واکاوی انگاره اجتماعی امام موسی صدر و دلالت‌های آن در تبیین ماهیت تربیت اجتماعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه تعلیم و تربیت، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

2 دانشیار، گروه فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

3 دانشیار، گروه فلسفه دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

4 دانشیار، گروه فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

چکیده

پژوهش حاضر می‌کوشد با تحلیل مؤلفه‌ها و مقولات اجتماعی مورد‌نظر امام موسی صدر تصویر کلی ایشان از ماهیت اجتماعی شدن را شناسایی کرده و دلالت‌های آن را برای حوزه تربیت اجتماعی روشن سازد. در این تحقق از روش‌های توصیفی - تحلیلی و استنتاج عملی مورداستفاده قرار گرفته است. بر مبنای این پژوهش انگاره کلی امام موسی صدر از اجتماع، انگاره‌ای مبتنی بر تصویر ارگانیزمی جامعه و مبتنی بر نگرش توحیدی است که مؤلفه‌های اصلی آن در یازده مؤلفه؛ (وحدت، کنشگری انسان، اجتماعی بودن هویت انسان، تفکر تشکیلاتی و تمدنی، کیفیت رابطه فرد و جامعه، آزادی، تعامل و همزیستی، گشودگی و رواداری، گفت‌وگو، احترام متقابل، ارزش‌ها)، مورد بررسی قرار گرفته است. دلالت‌های این انگاره کلی و مؤلفه‌های تشکیل‌دهنده آن برای ماهیت تربیت اجتماعی نیز، در هشت دلالت کلی مشخص گردیده است. این دلالت‌ها عبارت‌اند از؛ اصل نگرش توحیدی، ا اصل انسان‌گرایی فطری، اصل نگاه مشفقانه به دیگری، اصل نگاه به دیگری به مثابه‌ خویشتن، اصل باور به آزادی چون ارزش، اصل مبتنی ساختن رشد بر عمل، اصل برخورداری از اندیشه و منش تشکیلاتی، اصل ضرورت گفت‌وگو چون بینش، منش و روش، اصل هویت‌سازی بر محور انسانیت

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the social idea of Imam Musa Sadr and its implications for explaining the nature of social education

نویسندگان [English]

  • javad mazaheri 1
  • Iran Dokht fayyaz 2
  • rasoul rasoulipour 3
  • ahmad salahshoori 4
1 Doctoral student of philosophy of education, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran.
2 Associate Professor, Department of Philosophy of Education, Allameh Tabataba'i University, Tehran,Iran.
3 Associate Professor, Department of Philosophy of Religion, Kharazmi University , Tehran, Iran.
4 Associate Professor, Department of Philosophy of Education, Allameh Tabataba'i University, Tehran,Iran.
چکیده [English]

The present study attempts to identify the conceptual network of socialization from the perspective of Imam Musa Sadr and clarify its implications for the field of social education. To achieve this goal, descriptive-analytical and practical inference methods have been used. According to this research, Imam Musa Sadr's general idea of socialization is an idea of an organism whose main components have been studied in eleven components. The central component of the idea of socialization in the view of Imam Musa Sadr is considered "compassionate interaction and coexistence" and the relationship of other components with this component has been analyzed and interpreted. The implications of this general idea and its constituent components for the nature of social education are also specified in ten general implications. Among these implications we can mention “the necessity of monotheistic attitude”, “the necessity of innate humanism”, “the necessity of looking at another as self” and “the necessity of believing in freedom as value”.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Musa Sadr
  • idea
  • signification
  • social education
  • community

عنوان مقاله [العربیة]

تحلیل النظریۀ الاجتماعیۀ للإمام موسى الصدر و دلالاتها فی تبیین ماهیۀ التربیۀ الاجتماعیۀ

چکیده [العربیة]

