳۹۶). اصول و مبانی روش‌های پژوهش کیفی رویکردی نو و کاربردی. جلد 1 و 2. تهران: انتشارات نگاه دانش.
دشتی، محمد. (1379). ترجمه نهج البلاغه حضرت علیعلیه‌السلام. قم: انتشارات مشهور.
دلشاد تهرانی، مصطفی. (۱۳۷۹). مدرسه حسینی. تهران: نشر دریا.
دلشاد تهرانی، مصطفی. (۱۳۸۳). سیری در تربیت اسلامی. تهران: انتشارات دریا.
رستم‌نژاد، مهدی؛ و داودی، سعید. (۱۳۹۲). عاشورا، ریشه‌ها، انگیزه‌ها، رویدادها و پیامدها با تجدید نظر و اضافات. زیر نظر آیه الله العظمی مکارم شیرازی. انتشارات امام علی بن ابیطالبعلیه‌السلام.
سماوی، محمد.(۱۳۸۹). مقتل الحسین علیه‏السلام. قم: دار انوار الهدی.
سنگری، محمدرضا. (۱۳۹۲). آیینه داران آفتاب؛ دو جلد، تهران انتشارات بیتن الملل.
سید ابن‏طاووس، رضی‏الدین ابوالقاسم علی بن موسی بن جعفر.(۱۳۸۳). الملهوف علی قتلی الطفوف. تحقیق و تقدیم فارس تبریزیان (حسّون)، [بی‏جا]، دار الاسوه.
شریعتمداری، علی.(۱۳۹۵). اصول و فلسفه تعلیم و تربیت. تهران: انتشارات امیرکبیر.
شعاری نژاد، علی اکبر. (۱۳۸۸). فلسفه جدید تربیت و یا فلسفه جدید در آموزش‌وپرورش. تهران: انتشارات اطلاعات، چاپ دهم.
شکوهی، غلامحسین.(۱۳۹۰). تعلیم و تربیت و مراحل آن، مشهد: انتشارات ‌آستان قدس رضوی، چاپ پانزدهم.
صادق زاده قمصری، علیرضا.(۱۳۸۴). تربیت اسلامی. تهران: نشر تربیت اسلامی.
عابدی و نیلی (1392). اهداف تربیت اجتماعی آموزش و پرورش ایران و مقایسه آن با دیدگاه های علامه طباطبایی. تهران: پژوهشهای اسلامی
علم الهدی، جمیله.(1392). مبانی تربیت اسلامی و برنامه‌ریزی درسی بر­اساس فلسفه صدرا. تهران: انتشارات مدرسه.
قمی، شیخ عباس (1398). مفاتیح الجناح: قم: اسوه
کاظمی، حسین.(۱۳۹۳). برنامه درسی تربیت اخلاقی. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی وپژوهشی امام خمینی (ره)، چاپ اول.
محمدی مقدم، علی.( ۱۳۹۶). تعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س) و مقایسه آن با نظر دیگر دانشمندان، مشهد: مرکز تربیت معلم شهید بهشتی.
مطهری، مرتضی. (1383). تعلیم و تربیت در اسلام. تهران: صدرا، چاپ چهل و یکم.
ملکی، حسن؛ و ویسی، غلامرضا؛ و حمیدزاده، محمدصادق؛ و باقی نصرآبادی، علی. (1386). تربیت حسینی. نشر زمرم هدایت؛ وابسته به پژوهشکده علوم اسلامی امام صادق علیه‌السلام.
موسوی مقرم، عبدالرزاق. (۱۳۹۱ ق). مقتل الحسین علیه‌السلام؛ معروف به مقتل مقرم. ترجمه فهیم کرمانی. انتشارات سیدالشهداء.
میالاره، گاستون.(۱۳۷۵). معنی و حدود تربیتی. ترجمه کاردان، علی محمد. تهرا: دانشگاه تهران
نیکزاد، محمود. (1375). کلیات فلسفه تعلیم و تربیت. تهران: انتشارات کیهان.
یاراحمدی، عبدالله. (۱۳۹۱). تاریخ و فلسفه تعلیم و تربیت؛ تبیین پیامدهای تربیتی واقعه عاشورا.
Bischoff, K. (2016). The Civic Effects of Schools: Theory and Empirics. Theory and Research in Education, 14(1): 91-106.
Barrow, R. (2010). An introduction to moral philosophy and moral education. London and New York. Routledge.
Carr, D. (2012) Educating the Virtues: Essay on the philosophical psychology of moral development and education. London: Routledge.
Curren, R. (2014). Judgment and the aims of education. Social Philosophy and Policy,31(1): 2-11
Kristjánsson, K. (2016). Aristotelian Character Education. London: Routledge.
Heslep, R. D. (2015). Moral Education for Americans. Westport, CT: Praegar.
Sandeep, K. (2015). Moral Values Education. Journal of Humanities and Social Science, 20 (3): 18-36.
Tan, B.  Naidu, C. Jamil, A. (2017). Moral values and good citizens in a multi-ethnic society: A content analysis of moral education textbooks in Malaysia. The Journal of Social Studies Research, 22(81): 41-55.
پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی
دوره 31، شماره 59 - شماره پیاپی 59
تابستان 1402
شهریور 1402
صفحه 393-418

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 04 اردیبهشت 1401
  • تاریخ بازنگری: 07 تیر 1401
  • تاریخ پذیرش: 01 شهریور 1402
  • تاریخ انتشار: 29 شهریور 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار