مرزگشایی مفهوم قرآنی تربیت: در تکاپوی ارائه تبیینی بدیع از تربیت قرآنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن وحدیث، واحد یادگار امام خمینی(ره)شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 استادیار گروه معارف اسلامی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

3 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

چکیده
مفهوم تربیت در عصر کنونی یکی از دشوارترین مفاهیمی است که مسیری پرفراز و نشیب را پیموده و هنوز با ابهاماتی روبه‌روست. باوجوداینکه در باب ضرورت و اهمیت تربیت مناقشه‌ای جدی وجود ندارد اما تحلیل‌های متفاوت و گاه متناقضی که از این مفهوم صورت می‌گیرد نشان می دهد این مفهوم نتوانسته معنای واقعی خود را در جوامع دینی و غیر دینی پیدا کند؛ لذا تأمل و تدقیق در آن همچنان ضروری به نظر می رسد. به این سبب مقاله حاضر با روش استنتاجی و معناشناسی توصیفی بر آن است که ضمن ایضاح مفهوم تربیت با واژگان بدیع بر اساس آیات قرآن، دلالت های تربیتی آن را واکاوی کند. داده های حاصل از پژوهش نشان می‌دهد که واژگانی مانند: اِصْطَنَاع، اِستِطاعت، وُدَّ با سازه اصلی تربیت قرآنی پیوند معنایی وثیقی دارد که علی‌رغم اهمیت بالای تربیتی مورد بی توجهی پژوهش‌های انجام شده قرار گرفته است. اهمیت بالای تربیت در قرآن، بسط حدود و ثغور مفهوم تربیت، استطاعت به عنوان پیش نیاز یادگیری، جایگاه وُدَّ در فرآیند هدف گذاری و تدوین محتوا از مهم ترین دلالت های تربیتی برآمده از واژگان مورد بررسی می باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Opening the boundaries of The concept of The education: in an attempt to provide an innovative explanation of Quranic education

نویسندگان [English]

  • farzaneh alizadeh 1
  • Maasomeh Alsadat Hosseini Mirsafi 2
  • mohammad reza shirazi, 3
1 Farzaneh Alizadeh, PhD Student, Department of Qur’an and Hadith Sciences, Yadegar-e-Imam Khomeini (RAH) Shahre Rey Branch, Islamic Azad university, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Islamic Studies, South Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran. (Corresponding Author)
3 Assistant professor, Department of jurisprudence and Fundamentals of Islam Low, Yadegar-e-Imam Khomeini(RAH) Shahre Rey Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Abstract

The concept of education in the current era is one of the most difficult concepts that has traveled a path full of ups and downs and is still facing ambiguities. Although there is no serious dispute about the necessity and importance of education, different and sometimes contradictory analyzes of this concept show that this concept has not been able to find its true meaning in religious and non-religious societies. Therefore, it seems necessary to reflect on it. For this reason, the present article, with the inferential method and descriptive semantics, aims to clarify the concept of education with novel words based on the verses of the Qur'an, and analyze its educational implications. The data obtained from the research show that words such as: production, The ability, and love / affection have a close semantic link with the main structure of Quranic education, which has been neglected in the researches despite their high educational importance. The high importance of education in the Qur'an, the expansion of the limits and gaps of the concept of education, ability as a prerequisite for learning, the place of love /affection in the process of goal setting and content compilation are among the most important educational implications arising from the examined vocabulary.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Education
  • Educational Quranic researches
  • production
  • The ability
  • love / affection

عنوان مقاله [العربیة]

فتح حدود مفهوم التربیۀ: سعیا لتقدیم تبیین جدید عن التربیۀ القرآنیۀ

چکیده [العربیة]

یعد مفهوم التربیۀ فی العصر الحالی من أصعب المفاهیم التی قطعت طریقا ملیئا بالصعود و الهبوط و ما زال
یواج ه الغموض. و رغم عدم وجود خلاف جدی حو ل ضرور ة و أهمیۀ التربیۀ ، إلا أ ن التحلیلات المختلفۀ و
المتناقضۀ أحیانا لهذا المفهوم تظهر أن هذا المفهوم لم یتمکن من إیجاد معناه الحقیقی فی المجتمعات الدینیۀ و غیر
الدینیۀ . و لذلک، یبدو م ن الضروری التفکیر و التدقیق فی هذا الأمر . و لهذا السبب یهدف هذا المقال-بالمنهج
الاستنتاجی و معرفۀ المعانی الوصفیۀ- مضافا الی توضیح مفهوم التربیۀ بألفاظ جدیدة مبنیۀ على الآیات القرآنیۀ، ان
یعید النظر الی دلالاتها التربویۀ.تشیر البیانات التی تم الحصول علیها م ن البحث إلى أ ن کلمات مثل: الاصطناع،
الاستطاعۀ، و الود ، لها ارتباط دلالی قوی بالبنیۀ الأساسیۀ للتربیۀ القرآنیۀ، و التی على الرغم من أهمیتها التربویۀ
العالیۀ فقد أهملت فی الدراسات المبحوثۀ. إن الأهمیۀ الکبیرة للتربیۀ فی القرآن، اتساع حدود و ثغور مفهوم التربیۀ
،الاستطاعۀ کشرط مسبق للتعلم، و مکانۀ الود فی عملیۀ تحدید الأهداف و تدوین المحتوى ،کل ذلک من أهم
الدلالات التربویۀ المستخرجۀ من الالفاظ المبحوثۀ.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • التربیۀ ؛ دراسۀ القرآن التربویۀ
  • الاصطناع
  • الاستطاعۀ
  • الود

Smiley face

قرآن کریم.(1380).مترجم: ناصر مکارم شیرازی، قم: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی
ابن فارس،احمد بن فارس.(1404ق). معجم مقاییس اللغه.محقق: عبدالسلام محمد هارون. قم: مکتب الاعلام اسلامی.
ابن منظور، محمد بن مکرم.( 1416ق). لسان العرب. بیروت: داراحیاءالتراث العربی.
ازهری، محمدبن احمد(1382). تهذیب اللغه. مترجم:عبدالله درویش.تهران: صادق.
باقری خسرو(1385)، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، جلد اول .چاپ بیست و پنجم، تهران:انتشارات مدرسه
باقری خسرو(1388)، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، جلد دوم.چاپ سوم، تهران: انتشارات مدرسه
باقری، خسرو؛ سجادیه، نرگس و توسلی، طیبه.(1389). رویکردها و روش‌های پژوهش در فلسفه تعلیم و تربیت. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
برزینکا،ولفگانگ(1376)، فلسفه تعلیم و تربیت، ترجمه خسرو باقری و عطاران، تهران: محراب قلم
جعفری کمانگر،رمضانعلی تقی زاده چاری.(1398). تبیین نسبت کتاب تکوین با کتاب تدوین در اندیشه های عرفانی- قرآنی شیخ محمود شبستری و علامه سید حیدر آملی. دوفصلنامه ادبیات عرفانی دانشگاه الزهرا، سال دهم شماره 19.
جوهری، اسماعیل بن حمار(1369).الصحاح:تاج اللغه و صحاح العربیه.ترجمه: نشر امیری.جلد چهار. تهران: امیری
خوارزمی، حسین(1377). شرح فصوص الحکم، تحقیق حسن حسن‌زاده آملی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه.
داوودی، محمد(1383)، سیره تربیتی پیامبر(ص)و اهل بیت(ع): جلد دوم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
داوودی، محمد.(1384).نقش معلم در تربیت دینی. قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
دهخدا، علی اکبر.(1373). لغت نامه و فرهنگ فارسی.تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد.( 1363). مفردات الفاظ القران.تهران: انتشارات ناصر خسرو.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد بن مفضل .(1416ق). المفردات فی غریب القرآن.دمشق: دارالقلم.
رشیدالدین میبدى، احمد بن ابی‌سعد.(1371). کشف الأسرار و عدة الأبرار. محقق: علی اصغر حکمت.تهران: امیر کبیر.
زبیدی، محمدمرتضی؛محمدبن یعقوب فیروزآبادی. تاج العروس من جواهر القاموس.(1414ق).محقق: علی شیری. بیروت: لبنان.
سرمد، غلامعلی.(1390). روابط انسانی در سازمان های آموزشی، تهران: سمت.
سلمان‌نژاد،مرتضی؛ محسن قاسم پور.(1391). معناشناسی تدبیر در قرآن کریم با تکیه بر روابط همنشینی و جانشینی. مجله مطالعات تاریخی قرآن و حدیث. شماره 52- صفحه 103-124 .
شعاری‌نژاد، علی اکبر. (1386). مبانى روانشناختى تربیت. تهران: انتشارات اطلاعات.
صادق زاده قمصری، علی رضا(1387)، تحلیل و نقد الگوی تباین معرفت تربیتی با تعالیم دینی، مجله تعلیم و تربیت، دوره95 :53-90
صدرا، محمد بن ابراهیم. (1388). الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، ترجمه محمد خواجوی. تهران: انتشارات مولی.
طباطبایی،­محمدحسین.(1374).­تفسیرالمیزان.­مترجم­سید­محمدباقر­موسوی­همدانی.­جلدهای­هفتم،یازدهم، چهاردهم و شانزدهم .قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طریحی،فخرالدین.(1393).مجمع البحرین. مترجمان: عذرا مرادی، حوا کیمیا قلم ومائده رضائی. جلد اول. تهران: مهر طاهر
الطوسی، محمد بن الحسن .(1393). التبیان فی تفسیرالقرآن.مترجم: محی الدین بهرام محمدیان. جلد هفتم.تهران: سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی وزارت آموزش و پرورش
طیب، سید عبدالحسین.(1348). اطیب البیان فی تفسیر القرآن. ترجمه و تلخیص موسسه جهانی سبطین (علیهما السلام).جلد نه.تهران:کتابفروشی اسلام .
علامه حلی، حسن یوسف.(1425ق). منهاج الکرامة فی معرفة الإمامة. تحقیق: عبدالرحیم مبارک. مشهد: کتابخانه تخصصی امیرالمؤمنین.
علم الهدی، جمیله(1384)،مبانی تریت اسلامی و برنامه ریزی درسی،تهران: دانشگاه امام صادق(ع)
العلوانی،جابر.(1377). اصلاح تفکر اسلامی.ترجمه: محمود شمس. تهران: قطره.
فراهیدی، خلیل بن احمد. ( 1409ق). العین. محقق: مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی.قم: موسسه دارالهجره.
فیروزآبادی، محمدبن یعقوب.(1415ق). القاموس المحیط. بیروت: دارالکتب العلمیه.
فیض کاشانی، ملا محسن.(1418ق). الاصفی فی تفسیرالقرآن.قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
قرائتی، محسن.(1378). تفسیر نور.جلد پنجم. تهران: مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن.
قرشی ، علی اکبر.(1374). تفسیر احسن الحدیث. تهران: بنیاد بعثت.
قمی، شیخ عباس(1395). کلیات مفاتیح الجنان.مترجم:استاد الهی قمشه ای.تهران: فرحان
کیانی، معصومه و صادق زاده قمصری. (1390). تبیین رویکردهای غالب روش شناختی پژوهش فلسفه تعلیم و تربیت در ایران و توصیف روش شناختی رساله های دکتری. پژوهشنامه مبانی تعلیم و تربیت
لسانی فشارکی،حسین مردانی زنجانی. (1385).روش تحقیق موضوعی در قرآن کریم.زنجان: قلم مهر.
مجلسی، محمدباقر .(1362). بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار. ترجمه موسوی همدانی. جلد اول.قم: گنجینه
مصطفوی، حسن.( 1399).التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. ترجمه وتلخیص: صادق عباسی.تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
معین، محمد.(1364). فرهنگ فارسی معین. تهران: امیرکبیر.
مکارم شیرازى ‏، ناصر.(1386). پیام قرآن. تهران:دار الکتب الاسلامیه.
موسوی خمینی، روح الله. (1389). صحیفه امام:‏‏ مجموعه آثار امام خمینی‏‏(ره).تهران: ‏‏مؤسسه تنظیم ونشر آثار امام خمینی‏‏(ره).‏
نصیری، مهدی­.(1384). جستارهایی در روان شناسی اخلاقی. تهران: انتشارات نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری.
یمنی،محمد(1383)،هفت دانش ضروری برای آموزش و پرورش آینده، تهران: دانشگاه شهید بهشتی