واکاوی آداب تربیت فرهنگی در نهج البلاغه(مطالعه موردی:حوزه اخلاقیات)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد نهج البلاغه گرایش اجتماعی- سیاسی و حقوق عمومی،دانشگاه ولی عصر(عج) رفسنجان- ایران.

2 استادیارگروه معارف اسلامی ، دکتری متون قرآنی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ولی عصر(عج) - رفسنجان- ایران.

3 دانشیار،گروه معارف اسلامی و عمومی،دکتری علوم تربیتی،دانشکده ادبی ات و علوم انسنا ی، دانشگاه و ل ی عصر(عج) - m.kahnooji@vru.ac.ir . رفسنجان- ایران

چکیده

هدف این پژوهش واکاوی آداب تربیت فرهنگی در نهج البلاغه(مطالعه موردی:حوزه اخلاقیات) است.روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و روش تحلیل داده ها ،تحلیل مفهومی پیش رونده بوده است. برای این منظور ابتدا مفهوم تربیت فرهنگی و سپس آداب تربیت فرهنگی در حوزه اخلاقیات(یکی از حوزه های سه گانه تربیت فرهنگی)به شیوه تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته اند تا از طریق تحلیل، ارزیابی و دسته بندی آداب ، به سمت استنباط آموزه های تربیت فرهنگی در ابعاد چهارگانه ی حوزه اخلاقیات(اخلاق بندگی، اخلاق فردی، اخلاق اجتماعی و اخلاق زیست محیطی) دست یابیم. شیوه جمع‌آوری داده‌ها کتابخانه‌ای بود که شامل فیش‌برداری از منابع داخلی و خارجی بوده است.ابتدا نامه‌ها،خطبه‌ها و حکمت‌هایی که در بردارنده‌ی هر یک از مصادیق مرتبط با آداب مورد بررسی بودند شناسایی شدند و سپس یافته‌ها؛دسته‌بندی،تحلیل و توصیف شدند. یافته‌های پژوهش مؤید این هستند که آداب مرتبط با بعد اخلاق اجتماعی دارای بیشترین بسامد می‌باشند که نشان دهنده‌ی این مهم است که فرامین علوی بیشتر بر مبنای مسائل اجتماعی هستند.نتیجه گیری: هدف مربی بزرگ بشریت،تنها مجهز ساختن انسان به آداب اخلاق فردی نیست،بلکه ساختن جامعه‌ای اخلاق مدار مدنظر وی می‌باشد؛چرا که سعادت فرد با سعادت جامعه گره خورده است.اگر در جامعه‌ای رفتارهای اخلاق اجتماعی به عنوان یک قرارداد و به صورت قانون پذیرفته شوند،افراد در نهایت صلح،امنیت و آرامش به حیات خود ادامه می‌دهند و آن جامعه از بروز آسیب‌های جبران ناپذیر رفتاری و گفتاری در سایه بی‌اخلاقی اجتماعی مصون می‌ماند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of Cultural Education Practices in Nahj al-Balaghah (Case Study: Ethics)

نویسندگان [English]

  • fatemah safinezhad 1
  • hossein kamiab 2
  • MARZIEH KAHNOOJI 3
1 Master's degree in Nahj al-Balagheh, socio-political orientation and public law, Vali Asr University, Rafsanjan, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Islamic Studies, PhD in Quranic Texts, Faculty of Literature and Human Sciences, Vali Asr University (AJ) - Rafsanjan - Iran.
3 Associate Professor, Department of Islamic and General Studies, PhD in Educational Sciences, Faculty of Literature and Humanities, Asr University (AJ) - m.kahnooji@vru.ac.ir. Rafsanjan - Iran.
چکیده [English]

This descriptive-analytical study aimed to analyze cultural education etiquettes in Nahj al-Balagha (case study: ethics) using deductive research approach. First, we analyzed the concept of cultural education and then cultural education etiquettes in the field of ethics (one of the three areas of cultural education) to infer the teachings of cultural education in the four dimensions of ethics (servitude ethics, personal ethics, social ethics, and environmental ethics) using analysis, evaluation, and classification of etiquettes. data were collected by taking notes from domestic and foreign sources in a library. First, the letters, sermons, and wisdoms containing the examples related to the studied manners were identified. Then, the findings were categorized, analyzed and described. Findding:The research findings suggest that Is The study results suggest that practices related to social ethics are the most common, indicating that Alawites orders are founded on social .Results: Imam Ali desired not only to teach individual morality, but also to construct a moral community because individual satisfaction is associated with societal happiness. If social-moral practices are accepted as rules, individuals will live in peace, security, and tranquility and community will be away from irreparable behavioral and verbal damage in the shadow of social immorality. With the presence of such individuals, cultural education and its practices would be established in community, and all Muslims will reach happiness and perfection.

