دلالت‌های تربیتیِ ادوار سه‌گانۀ کودک در متون اسلامی، برای مقطع‌بندی تحصیلی در نظام رسمی آموزش و پرورش

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای رشته فلسفه تعلیم و تربیت، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد. ایران

2 دانشیار گروه مبانی تعلیم و تربیت، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد. ایران

3 استاد فقه و اصول حوزه علمیه مشهد، استادیار گروه فقه و مبانی اجتهاد، مرکز تخصصی آخوند خراسانی (وابسته به دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام)، مشهد.ایران

چکیده

هدف این مقاله روشن ساختن ابعاد روشی برای بهره برداری از تقسیم دوره‌های هفت ساله در جایگاه مقاطع تحصیلی است برای این منظور با استفاده از روش تحلیلی سه دسته روش از یکدیگر متمایز و معرفی شدند که شامل روش‌های متن محور (اشارات تکمیلی تقسیم مراحل و سایر شواهد دینی)، روش‌های زاینده (مقایسه ساحت‌های دو طرف تشابه، روش استنطاق و روش تعیین کلیات و آزادی در جزئیات) و روش‌های تطبیقی ( انطباق جویی و مقایسه با اندیشه‌های متفکران مسلمان و غیرمسلمان و استفاده از آن) هستند. هر گروه از این روش‌ها به ترتیب به نیاز به اطمینان از اصالت دینی تقسیم مراحل آموزشی، نیاز به پاسخگویی در ابهامات و اقتضائات مربوط به شرایط و نیاز به گفت‌و‌گو و تعامل با اندیشه‌های نوپدید پاسخ می‌دهند. بررسی این روش‌ها نشان می‌دهد گزاره‌های تقسیم هفت ساله دارای قابلیت و ظرفیت قرار گرفتن در جایگاه مقاطع تحصیلی را داشته و مواضع دین اسلام درباره سن استعدادیابی، زمان آموزش احکام فراسنی، جایگاه قرآن و شیوه آموزش همراه با عمل و غیرانتزاعی دوره دبیرستان را پشتیبانی می کنند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Implications of the three stages of education in Islamic texts, for classification of education in the formal system

نویسندگان [English]

  • Rokhsareh Ghosoori Dargahi 1
  • Javidi kalatehjavarabadi Tahereh 2
  • Mojtaba Elahi Khorasani 3
1 PhD in philosophy of education, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad. Iran.
2 Associate Professor, Department of Basic Education, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad. Iran.
3 Professor of Jurisprudence and Principles of Mashhad Seminary, Assistant Professor of Jurisprudenceand Fundamentals of Ijtihad Department, Akhund Khorasani Specialized Center (affiliated to BagheralUloom University, peace be upon him), Mashhad, Iran.
چکیده [English]

The purpose of this article is to clarify the dimensions of a method for exploiting the division of seven-year courses in the position of degrees. For this purpose, three categories of methods were distinguished and introduced, including citation methods (supplementary allusions of division of steps and other religious evidence), generative methods (comparison of areas of similarity, interrogation method and method of determining generalities and freedom in Details) and methods of connection (adaptation and comparison with the ideas of Muslim and non-Muslim thinkers and its use). Each group of these methods responds to the need to ensure the religious authenticity of the educational process, the need to respond to ambiguities and requirements related to the situation, and the need to update and coordinate with emerging ideas, respectively. Examination of these methods shows that the seven-year division propositions have the ability and capacity to be in the position of educational levels.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Division of educational stages
  • Seven-year period
  • Degrees

عنوان مقاله [العربیة]

الدلالات التربویۀ للمراحل الثلاث للطفل فی النصوص الإسلامیۀ للتجزیء التعلیمی فی نظام التعلیم و التربیۀ الرسمی.

چکیده [العربیة]

یهدف هذا المقال إلى توضیح الأبعاد المنهجیۀ للاستغلال من تقسیم المراحل السبع سنوات فی مکان
المستویات التعلیمیۀ، و لهذا الغرض و باستخدام المنهج التحلیلی تم تمییز ثلاث فئات من الأسالیب بعضها عن
البعض و تعریفها، و التی تشمل الأسالیب النصیۀ (اللمحات التکمیلیۀ لتقسیم المراحل و غیرها من الأدلۀ
الدینیۀ)، و الطرق التولیدیۀ (مقارنۀ مناطق جانبی التشابه، و طریقۀ الاستنطاق و طریقۀ تحدید الکلیات و الحریۀ
فی التفاصیل) و الطرق المقارنۀ (البحث عن التطابق و المقارنۀ مع أفکار المفکرین المسلمین و غیر المسلمین و
الاستفادة منها). و تستجیب کل مجموعۀ من هذه الأسالیب على التوالی لضرورة التأکد من الأصالۀ الدینیۀ
لتقسیم المراحل التعلیمیۀ، و ضرورة الاجابۀ فی الغموض و المتطلبات المتعلقۀ بالظروف، و ضرورة الحوار و
التعامل مع الأفکار الناشئۀ الحدیثۀ. دراسۀ هذه الأسالیب تبین أن مقترحات تقسیم السبع سنوات لها القابلیۀ و
القدرة على أن تکون فی موقف المستویات التعلیمیۀ و تدعم مواقف الإسلام فیما یتعلق بسن اکتشاف المواهب،
و زمن تعلیم الاحکام الخارجۀ عن السن، و مکانۀ القرآن، و طریقۀ التعلیم مع العمل و غیر الانتزاعیۀ للمرحلۀ
الثانویۀ.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • تقسیم المراحل التربویۀ
  • المستویات التعلیمیۀ
  • فترات الطفولۀ

Smiley face

ابن‌شهرآشوب، محمد بن علی. المناقب (ویرایش هاشم رسولی، رسولی و محمد حسین. آشتیانی.  جلد. 3. قم - ایران: علامه.
احمدی، آمنه (1389). بررسی سطوح و مقاطع کلیدی در برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی از منظر یافته‌های علم روان شناسی. مطالعات برنامه درسی، 5 (18).
اسلامی مهری، یعقوب، اسماعیلی، زهره، سرمدی، محمدرضا و صفایی, طیبه (1399). طراحی مدل مفهومی" مراحل تربیت مبتنی بر دیدگاه اسلام" و دلالت‌های تربیتی آن. فصلنامه پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی, 28(46 ), 195-216.
اسماعیلی یزدی، عباس. ینابیع الحکمه (جلد.5). قم: مسجد مقدس جمکران.
اعرافی، علیرضا (1388). درس خارج فقه تربیتی. موضوع : تربیت خانوادگی/ مراحل سنی در تربیت فرزند. ارتباط شیعی. مدرسه فقاهت. https://3.eshia.ir/feqh/archive/text/arafi/tarbiat/87/880215
الهی خراسانی، مجتبی (1399). فقه التربیة / تربیت عبادی، وجوب تربیت عبادی فرزندان. جلسه خارج فقه. موضوع: استدلال به ادله عام وجوب تربیت فرزندان (روایات طائفه دوم: امر به تربیت اولاد/ روایات سبع سنین). سال ششم: جلسه ۳۸.
طباطبایی بروجردی، حسین (1380ق=1340). جامع احادیث الشیعه فی احکام الشریعه (جلد. 26). تهران: مطبعه المساحه.
باقری، خسرو ( 1388). نگاهی دوباره به تربیت اسلامی (جلد دوم). تهران: مدرسه.
جاویدان، فاطمه، دهقان، محمد صادق، شمسی گوشکی، احسان، عباسی، محمود. (1391). تحلیل نظریه رشد اخلاقی کولبرگ با رویکرد قرآنی. اخلاق زیستی،2 (6). 11-48.
جوشن، آمنه، و خسروی، کریم (1394). تحلیل و بررسی مراحل تربیت در منابع اسلامی با رویکردی بر سیره امام رضا (علیه السلام). کنفرانس بین المللی علوم انسانی، روانشناسی و علوم اجتماعی. تهران. ایران.
جوکار، اسماعیل، مولایی، سیده نجمه، اناری نژاد، عباس و جوکار، علی (1396). بررسی میزان اثربخشی نظام آموزش و پرورش در تربیت سیاسی و اجتماعی دانش آموزان از دید دانشجویان دانشگاه فرهنگیان. آموزش پژوهی،3 (9). 10-23.
حکیم، سید منذر (1391). درس خارج فقه: منهج استنطاقی و جایگاه آن در دانش اصول فقه و نظام استنباط. مدرسه فقاهت. https://www.eshia.ir
خوانساری، محمد جمال الدین (1360). شرح غرر الحکم و درر الکلم. جلد چهارم. انتشارات دانشگاه تهران. تهران.
- خسروپناه، عبدالحسین (1399). شکل گیری نظامات اجتماعی با فقه استکشافی. نشست: جایگاه دانش فقه در شکل گیری نظامات اجتماعی، حلقه فقه نظام اجتماعی دانشگاه امام صادق(ع) برگرفته از روش شناسی اجتهاد. روشنا
- دبس، موریس (1396). مراحل تربیت (ترجمه ع ، کاردان). تهران: مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران.
- رحمان ستایش، محمد کاظم (1387). روش فقه الحدیث. مؤسسه فرهنگی فهیم. شماره 36
زندوانیان، احمد، طیبی، راضیه، رسولی، رؤیا (1394). نظریۀ رشد ایمانی فاولر به‌عنوان چارچوبی برای تربیت دینی. مجله ادیان و عرفان، 48(1)،67-79.
سلحشوری، احمد (1392). مراحل رشد تربیت اخلاقی از دیدگاه امام علی(ع). فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه، 1(3)، 15-32.
شعبانی‌ورکی، بختیار (1377). درآمدی بر مراحل تربیت در قرآن کریم. دانشکده الهیات و معارف مشهد، 39و40. 79-103.
شکوهی، غلام حسین (1368). ماهیت مراحل رشد و فلسفه دوره های تحصیلی. تعلیم و تربیت، دوره 5. شماره 2، 11-32.
طوسی، محمد بن حسن، و غفاری، علی اکبر (1417). تهذیب الاحکام ( تحقیق غفاری ) (جلد.3). تهران - ایران: نشر صدوق.
- فتاحی، امیر، فرامرزی نیا، ضرغام، زارعی کردشولی، حسین، و حیدرنژاد، طاهره (1393). بررسی تطبیقی مراحل تربیت از دیدگاه آموزه های اسلامی و علم روانشناسی. کنگره بین المللی فرهنگ و اندیشه دینی .
فرزند وحی، جمال، و حیدرنژاد، طاهره. (1392). مراحل تربیت از دیدگاه قرآن، سنت و علم روانشناسی. حسنا، سال پنجم(17)، 101- 122.
- کشوری، علی (1399). الفقه هو الاستنطاق عن الوحی/تبیین سه ویژگی مهم تعریف تکاملی از فقه. فقه نظام؛ مباحث مدرسه هدایت. قم
-  مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، مسترحمی، هدایت‌‌الله، غفاری، علی‌‌اکبر، بهبودی، محمدباقر، مصباح یزدی، محمد تقی، محمودی، محمدباقر، خرسان، محمدمهدی، و دیگران. ۱۳۶۸–۱۴۰۳. بحار الأنوار. 70 ج. بیروت - لبنان: دار إحیاء التراث العربی.
موحدی پارسا، فاطمه (1395). تربیت اخلاقی کودکان سرور بر اساس آموزه‌های اسلام (آیات و روایات). دولتی - وزارت علوم، تحقیقات، و فناوری - دانشگاه فردوسی مشهد - دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی.
موسوی، الناز، الهی، طاهره، مسجدی آرانی، عباس، سالک ابراهیمی، لیلا،  جلیل پور، مینا، و شهسواری، زهرا (1397). تطبیق مراحل رشد انسان در روان شناسی و نهج البلاغه (مقاله مروری). پژوهش در دین و سلامت، 4(5)، 129-140.
 
Marklund, Sixten (1980). New Stages in Education: a Swedish viewpoint. Comparative Education, 16 (3), 267-274
Spolton, Lewis (1967).  Chapter 1 - Stages in Educational Development. The Upper Secondary School. Pergamon. Pages 1-.31
دوره 31، شماره 59 - شماره پیاپی 59
تابستان 1402
شهریور 1402
صفحه 241-272
  • تاریخ دریافت: 28 اردیبهشت 1401
  • تاریخ بازنگری: 16 مهر 1401
  • تاریخ پذیرش: 01 شهریور 1402
  • تاریخ انتشار: 29 شهریور 1402