تحاول الدراسۀ الحالیۀ -من خلال تحلیل المکونات و الفئات الاجتماعیۀ المنظورة للامام موسی الصدر-التعرف على
صورة المجتمع من وجهۀ نظره و توضیح دلالاتها فی التربیۀ الاجتماعیۀ.استفاد هذا البحث من الأسالیب الوصفیۀ-
التحلیلیۀ و الاستنتاج العملی.بناء على هذا البحث؛ إن فکرة الإمام موسى الصدر العامۀ عن المجتمع ترتکز على
الصورة العضویۀ للمجتمع و مبتنئا على الموقف التوحیدی و قد تمت دراستها فی 11 عنصرا؛ً(الوحدة، نشاط الإنسان،
اجتماعیۀ هویۀ الإنسان،التفکیر التنظیمی و الحضاری، جودة العلاقۀ بین الفرد و المجتمع، الحریۀ و التفاعل و التعایش،
الانفتاح و التسامح، الحوار، الاحترام المتبادل، القیم).
تتلخص دلالات هذا المفهوم على ماهیۀ التربیۀ الاجتماعیۀ فی ثمانیۀ دلائل عامۀ و هی: اصل النظرة التوحیدیۀ،اصل
الإنسانیۀ الفطریۀ، اصل النظر بالرأفۀ إلى الآخرین، اصل النظر إلى الآخر على أنه بمثابۀ نفسه، اصل الإیمان بالحریۀ
کقیمۀ، اصل تأسیس النمو على العمل، اصل تمتع الفکر و الشخصیۀ التنظیمیۀ، اصل ضرورة الحوار مثل الرؤیۀ و
الشخصیۀ و الطریقۀ، اصل بناء الهویۀ على محور الإنسانیۀ. إن فتح آفاق هذه الفکرة للتربیۀ الاجتماعیۀ یکون فی
ایجاد النسبۀ بین الموقف التوحیدی و الإنسانیۀ، و یفتح منصۀ فکریۀ مناسبۀ لتنمیۀ التفاعلات الاجتماعیۀ فی المجتمع
الدینی.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الامام موسى الصدر
  • الفکرة
  • الدلالۀ
  • المجتمع
  • التربیۀ الاجتماعیۀ