کلیدواژه‌ها [English]

  • culturaleducation
  • practices
  • ethics
  • Nahjal-Balaghah

عنوان مقاله [العربیة]

تحلیل آداب التربیۀ الثقافیۀ فی نهج البلاغۀ (دراسۀ موردیۀ: مجال الأخلاقیات)

چکیده [العربیة]

یهدف هذا البحث إلى تحلیل عادات التربیۀ الثقافیۀ فی نهج البلاغۀ (دراسۀ موردیۀ: مجال الأخلاقیات). ان
منهج البحث وصفی-تحلیلی و اسلوب تحلیل البیانات، تحلیل مفهومی متقدمۀ. و لهذا الغرض تم أولاً تحلیل مفهوم
التربیۀ الثقافیۀ ثم آداب التربیۀ الثقافیۀ فی مجال الأخلاقیات (أحد مجالات الثلاثۀ للتربیۀ الثقافیۀ) بطریقۀ تحلیلیۀ ،
لاجل الوصول الی جهۀ استنباط تعالیم التربیۀ الثقافیۀ فی الأبعاد الأربعۀ لمجال الأخلاقیات (أخلاق العبودیۀ،
الأخلاق الفردیۀ، الأخلاق الاجتماعیۀ، الأخلاق البیئیۀ) من خلال تحلیل و اختبار و تدوین الآداب. وکانت طریقۀ
جمع البیانات مکتبیا و شملت أخذ عینات من المصادر الداخلیۀ و الخارجیۀ، حیث تم أولا تحدید الرسائل و الخطب
و الحکم التی تضمنها کل من الأمثلۀ المتعلقۀ بالآداب المدروسۀ، و من ثم تصنیف النتائج و تحلیلها و وصفها. و تؤکد
نتائج البحث أن الآداب المتعلقۀ بالبعد الأخلاقی الاجتماعی هی الأکثر تکرارا، التی تدل على ان الاوامر العلویۀ
اکثرها قائمۀ على القضایا الاجتماعیۀ.
الاستنتاج: إن هدف معلم الإنسانیۀ العظیم لیس هو تجهیز الناس بآداب الأخلاق الفردیۀ، بل ان هدفه یتعلق
ببنا ء مجتم ع أخلاق ی مقصود له ، لأن سعاد ة الفر د معقد ة بسعاد ة المجتمع ، فإذا تم قبو ل السلوکیا ت الأخلاقیۀ
الاجتماعیۀ کعقد و قانون فی المجتمع، یستدام الناس حیاتهم فی غایۀ السلام و الأمن و السکینۀ،یظل ذلک المجتمع
محصناً من الأضرار السلوکیۀ و الکلامیۀ غیر القابلۀ للانجبار فی ظل الفجور الاجتماعی .

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • التربیۀ الثقافیۀ
  • الآداب
  • الأخلاقیات
  • نهج البلاغۀ

اصل مقاله

 

 

Smiley face

مراجع

نهج‌البلاغه.(1385) ،ترجمه کاظم عابدینی مطلق،،قم: فراگفت.
ابتهاج،امیر.(20/3/ 1393)،تربیت فرهنگی و توسعه فرهنگی، اولین کنگره بین المللی فرهنگ و اندیشه دینی،قم: مرکز راهبری مهندسی فرهنگی شورای فرهنگ عمومی استان بوشهر.
ابن بابویه، محمدبن علی.(1413)،تصحیح علی اکبر غفاری، من لا یحضره الفقیه، چاپ سوم، قم: مؤسسه انتشارات اسلامی.
احمدپور،مهدی؛ اسلامی،محمدتقی؛ عالم­زاده­نوری،محمد؛ علیزاده، مهدی.(1385)،کتابشناخت اخلاق اسلامی:گزارش تحلیلی میراث مکاتب اخلاق اسلامی،قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
اسماعیلی، محبوبه؛کاووسی، اسماعیل ؛ قیومی، عباسعلی.( 1400)، بررسی رابطه فعالیتهای فرهنگی مدارس  و تربیت فرهنگی دانش آموزان در آموزش و پرورش منطقه 5 شهر تهران، نشریه پژوهشهای جامعه شناختی، سال پانزدهم، شماره سوم، صص 95-111.
اسماعیلی،محبوبه؛ کاووسی، اسماعیل.( 1399)، ارائه مدل تربیت فرهنگی بر اساس آموزه های دینی و نهج البلاغه، نشریه مطالعات رفتاری در مدیریت، سال یازدهم، شماره 23، صص 33-51.
امامی راد، احمد ؛محامی، مصطفی محامی.(1393)،بررسی مفهوم ادب  وتأدیب  و نسبت آنها با تربیت  و واژه های مرتبط دیگر،فصلنامه مطالعات فقه تربیتی،دوره اول،شماره2،صص 31-56.
بافکار،حسین.( 1389)،آداب اجتماعی اسلام(مبانی، روش ها و کارکردها)، قم:صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران،مرکز پژوهشهای اسلامی.
بلاغت،رضا ؛ هاشمی،احمد.(1392)،فرهنگ و تعلیم و تربیت،لامرد:دانشگاه آزاد اسلامی واحد لامرد.
پورعزت،علی اصغر؛ خواستار، حمزه؛ طاهری، غزاله ؛ فراحی ،محمدمهدی ؛ نرگسیان، عباس.(1387)، الگوی مطلوب طراحی دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی ایران در عصر جهانی شدن،فصلنامه دانشگاه اسلامی،سال دوازدهم،شماره4(پیاپی40)،صص3-22.
ترابی فارسانی،سهیلا و علی­اکبر غندی،(1394)،آداب نامه­ها و جایگاه آن در تاریخ نگاری اجتماعی(با تأکید بر عصر قاجار) ،فصلنامه تاریخ اسلام و ایران،سال بیست وپنجم،شماره بیست و هفتم(پیاپی117)،صص65-102.
حاجی ده­آبادی،محمدعلی.(1383)،مدیریت فرهنگی،قم:هاجر.
حسین زاده،اکرم ؛ تقی­زاده، محمد احسان.(1388)، اخلاق اسلامی،تهران:دانشگاه پیام نور.
حمیدی،محسن.( 1388)،چند گفتار پیرامون فرهنگ و تربیت اسلامی، ایرانشهر: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایرانشهر.
خنکدارطارسی،معصومه ؛ سلحشور، احمد.(1392)،عوامل تربیت فرهنگی از دیدگاه امام خمینی(ره)،فصلنامه پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی،سال بیست و یکم،شماره بیست،صص115-133.
خواص،امیر؛ حسینی­قلعه­بهمن، اکبر؛دبیری، احمد؛ شریفی، احمدحسین؛ پاکپور، علی ؛ اسلامی ،محمدتقی.(1388)،فلسفه اخلاق با تکیه بر مباحث تربیتی،چاپ هشتم،قم:دفتر نشر معارف.
دارایی،اسماعیل؛ اسماعیلی، زهره .(1388)،اصول حاکم بر پرورش فرهنگ اسلامی(به عنوان مهمترین پیش نیاز مهندسی مجدد فرهنگی) ،فصلنامه فرهنگ در دانشگاه اسلامی،سال سیزدهم،شماره دو،صص163-187.
راغب­اصفهانی،حسین­بن­محمد.(1412ق)،مفردات الفاظ القرآن،(تحقیق: صفوان عدنان داوودی)،بیروت:دارالقلم،دارالشامیه.
رشیدپور،مجید.( 1376)،آشنایی با تعلیم و تربیت اسلامی( با تأکید بر روشها) ،چاپ ششم، تهران: انجمن اولیا و مربیان.
رضایت ،غلامحسین؛غلامعلی،احمد؛رضایت، فاطمه.(1401)،ماهیت معنویت اسلامی با رویکرد تربیتی،فصلنامه پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی،سال سی ام،شماره 54، صص 239-278.
زارع، غلامعلی ؛ دیلمی، زارع.( 1398)، رابطه آداب  و ادبیات با اخلاقیات، فصلنامه زبان و ادب فارسی (دانشکده علوم انسانی دانشگاه ازاد واحد سنندج)، سال یازدهم، شماره 39، صص 1- 29.
شاملی، عباسعلی ،ملکی، حسن و کاظمی، حمیدرضا،( 1390)، برنامه درسی، ابزاری برای نیل به تربیت اخلاقی، نشریه اسلام و پژوهشهای تربیتی، سال سوم، شماره 2،پیاپی 6 صص 77-98.
علیزاده،مهدی،عالم­زاده­نوری،محمد،مظاهری­سیف،محمدرضا،احمدپور،مهدی،مهدوی­فرید،                         علی­؛فلاح،محمدرضا.(1394)،اخلاق اسلامی(مبانی و مفاهیم)،چاپ هشتم،قم:دفتر نشر معارف.
فرمهینی­فراهانی،محسن.(1390)،فرهنگ توصیفی علوم تربیتی،تهران:شباهنگ.
کرماجانی،رضیه سادات.( 31/6/1397)، نهج البلاغه و ارزش های فرهنگی،کنفرانس ملی علوم اسلامی و پژوهشهای دینی ،کرج.
کلانتری ارسنجانی،علی اکبر.( 1382)، اخلاق و آداب دانشجویی، قم: دفتر نشر معارف.
کهنوجی،مرضیه.(7 /9/1397)،تبیین اصول تربیت فرهنگی در تفکر مقام معظم رهبری(مد ظله العالی)،اولین همایش نظام فکری آیت­الله خامنه­ای در گستره فرهنگ،دانشگاه شهید باهنر کرمان.
مجلسی، محمدباقر.(1404)، بحار الانوار الجامعة لدرر الاخبار الائمة الاطهار، بیروت: مؤسسه الوفاء.
محمدی­راد،حمید؛ سازجینی،مرتضی ؛ غفاری،رقیه. (1394)،تجلی اخلاق فردی در سوره قصص،دوفصلنامه تفسیرپژوهی،سال دوم،شماره چهارم،صص172-197.
محمدی­گیلانی،محمد.(1374)،درسهای اخلاق اسلامی،چاپ اول،چاپ مؤسسه الهادی،قم:نشر سایه.
محمودی،جواد ؛خرم آبادی،یدالله.( 1393)، تربیت فرهنگی با رویکرد اسلامی و علوی، اولین کنگره بین المللی فرهنگ و اندیشه دینی،قم: مرکز راهبری مهندسی فرهنگی شورای فرهنگ عمومی استان بوشهر،
مصباح­یزدی،محمدتقی.(1394)،اخلاق در قرآن،جلددوم،چاپ هشتم،قم:انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
مطهری،مرتضی.(1381)،مجموعه آثار،جلد سوم،قم:صدرا.   
مکارم شیرازی،ناصر.(1390)،پیام امام،جلدهای2، 3، 4، 5، 8، 9 و 10،چاپ ششم،تهران: دارالکتب الاسلامیه.
نجفی،حسن؛ وفایی،رضا؛جعفری­هرندی،رضا.(1394)،بازیابی اصول تربیت فرهنگی از آموزه­های اسلامی،نشریه معرفت،سال بیست و چهارم،شماره209،صص 13-28.
واثقی،قاسم.(1374)،درسهایی­از­ اخلاق مدیریت،چاپ سوم،تهران:مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
Cunningham W&Cunningham M(2003).Environmental Science, a global concern. 7th edition. New York:McGraw- Hill.
Keller  D. R (2010).Environmental ethics: the big questions. Chichester: Wiiley Press .
Kristijansson,K.(2015).Aristotelian character Education.London:Routledge.
Romanowski,M.H.(2002).Is school prayer the answer?Journal of Educational Forum. 66(2).Pp154-161.
پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی
دوره 31، شماره 60 - شماره پیاپی 60
پاییز 1402
مهر 1402
صفحه 319-348

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 03 مرداد 1401
  • تاریخ بازنگری: 15 مهر 1401
  • تاریخ پذیرش: 01 مهر 1402
  • تاریخ انتشار: 24 مهر 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار