طراحی الگوی رشد اخلاقی دانش‌آموزان در چارچوب فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی

مجدالدین, طاهره; میردامادی, سید محمد; سرمدی, محمد رضا

طراحی الگوی رشد اخلاقی دانش‌آموزان در چارچوب فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، گروه علوم تربیتی، دانشکده روان شناسی و علوم تر بیتی ، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

² استادیار، گروه معارف اسلامی، دانشکده الهیات ، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

³ استاد تمام ، گروه علوم تربیتی، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی ، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران دانش یار گروه علوم تربیتی دانشگاه شاهد، تهران، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف طراحی الگوی رشد اخلاقی دانش‌آموزان در چارچوب فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی انجام شده است. روش پژوهش کیفی بوده که برای این منظور از تحلیل اسناد و مصاحبه نیمه‌ساختاریافته استفاده شده است. جامعه پژوهش در بخش تحلیل اسناد شامل قرآن و روایات، کتاب‌‌ها، مقالات، رساله‌ها و گزارش‌های کاری، سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و بوده و در بخش مصاحبه، متخصصان تعلیم و تربیت که با کمک روش نمونه‌گیری هدفمند نظری و براساس قاعده اشباع با15 نفر از آنان مصاحبه شد. به‌منظور جمع‌آوری اطلاعات از فیش تحلیل و مصاحبه‌نیمه‌ساختاریافته استفاده شد. برای تأمین اعتبار یافته‌های پژوهش از فرایند ساخت‌یافته نگارش و تحلیل یافته‌ها استفاده شد. یافته‌ها منجر به شناسایی شاخص‌های رشد اخلاقی دانش‌آموزان در چهار بعد ارتباط با خدا، ارتباط با خویشتن، ارتباط با دیگران و ارتباط با طبیعت شد که مؤلفه‌های آن براساس سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در 6 ساحت تنظیم شد. برای رشد اخلاقی دانش‌آموزان بیش از 100 شاخص استخراج گردید و در نهایت با رویکردی سیستمی، مدل نهایی رشد اخلاقی دانش‌آموزان براساس فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی طراحی گردید.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.22516972.1402.31.3.6.6

عنوان مقاله [English]

Designing a model for students' moral growth in the framework of the philosophy of Islamic education

نویسندگان [English]

Tahereh Majdodin ¹
Seyed Mohammad Mirdamadi ²
Mohammad Reza Sarmadi ³

¹ Doctoral student of philosophy of Islamic education, Department of Educational Sciences, Faculty of Psychology and Educational Sciences, PM University Noor, Tehran, Iran

² Professor, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Payame Noor University ،Tehran ،Iran.

³ Professor, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Payame Noor University ،Tehran ،Iran.

چکیده [English]

The aim of this study was to design a model of ethical development of students in the framework of the philosophy of Islamic education. The research method is qualitative and for this purpose, document analysis and semi-structured interviews have been used. The research population in the document analysis section includes articles, books, treatises and work reports, the document of fundamental change in education and the Qur'an and narrations, and in the interview section, education specialists who use the method of theoretical purposeful sampling and based on the saturation rule with one of them was interviewed. Structured semi-structured receipts and interviews were used to collect information. The structured process of writing and analyzing the findings was used to validate the research findings. The findings led to the identification of students' moral development indicators in four dimensions of relationship with God, relationship with self, relationship with others and relationship with nature, the components of which were adjusted based on the document of fundamental transformation of education in 6 areas. More than 80 indicators were extracted for the moral development of students and finally, with a systemic approach, the final model of moral development of students was designed based on the philosophy of Islamic education.

کلیدواژه‌ها [English]

Ethical development
philosophy of education
students
qualitative method

عنوان مقاله [العربیة]

ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻧﻤﻮذج اﻟﺘﻨﻤﯿﮥ اﻷﺧﻼﻗﯿﮥ ﻟﻠﺘﻼﻣﯿﺬ ﻓﯽ إﻃﺎر ﻓﻠﺴﻔﮥ اﻟﺘﻌﻠﯿﻢ و اﻟﺘﺮﺑﯿﮥ اﻹﺳﻼﻣﯿﮥ

چکیده [العربیة]

أﺟﺮی اﻟﺒﺤﺚ اﻟﺤﺎﻟﯽ ﺑﻬﺪف ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻧﻤﻮذج اﻟﻨﻤﻮ اﻷﺧﻼﻗﯽ ﻟﻠﺘﻼﻣﯿﺬ ﻓﯽ إﻃﺎر ﻓﻠﺴﻔﮥ اﻟﺘﻌﻠﯿﻢ و اﻟﺘﺮﺑﯿﮥ اﻹﺳﻼﻣﯿﮥ. ﻃﺮﯾﻘﮥ اﻟﺒﺤﺚ ﻫﯽ ﻧﻮﻋﯿﮥ، و ﻟﻬﺬا اﻟﻐﺮض ﺗﻢ اﺳﺘﺨﺪام ﺗﺤﻠﯿﻞ اﻟﻮﺛﺎﺋﻖ و اﻟﻤﻘﺎﺑﻼت ﺷﺒﻪ اﻟﻤﻨﻈﻤﮥ. ﯾﺸﻤﻞ ﻣﺠﺘﻤﻊ اﻟﺒﺤﺚ ﻓﯽ ﻗﺴﻢ ﺗﺤﻠﯿﻞ اﻟﻮﺛﺎﺋﻖ اﻟﻘﺮآن، اﻷﺣﺎدﯾﺚ، اﻟﮑﺘﺐ، اﻟﻤﻘﺎﻻت، اﻟﺮﺳﺎﺋﻞ، ﺗﻘﺎرﯾﺮ اﻟﻌﻤﻞ،و وﺛﯿﻘﮥ اﻟﺘﺤﻮل اﻷﺳﺎﺳﯽ ﻟﻨﻈﺎم اﻟﺘﻌﻠﯿﻢ و اﻟﺘﺮﺑﯿﮥ، و ﯾﺸﻤﻞ ﻓﯽ ﻗﺴﻢ اﻟﻤﻘﺎﺑﻠﮥ، ﺧﺒﺮاء اﻟﺘﻌﻠﯿﻢ و اﻟﺘﺮﺑﯿﮥ اﻟﺬﯾﻦ ﺗﻢ ﻣﻘﺎﺑﻠﮥ 15 ﺷﺨﺼﺎ ﻣﻨﻬﻢ ﺑﺎﺳﺘﺨﺪام ﻃﺮﯾﻘﮥ اﺧﺬ اﻟﻌﯿﻨﺎت اﻟﻬﺎدﻓﮥ اﻟﻨﻈﺮﯾﮥ و ﻋﻠﯽ اﺳﺎس ﻗﺎﻋﺪة اﻟﺘﺸﺒﻊ .وﻣﻦ أﺟﻞ ﺟﻤﻊ اﻟﻤﻌﻠﻮﻣﺎت، ﺗﻢ اﺳﺘﺨﺪام اﺳﺘﻤﺎرة اﻟﺘﺤﻠﯿﻞ و اﻟﻤﻘﺎﺑﻠﮥ ﺷﺒﻪ اﻟﻤﻨﻈﻤﮥ. ﺗﻢ اﺳﺘﺨﺪام اﻟﻌﻤﻠﯿﮥ اﻟﻤﻨﻈﻤﮥ ﻟﮑﺘﺎﺑﮥ و ﺗﺤﻠﯿﻞ اﻟﻨﺘﺎﺋﺞ ﻟﻠﺘﺤﻘﻖ ﻣﻦ ﺻﺤﮥ ﻧﺘﺎﺋﺞ اﻟﺒﺤﺚ.أدت اﻟﻨﺘﺎﺋﺞ إﻟﻰ اﻟﺘﻌﺮف ﻋﻠﻰ ﻣﺆﺷﺮات اﻟﻨﻤﻮ اﻷﺧﻼﻗﯽ ﻟﻠﺘﻼﻣﯿﺬ ﻓﯽ أرﺑﻌﮥ أﺑﻌﺎد: اﻟﻌﻼﻗﮥ ﻣﻊ اﷲ، اﻟﻌﻼﻗﮥ ﻣﻊ اﻟﺬات، اﻟﻌﻼﻗﮥ ﻣﻊ اﻵﺧﺮﯾﻦ، و اﻟﻌﻼﻗﮥ ﻣﻊ اﻟﻄﺒﯿﻌﮥ، و اﻟﺘﯽ ﺗﻢ ﺗﺤﺪﯾﺪ ﻣﮑﻮﻧﺎﺗﻬﺎ ﻓﯽ 6 ﻣﺠﺎﻻت ﺑﻨﺎء ﻋﻠﻰ وﺛﯿﻘﮥ اﻟﺘﺤﻮل اﻷﺳﺎﺳﯽ ﻟﻨﻈﺎم اﻟﺘﻌﻠﯿﻢ و اﻟﺘﺮﺑﯿﮥ. و ﺑﺎﻟﻨﺴﺒﮥ ﻟﻠﺘﻄﻮر اﻷﺧﻼﻗﯽ ﻟﻠﺘﻼﻣﯿﺬ، ﺗﻢ اﺳﺘﺨﺮاج أﮐﺜﺮ ﻣﻦ 100 ﻣﺆﺷﺮ، و ﻓﯽ اﻟﻨﻬﺎﯾﮥ و ﺑﻤﻨﻬﺞ ﻧﻈﺎﻣﯽ، ﻢ ﺗﺼﻤﯿﻢ اﻟﻨﻤﻮذج اﻟﻨﻬﺎﺋﯽ ﻟﻠﺘﻄﻮر اﻷﺧﻼﻗﯽ ﻟﻠﺘﻼﻣﯿﺬ ﻋﻠﻰ أﺳﺎس ﻓﻠﺴﻔﮥ اﻟﺘﻌﻠﯿﻢ و اﻟﺘﺮﺑﯿﮥ اﻹﺳﻼﻣﯿﮥ.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

اﻟﺘﻨﻤﯿﮥ اﻷﺧﻼﻗﯿﮥ
ﻓﻠﺴﻔﮥ اﻟﺘﻌﻠﯿﻢ و اﻟﺘﺮﺑﯿﮥ
اﻟﺘﻼﻣﯿﺬ
اﻷﺳﻠﻮب اﻟﻨﻮﻋﯽ

مراجع

قرآن کریم

اسلامی منش، نرگس(1395). بررسی تحلیلی نسبت وجدان و مسئولیت و مدلول های تربیتی آن از منظر قرآن کریم به منظور ارائه الگوی تربیتی مناسب، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبائی(رحمه الله علیه).

افکاری ، فرشته (1393). نقد وبررسی رویکردهای تربیت اخلاقی ... و طراحی الگوی برنامه درسی ، رساله دکترای تخصصی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبایی(رحمه الله علیه).

باقری، خسرو(1380). تدوین مبنای انسان شناختی اسلام برای علوم انسانی، پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش، وزارت اموزش و پرورش.

حسنی، محمد(1394). تجارب تربیت اخلاقی کارگزاران در تربیت رسمی و عمومی، فصلنامه نوآوری های آموزشی، سال چهاردهم، شماره56.

درویشی، نصراله (1392). بررسی تطبیقی رشد اخلاقی در اندیشه علامه طباطبائی، شهید مطهری و کهلبرگ، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه باقرالعلوم(ع).

قاسمی، مریم (1396). رویکرد اجتماعی به تربیت اخلاقی بر اساس دیدگاه های منتخب با توجه به دیدگاه تفسیری علامه طباطبائی(رحمه الله علیه)"، کارشناسی ارشد، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران.

مجدالدین، طاهره (1390). بررسی ارزش های اخلاقی دختران دوره دوم متوسطه منطقه چهار تهران بر مبنای فلسفه اخلاق استاد مطهری(رحمه الله علیه)، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران.

وجدانی، فاطمه (1395). مقاله بررسی انتقادی مدل تربیت اخلاقی تلفیقی مبتنی بر ایده خبرگی اخلاقی، دوفصلنامه فلسفه تربیت، سال 2، شماره1.

باقری، خسرو( 1390). نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، جلد دوم، (چاپ پنجم). تهران: انتشارات برهان مدرسه.

سهرابی، بابک؛ اعظمی، امیر؛ یزدانی، حمیدرضا (1390). آسیب شناسی پژوهش‌های انجام شده در زمینه مدیریت اسلامی با رویکرد فراترکیب. نشریه چشم‌انداز مدیریت دولتی، 2(6)، 24-9.

شکوهی، غلامحسین (1384). مبانی و اصول آموزش و پرورش، مشهد: انتشارات به نشر.

مطهری، مرتضی(1389). یادداشتهای استاد مطهری، جلد1- 2-6-7 (چاپ سوم).تهران: انتشارات صدرا.

مطهری، مرتضی(ب). تعلیم و تربیت در اسلام، تهران : انتشارات صدرا.

هانتینگتون، ساموئل (1972). برخورد تمدن ها، ترجمه: حمید رفیعی(1378)، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.

Adriana Denisa Manea, (2014). Influences of Religious Education on the Formation Moral Consciousness of Students, Journal of Social and Behavioral Sciences, 149, 518-523.

Daniel Lapsley and Patrick L.Hill, (2008). On Dual Processing and Heuristic Approaches to Moral Cognition, Journal of Moral Education, 37(3), 313-332.

Lee, J. (2001), A Grounded Theory: Integration and Internalization in ERP Adoption and Use, Unpublished Doctoral Dissertation, University of Nebreska, In Proquest UMI Database.

Louise, K. (2017). The Role of Relationship in Moral Formation: An Analysis of Three Tertiary Theological Education Institutions in South Africa, In Die Skriflig51(1), 2214.

Narvaiez, D. (2008). Justice Reasoning. FormPower, F. Clark& et al (editors) Moral Education: A Hand Book, London: Praegar.

Strauss, Anselm L., & Corbin, Juliet. (1998), Basics of Qualitative Research: Techniques and Procedures for Developing Grounded Theory, 2nd Ed., Sage.

Zhiyenbayeva, N.B. and others, (2014). Experimental Study of Students Spiritual-moral Development, Journal of Social and Behavioral Sciences, 131, 465-469.