نقد مبانی افراط‌گرایی دینی و بررسی مولفه های تاثیرگذار تربیت اسلامی در مهار و تعدیل آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، حقوق و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استاد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه تهران، ایران

3 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث،دانشکده الهیات، حقوق و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

در میان ادیان ابراهیمی، اسلام دینی واقع‌گرا و حقیقت‌محور است. این دین، تمام تلاش خود را برای جلوگیری از تکرار آنچه برسر ادیان دیگر آمده است به‌کار گرفت. قرآن کریم و سیره اهل بیت (ع) ضمن روشنگری درباره مبانی، علل و عوامل بروز افراط‌گرایی دینی، مولفه‌هایی چون عقلانیت، اعتدال، احترام متقابل و گفتگو را به عنوان رمز تامین و حفظ امنیتی پایدار معرفی نموده و بدنبال تبیین راه‌های چالش با بحران‌هایی چون افراطی‌گری و رفتارهای خشونت‌آمیز است. متاسفانه چند دهه‌ای است که جهان درگیر صحنه‌های خشونت‌آمیز و افراطی‌گرایانه است که دل هر انسانی را می آزارد و این در حالی است که پرهیز از اعمال خشونت‌آمیز و افراط‌مآبانه، هدف غایی همۀ انسانها و همۀ اقوام و ملل بوده است و قطعاً دستیابی به این نیاز حیاتی بشر، جز با تمرین آن بر اساس معارف وحیانی و سنت نبوی و ولوی (ع) در زندگی فردی و اجتماعی و نیز گسترش آن بر اساس آموزه‌های تربیت اسلامی، میسور و ممکن نخواهد بود. لذا این پژوهش. با روش توصیفی ـ تحلیلی و با شیوه کتابخانه‌ای و با ابزار پژوهش که شامل تمامی اسناد و مدارکی است که در رابطه با افراط گرایی دینی و شیوه استفاده از آموزش های دینی در شکل گیری افراط گرایی وجود دارد، درصدد واکاوی مبانی افراط‌گرایی دینی و نقد آن و نیز تبیین میزان فهم افراط‌گرایان از آموزه‌ها و معارف قرآن کریم است. این نوشتار می‌خواهد نسبت میان قرآن، آخرین پیامبر و ظهور افراط-گرایی دینی را مورد بررسی قرار دهد و سپس با تبیین نقش آموزه‌های اسلامی در تربیت انسانی و تاثیر آن در تعدیل افراط-گرایی، شیوه‌های مرسوم در سیره اهل بیت (ع) در تربیت اسلامی جوانان برای جلوگیری از افراط گرایی را بیان نماید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Criticizing the foundations of religious extremism and examining the effective components of Islamic education in curbing and adjusting it

نویسندگان [English]

  • Ali Naghavi 1
  • Majid Maaref 2
  • Mohammad Reza Aram 3
1 PhD student in Quranic Sciences and Hadith, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
2 Professor, Department of Quranic Sciences and Hadith, Faculty of Theology, Tehran University,Tehran, Iran.
3 Associate professor, Department of Quranic Sciences and Hadith, Faculty of Theology, Law andPolitical Science, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The important point about religious extremism is that the problem of extremism is not only specific to the Islamic world, but also includes the followers of other divine religions. In the Qur'an, God warns the People of the Book about exaggeration and extremism and forbids it (Ma'idah, verse 77).Exaggeration and extremism in religion has taken various forms, but the worst form of exaggeration is the form that leads to polytheism. . One of the forms of polytheism among Christians was that they said that God is three while being one. One side of the wrong relationship of having a child to God has been another extreme form of Jews and Christians regarding prophets (Repentance, verse 30); Among the Abrahamic religions, Islam is a realistic and truth-oriented religion. This religion used all its efforts to prevent the repetition of what happened to other religions. Therefore, this research aims to answer some important and fundamental questions, what are the foundations of religious extremism and how can these foundations be criticized? And what do the extremists who commit heresy and commit the worst crimes against humanity throughout history in the name of Islam, what do they really know about the Quran? Is there a relationship between the Quran, the last prophet and the rise of religious extremism? Is extremism in religion and giving an extreme interpretation and image of religion and its teachings recommended in the Qur'an? And is the role of Islamic teachings in human education effective in moderating extremism?

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Religious Extremism"
  • "Basics"
  • "Criticism"
  • "Quranic Documents and Narratives"
  • "Islamic Education"

عنوان مقاله [العربیة]

نقد أسس التطرّف الدینی و دراسۀ المقومات الموثرة للتربیۀ الإسلامیۀ فی کبحه و تعدیله

چکیده [العربیة]

من بین الدیانات الإبراهیمیۀ، یعتبر الإسلام دیناً متوجها الی الواقع و متمحورا حول الحقیقۀ. و قد بذل هذا الدین
کل جهوده لمنع تکرار ما حدث للأدیان الأخرى. لقد سلط القرآن الکریم و سیرة أهل البیت (ع) الضوء على أسس و
أسباب و عوامل حدوث التطرف الدینی، و أدخل عناصر مثل العقلانیۀ و الاعتدال والاحترام المتبادل و الحوار، کرمز
لضمان و استدامۀ الأمن المستقر و یسعى إلى تبیین طرق التحدیات مع أزمات مثل التطرّف و التصرفات العنیفۀ.مع
الاسف، منذ عدة عقود و العالم منخرط فی مشاهد العنف و المتطرفۀ التی تؤلم قلب کل إنسان، فی حین أن تجنب
أعمال العنف و المتطرفۀ کان الهدف الأسمى لجمیع الناس و جمیع الاقوام و الامم، و بالیقین ان الوصول الی هذه
الحاجۀ الإنسانیۀ الحیویۀ لن یکون ممکنا إلا بممارستها على أساس تعالیم الوحی و السنۀ النبویۀ و الولائیۀ فی
الحیاة الفردیۀ و الاجتماعیۀ،و توسیعها على أساس تعالیم التربیۀ الإسلامیۀ. و لذلک هذا البحث-بالمنهج الوصفی
التحلیلی و بالمنهج المکتبی و بأداة بحث تشمل کافۀ الوثائق و المستندات الموجودة فیما یتعلق بالتطرف الدینی و
طریقۀ استخدام التربیۀ الدینیۀ فی تشکیل التطرف-یسعى إلى تحلیل أسس التطرف الدینی و نقدها و أیضا تبیین
مدى فهم المتطرفین لتعالیم و معارف القرآن الکریم. یرید هذا المقال دراسۀ العلاقۀ بین القرآن و خاتم الأنبیاء و
ظهور التطرف الدینی، ثم من خلال بیان دور التعالیم الإسلامیۀ فی التربیۀ الإنسانیۀ و أثرها فی تعدیل التطرف، ان
یبین اسالیب المتداولۀ فی سیرة اهل البیت(ع) فی التربیۀ الاسلامیۀ للشباب لاجل الحیلولۀ عن التطرفّ.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • التطرف الدینی
  • الأساسیات
  • النقد و البحث
  • الوثائق القرآنیۀ و الروائیۀ
  • التربیۀ الاسلامیۀ