Smiley face

آذربایجانی، مسعود (1382). روان‌شناسی اجتماعی با نگرش به منابع اسلامی. تهران: انتشارات سمت و پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
آربلاستر، انتونی (1368). لیبرالیسم غرب: ظهور و سقوط (ترجمه عباس مخبر). تهران: نشر مرکز.
اسعدی، سیدمحمد؛ اعتصام، فرناز؛ نایت، کیم اچ.؛ الفنباین، مورتون اچ.؛ رضاعی، فرزین (1385). رابطه فردگرایی و جمع­گرایی با شیوه دانستن مستقل و ارتباطی دانشجویان ایرانی و آمریکایی. تازه­های علوم شناختی،  8(1)، صص. 17-22.
اسکیدمور، ویلیام (1373). تفکر نظرى در جامعه شناسى (ترجمه­ی علی محمد حاضری). تهران: نشر سفیر.
الباش، حسن (1389). برخورد تمدن­ها (ترجمه­ی محمدتقی علوی و جلیل محمدی). تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز.
آوتویت، ویلیام؛ باتامور، تام (1392). فرهنگ علوم اجتماعی قرن بیستم (ترجمه­ی حسن چاوشیان). تهران: نشر نی.
ایزوتسو، توشی هیکو (1378). مفهوم ایمان در کلام اسلامی (ترجمه­ی زهرا پورسینا). تهران: انتشارات سروش.
باطنی، محمدرضا  (1389). زبان و تفکر. تهران: نشر آگه.
باقری، خسرو (1384).  نگاهی دوباره به تربیت اسلامی (جلد نخست)، تهران: انتشارات مدرسه.
باقری، خسرو (1386).  نگاهی دوباره به تربیت اسلامی (جلد دوم)، تهران: انتشارات مدرسه.
باقری، خسرو (1374). سه مغالطه رایج در مفهوم اجتماعی بودن (حضور «در» جمع، ارتباط «با» جمع و سیطره «بر» جمع). تربیت، 10، 87-92.
باقری، خسرو؛ سجادیه، نرگس؛ توسلی، طیبه (1389). رویکردها و روش­های پژوهش در فلسفه تعلیم و تربیت. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
بهزادیه، حمید (1385). بازشناسی فردگرایی و پیامدهای آن. راهبرد یاس، 6(2)، 203-242.
پایا، علی (1381). گفت­وگو در جهان واقعی. تهران: طرح نو.
پالیزبان، مهدیه (1387). ارتباطات سنتی و مدرن در یک جامعه چند فرهنگی: مطالعـه مـوردی لبنـان دوران فعالیت امام موسی صدر (به راهنمایی هادی خانیکی). تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
تردیانس، هری چارالامبوس (1388). فرهنگ و رفتار اجتماعی (ترجمه­ی نصرت فتی). تهران: نشر رسانش و نشر جامعه شناسان.
خانیکی هادی (1383). گفتگو، از مفهوم زبانی تا معنای جهانی. مجله جامعه­شناسی ایران، 5(1)، 90-113.
خشن، حسین احمد (1392). اسلام و خشونت (ترجمه­ی موسی دانش). مشهد: بنیاد پژوهش­های اسلامی آستان قدس.
روحی برندق، کاووس ( 1398). تأثیر دلبستگی ایمن بر شکل گیری سرمایه اجتماعی با تأکید بر اندیشه تربیتی امام موسی صدر. اسلام و مطالعات اجتماعی، سال هفتم  شماره 2
زرین­کوب، عبدالحسین (1363). ارزش میراث صوفیه. تهران: انتشارات امیرکبیر.
سالاری­فر، محمدرضا؛ شجاعی، محمدصادق؛ موسوی اصل، سیدمهدی؛ دولتخواه، محمد (1389). بهداشت روانی با نگرش به منابع اسلامی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
سریع القلم، محمود ( 1394 ). پیشوایی فرا‌تر از زمان. تهران: موسسه فرهنگی و تحقیقاتی امام موسی صدر.
سعید، ادوارد (1387). برخورد تمدن­ها، غرب و اسلام (ترجمه­ی عبدالرحیم گواهی). تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
سعید، ادوارد (1371). شرق شناسی (ترجمه­ی عبدالرحیم گواهی). تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
سند تحول بنیادین آموزش و پرورش (1390). شورای عالی انقلاب فرهنگی.
شارع­پور،محمود(1382) جامعه شناسی آموزش و پرورش، تهران، سمت
شورت، ادموند سی (1394). روش­شناسی مطالعات برنامه درسی (ترجمه­ی محمود مهرمحمدی و همکاران) تهران: سمت.
صدر، موسی (1383). نای و نی (ترجمه­ی علی حجتی کرمانی). تهران: موسسه فرهنگی و تحقیقاتی امام موسی صدر.
صدر، موسی (1384). ادیان در خدمت انسان (ترجمه­ی علی حجتی کرمانی). تهران: موسسه فرهنگی و تحقیقاتی امام موسی صدر.
صدر، موسی (1394). حدیث سحرگاهان (ترجمه­ی علی حجتی کرمانی). تهران: موسسه فرهنگی و تحقیقاتی امام موسی صدر.
صدر، موسی (1394). انسان آسمان (ترجمه­ی علی حجتی کرمانی). تهران: موسسه فرهنگی و تحقیقاتی امام موسی صدر.
صدرا، محمد (1398). آسیب شناسی مفهوم وحدت اسلامی در قالب دوگانه فرقه­گرایی و سکیولاریسم.  فصلنامه سیاست، 49(2)، 413-430.
عبدلی، معصومه (1395). بررسی سیره نظری و عملی امام موسی صدر به منظور استنتاج فلسفه تربیتی. پایان نامه دکتری (به راهنمایی علیرضا محمودنیا). تهران: دانشگاه خوارزمی.
عزیزی، سیدمجتبی (1396). لیبرالیسم علیه اجتماع­گرای، نگاهی به انتقادهای لیبرال­ها به اجتماع­گرایان. فصلنامه سیاست، 47(2)، 451-470.
علاقه­بند، علی (1368). جامعه شناسی آموزش و پرورش. تهران: نشر روان.
علمدار علی­اکبری، سمیرا (1393). بررسی آراءکلام اجتماعی امام موسی صدر. پایان نامه کارشناسی ارشد (به راهنمایی حمیدرضا شریعتمداری). قم: دانشگاه قم.
علیا، مسعود (1388).کشف دیگری همراه با لویناس. تهران: نشر نی.
فروم، اریک (1360). جامعه سالم (ترجمه­ی اکبر تبریزی). تهران: نشر بهجت.
قانع، احمدعلی (1396).  گفتارهایی در فقه فرهنگ و ارتباطات. تهران: دانشگاه امام صادق.
کوئن، بروس (1374). مبانی جامعه شناسی (ترجمه­ی غلامعباس توسلی و رضا فاضل). تهران: سمت.
 کولب، ویلیام؛  گولد، جولیوس(1392). فرهنگ علوم اجتماعى (ترجمه­ی باقر پرهام). تهران: نشر مازیار.
کین، سم (1382). گابریل مارسل (ترجمه­ی ملکیان). تهران: نشر نگاه معاصر.
محمودیان، محمد (1391). تاثیر اندیشه­های نوسلفیسم بر روند فکری- ایدئولوژیک القاعده. پژوهشنامه علوم سیاسی، 7(3)، 79-114.
لک زایی، شریف (1398). علل ضعف تمدنی و عقب ماندگی جوامع اسلامی در اندیشه امام موسی صدر. مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی دوره 2 بهار و تابستان، شماره 1
مریدی، فاطمه (1395). الگوی الهیات اجتماعی اسلامی در اندیشه و آثار موسی صدر. جستارهای فلسفه دین، 5(1)، 77-99.
معتمدی، عبدالله (1392). سبک زندگی مطلوب بر اساس دیدگاه ارتباطی. فصلنامه فرهنگ مشاوره، 4(13)، 125-142.
می، رولو (1397). انسان در جستجوی خویشتن (ترجمه­ی مهدی ثریا). تهران: نشر دانژه.
وفایی مغانی، جواد (1393). تبیین و تحلیل مبانی معرفتی امام موسی صدر در تقریب مسلمانان و مسیحیان. معرفت ادیان، 5(1)، 111-128.
نیومن، ویلیام لاورنس (1390)، شیوه­های پژوهش اجتماعی: رویکردهای کمی و کیفی (جلد دوم) (ترجمه­ی حسن دانائی فرد، سیدحسین کاظمی). تهران: انتشارات موسسه کتاب مهربان.
هانتینگتون، ساموئل بی(1378). برخورد تمدن­ها و بازسازی نظم نوین جهانی (ترجمه­ی حمید رفیعی) تهران: دفتر پژوهش­های فرهنگی.
صدر، موسی (2014). مسیره الامام السید موسی الصدر. ( ج. 1-12). بیروت: داربلال لطباعه و النشر.
Marsh, S. (2011). Experiencing Social Education. In C. White (Ed.), Journeys in Social Education, (pp. 1-14). Sense Publishers.
Merriam Webster dictionary (2021). Retrieved from: https://www.merriam- webster.com/dictionary/idea
Osher, D., Brackett, M., Dymnicki, A., Jones, S., & Weissberg, R., P. (2016) Advancing the science and practice of social and emotional learning: Looking back and moving forward. Review of Research in English, 40, 644-681.
Taylor, C. (2003a). The Ethics of Authenticity. Cambridge: Harvard University Press