Smiley face

مراجع

قرآن کریم (۱۳۸۵ ش)، ترجمه محمدمهدی فولادوند، مرکز طبع و نشر قرآن. تهران. 
آمدی، سیف الدین (1423 هـ.ق یا 2002 م)، ابکار الافکار، قاهره، دار الکتب و الوثائق القومیة
ابراهیم، مصطفی (1989م)، نهج‌اللغه، بیروت، دارالاحیاء التراث العربیه. 
ابن ابی الحدید (1998م)، شرح نهج‌البلاغه، بیروت، داراحیاء الکتب العربیه. 
ابن حجر، احد (1379ق)، فتح الباری، به کوشش محمد فؤاد عبدالباقی و محب الدین الخطیب، بیروت: دار المعرفة.
ابن‌فارس (1418ق)، معجم مقاییس اللغه،  چ2، بیروت، دارالفکر.
ابن قیّم، جوزیه، محمد (1404ق/ 1984م)، اجتماع الجیوش الاسلامیه، بیروت: دار الکتب العلمیه.
ابن قیّم، جوزیه، محمد (1418ق/1998م)، الصواعق المرسلة، به کوشش علی الدخیل لله، ریاض دار العاصمة.
ابن منظور، جمال‌الدین (1408ق)، لسان‌العرب، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات. 
احسائی، ابن ابی‌جمهور (1403ق)، عوالی اللئالی، قم، نشر سیدالشهداء.
اسفندیار، کیخسرو (1362)، دبستان مذاهب، تهران، گلشن
اسماعیل رائین (1357)، انشعابات در بهائیت، تهران: مؤسسه رائین
اگریدی، جوان (1384)، مسیحیت و بدعتها، سلیمانی اردستانی،قم ،موسسه طه ،چاپ دوم
الهامی، داود (بیتا)، عرفان و تصوّف، بی­جا.
بخاری، محمد (1407ق/1987م)، الصحیح، به کوشش مصطفی دیب البغا، بیروت: دار ابن کثیر.
تهانوی (1967)، لسان اللسان، بی­جا 
جان بی ناس (1372)، تاریخ جامع ادیان، ترجمه علی اصغر حکمت، تهران، انتشارات آموزش انقلاب اسلامی، چاپ پنجم،
جمالی، جواد (1390) «مدل تئوریک تحلیل افراط‌گرایی (با کاربست نظریه سازه ‌انگاری»، فصلنامه آفاق امنیت، سال4، شماره12
حرّعاملی، محمد بن حسن (1364)، وسائل الشیعة، مترجم: علی صحت، تهران، انتشارات ناس.
حسینی‌شیرازی، سیدمحمد (1381)، دنیا بازیچه یهود، تهران، بینش آزادگان، قم، انتشارات امام صادق.
دارمی، عبدالله (1407ق)، السنن، به کوشش فواز احمد زمرلی و خالد السبع العلمی، بیروت: دار الکتاب العربی.
دورانت، ویل (1365)، تاریخ تمدن، ترجمه جمعی از مترجمان، تهران، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی
دهخدا، علی اکبر (بی­تا)، لغت نامه، انتشارات و چاپ دانشگاه تهران
زاهد زاهدانى، (بی­تا)، سعید، بهائیت در ایران، گفت وگو، فصلنامه موعود، ش 38 
زیبائی‌نژاد، محمدرضا (1385)، مسیحیت‌شناسی مقایسه‌ای، تهران: سروش
رازی، مرتضی بن داعی (1382)، تبصره العوام، تهران،‌اساطیر 
راغب‌ اصفهانی (بی­تا)، المفردات‌، به‌ کوشش‌ محمد سیدکیلانی‌، بیروت‌، دارالمعرفه‌
رضوانی، علی اصغر (بی­تا)، نگاهی به مسیحیت و پاسخ به شبهات، قم، انتشارات جمکران، چاپ دوم
سلیمانی، عبدالرحیم (1384)، مسیحیت، قم، آیت عشق
سیدمرتضی‌، علی (۱۳۹۲ق‌/۱۳۵۱ش‌)، الحدود و الحقائق‌، الذکری‌ الالفیة للشیخ‌ الطوسی‌، مشهد
سیوری، فاضل مقداد (1405ق)، ارشادالطالبین، تحقیق سیدمهدی رجائی، قم: کتابخانه آیت‌االله مرعشی نجفی.
شمیم، على اصغر (1375)، ایران در دوره سلطنت قاجار، تهران: انتشارات مدبر
شهبازى، عبداللّه (بی­تا)، جستارهایى از تاریخ بهائى گرى در ایران، بی­جا، بی­نا
شهرستانی، محمد (1375ق/1956م)، الملل و النحل، به کوشش محمد بدارن، قاهره: مکتبة الانجلو المصریة.
طباطبایی، محمدحسین (1417ق، چ1؛ 1372، چ5)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسۀ الاعلمی للمطبوعات،  تهران، دارالکتب الاسلامیه.
طبرسی، فضل‌بن حسن (1414ق)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالفکر.
طبری، ابوجعفر محمد‌بن جریر (1412ق)، جامع البیان فی تفسیر القرآن، چ1، بیروت: دارالمعرفه.
طریحی‌، فخرالدین (۱۴۰۸ق‌/ ۱۳۶۷ش)، مجمع‌ البحرین‌، ج۱، به‌ کوشش‌ محمود عادل‌، تهران‌
عسکری‌، حسن ابوهلال‌ (۱۳۶۳)، الفروق‌ فی‌ اللغة، به‌ کوشش‌ محمد علوی‌مقدم‌ و ابراهیم‌ دسوقی‌ شتا، مشهد، بیجا
عظیم آبادی، محمد (1415ق)، عون المعبود، بیروت: دار الکتب العلمیة.
علیزاده موسوی، سیدمهدی (1394)، جریان­شناسی سلفی‌گری، فصلنامه علمی تخصصی روابط فرهنگی، سال اول، شماره1
عمید زنجانی , عباسعلی (1367)، تاریخ تصوّف، تهران، دارالکتب الاسلامیه
فیروزآبادی، مجدالدین (1424)، القاموس المحیط: بیروت، دارالاحیاء التراث العربی 
قرطبی،محمد ابن احمد (1364)، تفسیر قرطبی، تهران:ناصرخسرو
قرطبی،محمد ابن احمد (1972م)، الجامع لاحکام القرآن، به کوشش احمد عبدالعلیم بردونی، قاهره: دارالشعب
کلبی،هشام این محمد (2000م)، اباصنام، قاهره، دار الکتب المصریه
کونگ، هانس (1386)، متفکران بزرگ مسیحی، گروه مترجمان ، قم ، دانشگاه ادیان و مذاهب
کهن، ابراهام (1382) گنجینه‌ای از تلمود، ج1، چ1، ترجمۀ امیر فریدونی گرگانی، تهران: اساطیر.
مبارکفوری، محمد عبدالرحمان (بی­تا)، تحفه الاحوذی، بیروت: دارالکتب العلمیه. 
مجلسی، محمدباقر (1404ق، 1379)، بحارالاانوار، ج18، بیروت: مؤسسۀ الوفاء، تهران، المکتبه الاسلامیه
مطهری، مرتضی (1389)، آشنایی با قرآن، چ6، تهران: انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی (1379)، سیری در نهج البلاغه، تهران،صدرا.
موسوی،سید هادی، مجله: کتاب ماه علوم اجتماعی، مرداد و شهریور 1391 - شماره 53 و 54)
گفتگو با دکتر ولایتى، موج بیدارى اسلامى و افول فرقه ضاله، بهائیت آنگونه که هست، ویژه نامه ایام 29، ضمیمه روزنامه جام جم، 6 شهریور 1386
نراقی، احمد (1408ق.= 1366)، عوائد الایام، ج۱، چاپ دوم، قم: مکتبه بصیرتی.
نصرى، على (1382)، نقدى بر اصول دوازده گانه بهائیت، اصفهان: گویا.
نویهض، عجاج (1393)، پروتکول‌هاى دانشوران صهیون، ‌‌‌‌‌ترجمه: حمیدرضا شیخى، ناشر: آستان قدس رضوى.
ویلکاکی، لیرد (1382)، «افراط‌گرایی سیاسی چیست؟»، ترجمه فیروزه مهاجر، کتاب توسعه، شماره14.
پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی
دوره 31، شماره 60 - شماره پیاپی 60
پاییز 1402
مهر 1402
صفحه 259-292

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 16 خرداد 1402
  • تاریخ بازنگری: 14 مرداد 1402
  • تاریخ پذیرش: 01 مهر 1402
  • تاریخ انتشار: 24 مهر 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار